Alþýðublaðið - 25.08.1944, Side 6

#
ALfrTPUBlAgig
Þannig er sfríðið
íi
Þetta er amerísk sprengjuflugvél, scm 'ha'.’ð var í m.lárás
á Nis í Júgóslafíu. öll álhöín flugvélar ’ •*. ,:ára; >: ,:t.

Þýzku herfor
R E
w
e; -!*,,
naeð því að segja: ,,Ég ber ekk-
ert skyn á stjórnmál. En í fyrstu
vakti það að sjálfsögðu fyrir
okkur að taka foringjann hönd-
um en ekki að taka harin af
lífi.“
Þetta eru fyrstu fréttirnar
um þátt dr. Gördelers í samsær
inu gegn Hitler. Hann er fyrr-
verandi borgarstjóri í Leipzig
og hefur auk þess verið ráð-
‘herra um skeið. Ein milljón
marka hefur verið sett til höf-
uðs honum.
, , Witzleben hélt áfrarn rnáli
sínu á þessa lund: „Mér var
ljóst, að Olbricht hafði valið
sér nauðsynlegan sárnstarfs-
mann. Eftir þetta dagðist ég inn
í hressingarstofnun, þar. , eð
heilsu minni hefði mjög hrak-
að. Hinn 11. júlí var símað tíl
min um mér sagt að koma taf-
arlaust til Berlínar, þar eð Hitl
er skyldi sýnt banatilræðiö
þennan sama dag. Ég varð þó
ekki við þeim tilmælum.
Hinn 19. júlí var ég st.pdd'1"
í IBerlín erinda sjélfs mín. Þá
var mér tjáð, að samsærið æ+ti
að hefjast daginn eftir. Ég
hvarf þó aftur heim til Zeesen.
Daginn eftir fékk ég símskeyti,
þar sem mér var frá því skýrt,
að kornið hefði til mikilla tíð-
inda í Berlín. Ég beið ekki boð
anna heldur hraðaði mér þang-
að.“
Á leiðinni frétti hann, að Hitl-
er hefði aðeins særzt lítilshátt
ar. Hann lagði leið sína til að-
setursstaðar yfirherstjórnarinn
ar þýzku að Bendlerstrasse í
Berlín, þar sem hann hitti fvr-
ir þá Beck, Höppner, Olbrichf
og Stauffenberg, sem vbru nv-
komnir þangað frá aðai'bæki-
stöð Hitlers eftir að morðtil-
raunin hafði verið gerð.
Beck skýrði frá því í stutfri
ræðu, hvers vegna upþreisnm
hefði verið hafin áður en áre'ð
anlegar fréttir hefðu verið
hendi um það, hverr.i? b-.na-
tilræðið hefði tekizt. Þa.ð kc-n
í hlut Witzlebens að gefa ^y-ír
skipanir til hersins, þar eð hrvm
var hæst settur af foru?tu-
mönnum uppreisnarip'^" ”
skálkurinn lét til leiðast að
verða við þeim tilmælum sarn
herja sinna. Hann lét þess get
ið í tilkynningum sínum sem
yfirmaður uppreisnarhersins, að
ný ríkisstjóm hefði verið mynd
uð.
Porseta þjóðardómstólsins
skírskctaði þá t’l þ- ss, að
Heppner heX; r.....■>. 7' ’ 'igður
heimahersins gefið fv-:rskipun
um það, að allir þeir, 'sem
dreifðu m.at cða bergögnum,
skyldu handteknir.
Witzlefcen og Höupner skip-
uðu svo fvrir, að hermenn
þeirra skyldu ná faneahúð'm-
um á vald sitt og fángarnir látn
ir Ijusír þe'gr-r í steð.
Marskálkinrin varð svarafátt,
þegar dómforsetim mælti:
..Þetta heíði haft það í för með
sér, að þúsund’r glæhamanna,
bar á meðal fjölmargir útlend-
invar, hefðu verið látnir laus-
:r.“
.Wartenburg íét þær upplýs-
ingar í tc. að fyrir uppreisnar-
mönnurn hefði vakað ?ð semja
þegaf í stað frið við banda-
menn, ef samsæri þeirra hefði
tekizt eins og vcnir stóðu til.
t *
K Á VAR RÖÐTN komin að
Hcppner hershöfðingja.
