Alþýðublaðið - 12.11.1944, Blaðsíða 5

ALÞYÐUBLAÐIP
S
Sunnudagur 12. nóv. 1944.
Þegar myrkrið heltist yfir Reykjavík — Staðreyndir,
sem við eigum erfitt með að skilja — Þegar skipbrots-
mennirnir stigu á land.
. TYRJALD ARFÁBVIÐRIÐ
æðir vi3 hvers manns dyr.
Ógnirnar eru daglegir viðburðir
í öffrum löndum. Okkur hættir viff
a® gleyma því um of. Þegar þær
dynja yfir okkur bognum viff und
an þunga þeirra og undrumst þann
tilgang sem stefnir vopnum a®
okkur, landi okkar og þjóff. Viff
skiljum ekki hvers vegna friffsöm
kaupskip hlutlausra þjóða skuli
verffa fyrir árásum og þeim sökkt.
EN ÞÓ að við skiljum þetta ekki
í>á tala staðreyndimar sínu máli.
Og þær sýna okkur líka að styrj-
öldinni er ekki lokið, að enn
liggja ógnirnar í leyni á siglinga
leiðum íslenzkra kaupskipa, sem
aldrei flytja neinar hernaðarnauð-
synjar og aldrei taka á nokkum
minnsta hátt þátt í neinu sem
snertir /þann hildarleik sem nú er
hiáður um allan heim.
TVEIR SÍÐUSTU dagar hafa
verið þungbærir fyrir okkur. Það
var eins og biksvart ský legðist
yfir borgina strax og fregnin um
að Goðafoss hefði farizt barst út.
Og það gerði allt erfiðara að eng
inn vissi neitt með vissu um það
hvað mangir hefðu verið í skip-
inu. Það eina ®em vitað var með
nokkurri vissu var tala skipverja,
en enginn vissi um tölu farþega,
því að skrifstofa skipanna hér
fær engar frégnir um það fyrir-
fram.
ÞÁ BÁRUST og heldur engar
fregnir um það lengi vel, hversu
mörgum mönnum hefði verið bjarg
að og áreiðanleg vitneskja um það
fékkst ekki fyrr en rétt fyrir há-
degisbilið í gær. Kom þá og í
ljós að maður hafði dáið á
leið í land af vosbúð og kulda.
Farþegarnir voru tólf að tölu
og tíu fórust, þar á meðal
heil fjölsikylda, skipverjarnir voru
31, því að einn Skipverjanna hafði
orðið eftir í sjúkrahúsi ytra og 17
þeirra björguðust, en 14 fórust.
Hér er því um slys að ræða á
borð við iÞormóðsslysið, ef hægt
er um slys að tala í þessu sam-
bandi og mun þó nær að nefna.
það fólskulega morðárás.
MIKILL MANNFJÖLDI safnað-
ist saman á hafnarbakkanum í
fyrrakvöld í þann mund, sem tal-
ið var að björgunarskipin myndu
koma með skipsbrotsmennina og
voru þarna margir, sem höfðu átt
ástvini um borð í skipinu. Þeir
ætluðu að vera tilbúnir til að taka
á móti þeim. En svo var tekin
föst stjórn á þessum atburðum
og bryggjan rudd. Sumum féll
þetta illa, en það var þó sprottið
af brýnni nauðsyn, því að þá var
ekki vitað nema að margir þeirra
sem annars björguðust úr sjónum
hefðu slasazt.
OG ER SKIPIN komu var skip
brotsmönnum strax komið í sér-
stakar bifreiðar. Fóru þær með
þá í sjúkrahús og þar var hlúð
að þeim af mikilli alúð og allt
gert, sem unnt var þeim til hjálp-
ar. Fóru þeir svo ekki þaðan fyrr
en um kl. 10 í gærmorgun.
HÉR ER um eitt hræðilegasta
áfall, sem þjóð okkar hefir orðið
fyrir í þessu stríði. Það er eitt sár
ið enn, sem íslenzka þjóðin hlýtur
í þeim grimma hildarleik, sem
nú er háður.
Hannes á horninu.
