Alþýðublaðið - 14.11.1944, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐiÐ
ÍMriðjudagnr 14. nóv. 1944»
^OVjÖttbUðlð
Otgefandi: Alþýðuflokburinn
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í A1
pýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4rSi og 490?
Símar afgr~iðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðu.oreptsmiðjan h.f.
Pólitískt málefna-
hnupl.
ÞAÐ er ekkert nýtt, að aðr-
ir flokkar reyni eftir dúk
og disk að eigna sér þau mál,
sem Alþýðuflokkurinn hefir bar
izt fyrir og borið fram til sig-
u!rs, þegar séð Ihefir verið,
hverjar vinsældiir þau væru
líkleg til þess að vekja. En bht
er sjaldgæfara, að svo freklega
sé farið í það að falsa stað-
reyndir í slíkum tilgangi og
gert er í Þjóðviljanum á laug-
ardaginn þar sem minnst er á
aðdraganda þess, að ákveðið
var að kaupa inn Sviþjóðarbát
ana.
Þjóðviljinn þakkar þá á-
kvörðun alveg þinsmönnum
kommúnista, segir frá þingsá-
lyktunartillögu, sem þeir hafi
flutt um að fela ríkiss+ó’--
að leita samninga um fiski-
skipasmíðar fyrir okkur í Sví-
Þíóð, svo og að veita 10 milljón
ir króna úr ríkissjóði til kaupa
á þeim; en hann þegir alveg
um, að það var Alþýðuflokkur-
inn, sem átti frumkvæðið að öllu
þessu máli og undirbjó það
með þeim árangri, sem nú er
orðinn, og flutti meðal annars
breytingartillögu við- fjárlögin
fyrir rétt ári síðam um 9 y2
milljón króna framlag úr ríkis-
sjóði til bátakaupanna í Sví-
þjóð, þó að samþykkt fp~":
ekki fyrir meiri fjárveitingu,
en 5 milljónum. Skal hér frum-
kvæði Alþýðuflokksins í þessu
máli til sör—vitnað í út-
varpsræðu Finns Jónssonar, nú-
verandi félagsmála- og dóms-
málaráðherra, við þriðju um-
ræðu fjárlaganna í nóvember í
fyrra. Þar fórust Finni Jóns-
syni þannig orð um möcfuleik-
ann á &kipabyggingum fyrir
okkur í Svíþjóð:
„Fyrir tveimur árum spurð-
umst við Alþýðuflokks.menn
fyrir um þetta fyrir milligöngu
sænska sendiráðsins hér, en
fengum neitandi svar. Þessi
fyrirspurn var endurtekin fyr-
ir nokkrum vikum síðan. Og
nú er svarið játandi. Sænska
sendiráðið hefir bent á skipa-
smíðastöð, sem mvndi vilja
byggja eða hafa milligöngu um
byggingu á 45 skipum. Auk-
þess hefi ég í höndum unnlv-
xngar frá öðrum um skipabygff-
ingu, meðal annars frá sendiráði
íslands í Stokkhólmi. En þeim
upplýsingum hefi ég skýrt frá
á fundi í sjávarútv~---"
viðstöddum fulltrúa Sósíalista-
flokksins, enda hefir flokkur
þessa þinsmannc síðan lagt
fram tillögu til þins'sályktunar
um að fela rfkisstjórninni að
leitast fyrir um skipabyggingar
í Svíþjóð.“
Þannig fórust Finn+ T'-~-'mi
orð um þetta mál fyíir ári síð-
an; og geta menn af beim séð,
hve mikið frumkvæði konrm-
únista var í því, eða hitt þó
heldur. En Þjóðviijarmm r
ekki að þegja um þær stað-
reyndir, sem Finnur Jónsson
skýrði frá; til þess að blekkja
lesendur sína sem rækilegast
Síðara bindið af sjálfsævisögnu Valtins:
Hilli Iveggia elda ofslækisins
NOKKRUM DÖGUM áður en
verkfall prentara og bók-
biindara kom til sögu, var síðara
bindi bókar þýzka flóttamanns
ins Richards Krebs, er skrifar
undir dulnefninu Jan Valtin,
sent á lesmarkaðinn. Fyrra
bindi hennar kom út fyrir tveim
árum og vakti mikla athygli og
umræður. Mun mörgum hafa
þótt það eigi vonum fyrr, að
siðara bindi bókar þessarar
kæmi fyrir sjónir íslenzkra les-
enda.