Hann kvaðst hafr vitað um
undirhúhing symsænVns frá
hiTí í septcmh°m- ánuði, og
fékk hann unnlýsingar sínar
’.oiá von Olbrioht. Hann átti þyí
pð°ins-að ver.ð? v;rV”” þítttak
Q Pd i í FPrp'.cínr 'nT^ p A V-° r>p ti 1-
ræð:ð við I-Iitler 1---->n”'ið'st.
Höpþricr og ólbrfc'ht höfðu
rm?a eft> sain-
ræðu sína hmn i ’'; t>ví
n^st fóVTl bn'r ' T~,'ind1.er-
-'t'-p'sre til þess ? ð iríða eftír
tíð;ndunum frá sðalvækvté'ðv
um Hitlers. Fyrstu fre^nirhar,
”.p”n í-i^Uri báx’íf'-i • úfT|ff ei i-
ber*. bermdu, i>efði
--pr;rS — r'Ú'TÍ'’Vt vpf bá
-i'-r ^ •i-'vJrcjír- n copi á.kveðn
’r höfð'1 ver:ð °f f~”: Það
ær e’hnv ifpff <=r,ir Staffen-
Uoro- env'nn i”-J’ði Vom
izt lífs af úr þessari ægflegu
sprermngu.
1'Teðan þett? ■— v'r4 Vom
F'ick á fund ^lhrichts t.il bess
-ð tilnefna sijilfsn sirr forsætis
ráðherra hinunr nT'r'íii ríkis-
úiórnar. Witzleb°n kom einn-
iv. pg hin nvja stjórn var mynd
11 ð í skvndi.
Höppuer Lét rm mælt á þessa
1,.„?i. gg jisffji kVatt til for-
ingjaráð hersins. en mætti
harðri andspyrnu pf b"rs hálfu.
T.Tm kluk.kan fimm síðdegís var
tilkvnnt, að Hitler væri á lífi,
ugr ég ræddi við Beck um mögu
leikana á því að ná rík'sútvarps
stöðinni á okkar vsld.“
Það var komið í veg fyrir
Sförf húsmæoranna
Framhald af 4. síðu.
heimilanna, nema þá óbeinlín-
is. Væri ekki tímabært að bæta
úr þvi?
Gróðurhúsa- oq útitómatr-.
Ísleridingar verða að jafnaði
rómantískir, þegar þeir tala og
rita opinberlega um náttúru-
gæði ættlands síns, og sjá þá
margt i hillingaljóma. Við og
við heyrast raddir urn, að með
notkun jarðhitans megi rækta
hér ýmiss konar suðræn aldin,
að með tímanum mundi 1 verða
útflutningur banana frá ís-
landi!
Það var skiljanleg, að lands
menn mikluðu í upphafi fyrir
sér framtíðarmöguleika gróður
húsanna. ' Blómaskrautið, ' lit-
skrúðið og tómata-dýrtiðin
stakk í stúf við þá fá’breyttu
og fátæklegu ræktun, sem á sér
stað í görðum undir beru lofti
þar sem er ekki einu sinni hægt
að rækta kartöflúr, svo að
tryggt sé, á voru kalda landi.
Menn hugsuðu sér, að nú mundi
fullnægt verða ávaxta- og græn
metisþörf landsmanna. Gróður
húsin mundu sjá fvrir því.
En reyndin hefir orðið önn-
ur. Gróðurhúsin eru mjög not
uð til blómaræktunar. BÍómin
fegra tilveruna og eru eftirsótt,
þó að verðið sé hátt. Reyndar
fer mikið af blómaskrautinu for
görðum, þvi að blómin eru
mjög látin fara í eða á grafir
framliðinna og það á . sér stað
að moldverpa þau í fullu
s'krúði. Sú aðferð er ekki lands
mönnum til sóma. En allt verð-
ur að lúta fyrir þeim útfarar-
siðum, sem tíðkast hér á landi,
með samþykki opinberra aðilja.
Suðræn aldin úr ■ gróðurhús-
um hafa ekki verið hér á mark
aði, nema vínber. Þau hafa
stundum fengizt vel þroskuð og
ljúffeng, en í annan tíma gall
súr og í rauninni óhæf ;til npy”1”
þrátt fyrir geysilegt ’verð. En
um söluverðið er ekki spurt
meðan almenningur hefir nægt
ir alls og sækist helzt eftir því
í búðunum, sem dýrast er, —
hvað sem vörugæðunum líður.