AðaHundur
Knalfsyrnufélagsini Valur
verður haldinn n. k. mánudagskvöld kl. 8 e. h.
Fundarefni: Venjuleg aðalfundarstörf.
Stjómin
R i s j -
b I o k k ir
góðar og mjög ódýrar.
Sérstakt tækifæri til þess að birgja bömin upp
til vetrarins.
Békaverzlun Lárusar Blöndal
I
Skólavörðustíg
Fyrir þá er stríðinu lokið.
Mynd þessi er af þýzkum stríðsíöngum, sem vinna að því að taka upp kartöflur vestur í Ame
ríku. Til vinstri á myndinni sést Alden. Wheeler bóndi i Nýja-Englandi, eigandi ekrunnar,
sem stríðsfangarnir vinna á.
ÓSIGUR Varsjábúa og fang-'
elsun Bors herShöfðingja,
sem var fyrir þeim, er raunaleg
ur kafli i styrjöldinni, sem enn
er óljós og munu enn ýmis
kurl ókomin til grafar. Má í því
sambandi minnast þess, að í
sama mund og Ohurchill for-
sætisráðherra Breta bar hið
mesta lof á föðurlandsvinina í
Varsjá, níddu Rússar Bor. Hvað
var það, sem skeði á þeim tveim
mánuðum, er Bor barðist í Var
sjá, meðan Rússar héldu kyrru
fyrir í nokkurra kílómetra fjar-
lægð?
Staðhæfingar Rússa, eins og
þær voru settar fram af pólsku
þjóðfrelsisnefndinni í Moskva
og útbúi hennar í Lublin, voru
á þá leið, að Bor hafði byrjað
uppreisnina samkvæmt skipun
póláku stjórnarinnar í London
og án samþykkis rússneska
hersins og þess vegna beri rúss-
neska stjórnin enga ábyrgð á
því, sem hún kallaði raunaleg
mistök.
En staðreyndir málsins leiða
annað í ljós og rugla þá í rím-
inu, sem halda fram áðurnefnd
um skoðunum. Áður en Bor 'hóf
uppreisnina, var hann í sifellu
•vittur fyrir það að hafast ekk
ert að. í ræðu, sem Berlings
ofursti, forustumaður Lublin-
nefndarinnar, sem er á vegur
Moskvastjórnarinnar, flutti í
Moskva 9. maí 1943, sagði hann
meðal annars:
„V-ið og öll pólska þjóðin veit
að frelsi vinnst ekki með því
að bíða með byssu reidda um
öxl, heldur einungis með hern-
aðaraðgerðum.“ 20. maí 1943
sagði Wanda Wassiliewska, leið
togi „Sambands pólskra föður-
landsvina“ í Moskva í ræðu:
„Treystið þeim efkki, sem hvetja
ykkur til þess að*ve:ra aðgerð-
arlausir og bíða. Miskunr^rn-”’-
barátta upp á líf og dauða við
fjandmennina 'hvenær sem er,
— það er kjörorð vort.“
BLAÐIÐ „Stríð og verklýðs
stéttin“ í Moskva sagði 8.
aprfl 1944: „Opinber blöð Pól-
verja réttlæta hikstefnu stjórn
arinnar með því að hún oó
synleg til þess að forðast ótíma
bæra uppreisn og óþarfar fórn
ir. En þetta er bersýnilega ó-
GR E I N Þ E S S I, sem er
þýdd úr ameríska blað-
inu New York Times, fjall-
ar um uppreisn Varsjárbija
í sumar imdir forustu Bors
hershöfðingja. Gefur greinin
góða hugmynd um þessi við-
horf, sem svo mjög hafa ver
ið rædd, og er þar sýnt með
skýrum rökum, hversu Rúss-
ar og málaliðsmenn þeárra
hafa leikið tveim skjöldum
í máli þessu.
satt og blekkingar einar.“
3. júní sagði Pravda um
pólsku stjórnina í Londön: „Hún
getur ekki látizt vera fulltrúi
pólsku- þjóðarinnar, þegar þjóð
in byrjar að tala fyrir munn
sjálfrar sín, þegar þjóðin hald-
in ósveigjanlegu hatri til 'hins
þýzka innrásarhers, rís upp til
heilagrar baráttu gegn innrás-
arlýð Hitlers.“
Pólskir föðurlandsvinir (í
Rússlandi) gerðu samþykkt 22.
júní, þar sem leiðtogar leyni-
starfseminnar eru beiníínis sak
aðir um landráð, vegna þess að
þeir hefðu ekki gripið til vopna.