Af matvælum úr gróðurhús-
um eru að sumarlagi á hoðstól
um gúrkur og svo tómatarnir.
Vöruvöndunin mætti vera full
komnari, því að matvörukaup
menn flokka lítt þcssar vörur,
sem þó eru misjafnar að þroska
og gæðum.
Tómatarnir eru mjög eftir-
sóttir og er það ekki að farða,
því að landsmenn hafa1 vegna
innflutningshafta löngum setið
í ávaxta- og grænmetissvelt,i.
Viðskiptaráðið mun nú hafa
bætt fyrir syndir fyrirrennara
sinna og gefið frjálsan innflutn
ing á ávöxtum. En nú valda
flutningsérfiðleikar því, ao ifm
flytjendum þykir of áhættu-
samt að verzla með þessa vöru,
slíkar framkvæmdir, er liðsfor
ingjar og óbreyttir liðsmenn
ríkishersins gerðu atlögu að
stöðvum Höppners. Fáum mín-
útum síðar reyndi Beck að
fremja sjálfsmorð. Skaut hann
þrem skotum úr skambyssu
sinni, en tókst aðeins að særa
sig. Því næst var hann skotinn
af Fromm hershöfðingja. Nokkr
ir aðrir voru skotnir eftir að
'herréttur hafði verið settur.
Witzleben og Höppner voru
fangelsaðir.
Höppner kvaðst ekki hafa
reynt að fremja sjálfsmorð
heldur látið taka sig höndum,
þar eð sér fyndist hann engan
veginn hafa komið svínslega
fram.
Þá greip dómforsetinn fram
í fyrir honum: „Hvaða dýra-
tegund finnst yður þér þá heyra
til?“
Höppner svaraði: „Ösnun-
um.“
þar eð nýir ávextir vilja spill
ast í löngum flutningum. Hugs
anlegt er þó, að menn hafi ekki
hitt á réttar tegundir, t. d. epla,
sem vitanlegt er að geymast
mjög misjafnlega. Víst er um
það, að setuliðið hefír einkar
ljúffeng, stór epli, alveg blett-
laus.
Ef heilbrigðisstjórn landsins
hefði áhuga á málinu, mætti
leita samninga við herstjórn-
ina um að flytja nokkur tonn
af nýjum ávöxtum og grænméti
handa landsmönnum á mánuði
hverjum. Bandaríkjamenn
mundú skilja þær óskir. Þeir
neyta sjálfir helzt nýrra á-
vaxta eða ávaxtasafa að stað-
aldri. Hér er um að ræða þarf-
ir þjóðar, sem býr norður við
heimskautsbaug og hefir engin
tök á að afla sér nægra ávaxta
þrátt fyrir gróðurhúsin. Her-
stiórnin er talin vinsamleg og
hjálpsöm í garð íslendinga, þeg
ar á reynir, og mundi vonandi
sinna slíkum óskum, ef fram
væru bornar.
Almenningur veit, að tómat-
ar hafa í sér C-fjörvi og hve
knappt það er í fæði hér á landi.
Menn hafa þvi þá trú, að tóm-
atar séu einkar hollir, og kaupa
þá þrátt fyrir verðlagið. Vitan
lega eru tómatarnir hér á landi
hollur matur. En, þegar þeir
eru metnir, hvort heldur til pen
inga eða til hollustugildis, er1
rétt að gera sér ljóst, að gróður
húsatómatar jafnast ekki á við
útisprottna tómata erlendis. Um
þetta 'hefir reyndar ekkf verið
gerðar ýtarlegar rannsóknir áð-
ur fyrr. Mig rekur minni til, að,
þegar dr. Skúli Guðjónsson var
hér síðast á ferð, innti ég hann
eftir þessu atriði. Harm svaraði
því, að slíkar rannsóknir um
samanburð á vítamíngildi húsa-
og útitómata hefðu þá ekki ver
ið bírtar erlendis, en vafalítið
mundu gróðurhúsatómatar
standa hinum að baki.
Nú horfir málið öðruvísi við
og eru fyrir hendi rannsóknir
um tómata í Bandríkjunum. í
læknaritinu The Journal of the
American Medical Association,
27. nóv. 1943, rita 3 höfundar
(dr. Holmes, Jones og Ritchie)
um hollustugildi tómata, sem
framleiddir eru í gróðurhúsum.
Þeir telja, , að slíkir tómatar
standi yfirleitt að baki sumar
tómötum, sem spretta úti, bæði
að því er snertir útlit, smekk
og lit. Það, sem mestu varðar,
eru 'þó C-fjörefnin, þ. e. a. s.
askorbin-sýran í þessum ávöxt-
um. Höfundarnir rannsökuðu
gróðurhúsatómata úr 6 verzlun
um og komust að raun um, að
þeir höfðu ekki í sér nema þriði
ung þeirra fjörefna, sem eru í
sumartómötum, er spretta und
ir beru lofti. í Ameríku eru það
síðvetrar og vortómatar, sem
„Nei. herra minn, Þér eruð
og verðið svín.“
Von Hase hershöfðingi, sem
næstur var yfirheyrður, sagði,
að hann hefði gengið á mála
hjá Olbrícht í árslok 1943.
Hinn 20. júlí sat hann í bæki
stöð Olbriöhts og gaf fyrirskip
' anir hersveitum þeim, sem áttu
að ná opiriberum byggingum á
vald sitt og fangelsa ráðherra
nazista. /Hann gaf og sérstaka
fyrirskipun um það, að Göbb-
els skyldi handtekinn þégar í
stað.
í tilkynningu þýzku frétta-
stofunnar segir: „Þegar Stieff,
Höppner og Witzleben æsktu
þess, að þeir yrðu frekar skotn
ir en hengdir, svaraði dóms-
forsetinn hörkulega. — Þið ætl
uðuð að tæta foringjann sund-
ur með sprengju, og nú farið
þið þess á leit, að þið séuð
skotnir eins og ’hermenn. Það
er vissulega til of mikils mælzt.“
Föstudagu* 25. ágúst 1944-
fást í gróðurhúsum. Höf. viður
kenna, að gróðurhúsatómatar
prýði matarborðið, gleðji aug-
að og séu lystugir í salöt. En.
þeir benda þeim læknum og
heilsufræðingum á, sem vaka
yfir vitamínum í fæði á mann-
mörgum stofnunum, að ekki
megi telja 'húsa- og útitómáta
sambærilega.
í ráðleggingum sínum til
mæðra meta amerískir barna-
læknar tómatasafa til hálfs app
elsínusafa, að vítamíngildi til.
—- H. Dungal gerði fáeinar at-
huganir um C-efni í ísl. tómöt-
um fyrir nokkrum árum.
Viðskiptaráðið hefii' látið
nokkuð til sín taka um verð-
lag á matvælum og m.a. sett
hámaksverð á fæði, sem látið
er í té í matsölúhúsum. Ekki er
þó vitað, að af hálfu ráðsins sé
neitt tilskilið um orkumagn né*
samsetninff fæðunnar t. d. dag-
legan mjólkurskammt o. s. frv.
En tilskilið var, að ekki skyldi
fæðið rýrara að gæðum en áð-
ur. Sums staðar erlendis tíðkast
það á veitingahúsum að gefa.
upp, hve margar hitaeiningar
matréttir hafi i sér. Tómata- og
gúrkuverðið þykir mjög hátt
hér á landi. En væntanlega verð
ur afskiptaleysi viðskiptaráðs
af því máli vart skilið á ann-
an veg, en að tómataframleið-
endur séu ekki ofhaldnir af því,
sean íþeir bera úr býtum. Þetta.
sýnir m. a. að vonlaust er að
búast við þvi, að gróðurhúsin
muni geta leyst úr grænmetis
þörf landsmanna.
Þess væri óskandi, að ráða-
mönnum þessa lands færi að
skiljast, að svo norðlægt land
sem vér byggjum, þurfi að. viða
að sér grænmeti og ávöxtum
frá þjóðum, sem búa við blíð-
ara veðurfar en hér á sér stað.
Það er svo mikið skrafað um
að búa að sínu og að sjálfsagt sé
að „lifa af landsins gæðum“.
Menn muna þá víst ekki eftir
öllum kornmatnum og sykrin-
um, sem fluttur er inn, — hinn
síðar taldi í miklu rílcara mæli
en þörf gerist. En hingað til
hafa nýju ávextirnir ætið ’ver
ið látnir sitja á hakanum.
Leikkonan og fjár-
bagur hennar
Þetta er ameríska leikkonan
Muriel Angelus. Hún er að
reikna út tekjur sínar og út
gjöld — þegar hún hefir lokið
útreikningum sínum getur hún
séð hversu miklu hún getur eytt
í kaup á stríðsskuldabréfum.