Og 13. júlí segir blaðið „Stríð
og verkalýðsstéttin": Hluvterk
vort er að vopna pólsku þjóðina
til að berjast við þýzka her-
riámsliðið fyrir frelsun Pól-
lan-ds.
3. ágúst, þrem dögum eftir
að Bor hafði hafizt handa, .vita
PólSkir föðurlandsvinir (í Rúss
landi) hann fyrir aðgerðarleysi:
„Sú stefna að sitja kyrr og haf-
ast ekki að, samkvæmt skipun
frá íhaldsflóttastjórninni í Lon
don, leiðir ekki til góðs.“ — En
17. ágúst ræðst blaðið Izvestia á
Bor fyrir að hafa att „nær ó-
, vopnuðum í'búurn Varsjár“ út
í bardaga.
EN 30. JÚLÍ birtir Koscius-
zko-útvarpstöðin í Moskva
ákorun til Pólverja um að gera
uppreisn í Varsjá. Eftir að skýrt
hafði verið frá því, að Rauði
herimi nálgaðist, var svo sagt
s sumar
í áskoruninni: „Varsjárbúar til
vopna. Allir borgarbúar eiga að
fylkja sér um her leynistarfsem
innar. Ráðizt á Þjóðverja. Að-
stoðið Rauða herinn við að fara
yfir Vislu. Gefið honum upp-
lýsingar og vísið honum á beztu
vöðin á ánni. Yfir miljón íbúa
eiga að verða að meirá en mill
jón manna her, sem berst fyrir
frelsi og eyðileggingu hinna
þýzku innrásarmanna“. 13 áskor
unum var útvarpað frá Kosc-
iuzsko-stöðinni, þar sem Var-
'sjárbúar eru hvattir til upp-
reisnar gegn Þjóðverjum.
Það er satt, að uppreisn Bors
var hafin samkvæmt fyrirmæl-
um -stjórnarinnar lí London, en
vegna staðhæfinga Moskva-
stjórriariimar um, að hún hafi
verið hafin án Vitundar hennar
hefir Mikolajczyk for-sætisráð-
herra látið stjórnum Bretlands
og Bandaríkjanna í té fjölmörg
skjöl um samninga og viðtöl við
Rússa um uppreisnina. Fjölmarg
ar orðsendingar voru sendar til
Moskva fyrir milligöngu Breta
þar sem beðið er um hjálp, sem
pólska stjórnin segir að her
Bors hafi verið heitið, ef thann
berði'st í Varsjá.
ÞANNIG er þá málum háttað,
að í heilt ár víttu ráða-
menn 1 Moskva Bor fyrir að
berjast ekki. Einnig bárust leynii
starfsmönnunum í Varsjá fjöl-
margar áskoranir frá Moskva
um að hefjast handa. Þá var
Bor víttur af Moskvamönnum
fyrir að hafa hafizt handa. En
málið er ekki eins auðskilið
og Rússar vilja vera láta. Brezk
ir og amerískir flugmenn
reyndu að korna birgðum til
Boris, meðan han-n hafði helm-
irig Valrsjár á valdi sínu, og
guldu mikil afhroð. Síðustu
dagana, sem Bor gat haldið
uppi vörnum, reynd-u Rússar
einnig að koma til hans vist-
um, en varð lítið ágengt.
Það er eftirtektarvert, að
eftir hina hetjulegu baráttu
Bors heldur Lublinn-efndin á-
fram að álasa honum og gagn-
rýnir meira að segja ástæð-
stæður þæ-r, sem hann hafði til
þess að gefast uop. Allt þetta
Krh. á 6. BÍðu