Síðara bindi „Úr álögum“
gerist mestmegnis í Þýzkalandi
á þeim árum, er ofsóknirnar
gegn andstæðingum Hitlers-
stjórnarinnar voru að riá há-
marki sínu. Lýsir það fyrst og
fremst lífi höfundarins og fé-
laga hans 1 fangabúðum Himrnl
ers oíg m'álaliðsmanna hans. Sú
lýsing er ófögur, en vissulega
verð athygli. Þar er lýst hermd
arverkum þeim, sem nazistarn-
ir frömdu á fórnardýrum sín-
um. Menn eru pyndaðir og
teknir af lífi með aðferðum,
sem drottnendur hins þriðja
ríkis hafa tekið í arf ffá mið-
öldum. En jafnframt er bókin
skilmerkilegt heimildarrit um
aðdáunarverða hetjulund þessa
ofsótta fólks. Jan Valtin lýsir
glögglega meðferð þeirri, sem
hann sjálfur varð að sæta, og
er slík, að íslenzka lesendur
hryllir við. En bezt tekst hon-
um að þó að lýsa þrautum þjón
iiigarbræðra sinna og því vjöl-
undarhúsi margvislegra brelli-
bragða, sem fangelsi nazistanna
voru. Fangamir, sem líða ógn-
legar þjáningar og þrautir og
öxi böðlanna vofir yfir, hafa
með sér sterk og vel skipulögð
samtök. Þeir kúga fangaverðina
til þess að reka erindi sín. Og
svo var viðnámshreyfingin gegn
Hitler sterk, að sjálfir málaliðs
menn nazistanna voru margir
hverjir svikarar við málstað
þeirra og ötulir óþurftarmenn
hans.
Efalaust er bók Jan Valtins
eitthvert hið merkasta heimild
arrit um viðhorfin í Þýzkalandi,
meðan nazistar voru að treysta
’þar aðstöðu sína og hefja und-
iribúning að hinum grimma
hildarlei’k, ’sem nú herjar lönd
og þjóðir víðrar veraldar. Bók-
in er rituð af slíku fjöri, að les-
andinn leggur hana trauðla frá
sér fyrr en að löknum lestri.
Veldur því þó engan veginn
það, að hún greini frá skemmti
legum atburðum, heldur hitt,
að Valtin kann þá list að segja
frá mun betur en flestir þeir rit
höfundar aðrir, sem fengizt
hafa við að rita áþekkar bæk-
ur. Hann sparar stóryrði um,
andstæðinga öína, og mun hahn
þó að vonum hafa hatað þá af
öllu hjarta og kallað yfir þá
feigð, ef hann hefði átt þess
nokkurn fcost. En í bók sinni
yelur h’anm' 'það ráð að láta verk
þeirra vitna gegn þeim. Hann.
greinir frá glæpum þeiirra og
óhæfuverkum, opinberar þá les
endum sínum 'sem sálsiúka
hermdarverkamenn. Og vissu-
lega imun bókar Valtiris verða
að miklu getið löngu eftir að
Adolf Hitler er allur og ógn
'hans og ofbeldisstjóm úr sögu.
En bók Valtins er eigi aðeins
þróttmikil ádeila á hendur naz-
istunum þýzku. Hún er ádeila
á þá refskák, sem tefld var á
vettvangi stjórnmála Evrópu á
síðasta áratug, þá upplausn og
toritímámgu, sem öfgaisteífinurnar
ihöfðu í för með sér fyrir þá,
sem þeim höfðu ánetiazt. Hún
er saga um rofinn heimilisfrið
og dapurleg örlög fólks, sam
’góðs þefði mátt vænta af i þjóð
félagi frjálsra manna. Hún er
lýsing á því, að einstaklingur-
inn má sín einskis eftir að hann
hefur játazt trúnni frá Moskva
eða Berlín, en þar skilur fátt
eitt í millum. Jan Valtin hafði
lagt fram starfskrafta sína og
íStarfhæfni alla í baráttunni
við nazismann fyrir málstað
ko'múninista. En félaga hans láta
sér ékki til hugar koma að veiita
honum lið, þegar hann þarf þess
rn'eist með, þegar fcoma hans og
barn eru í lífshæt'tu. •
• att fram til baráttu, en þegar
hann þarfnast fulltingis í bar-
áttunni fyrir því, sem honum er
helgast, þá láta foringjar hans
og félagar honum ekkert ann-
að í té en Lokaráð sín. Þegar
hann tekur að átta sig á því,
að hann muni hafa farið villur
vegar í starfi sínu og iífstrú,
beita samherjar hans áþekk-
um aðferðum og óvinirnir. S’lík
voru laun þau, sem hann upp-
skar fyrir þjónustu sína við
þann málstað, sem hann hafði
fórnað mestu og tengt mestar
vonir við.
Þegar Jan Valtin stiVur á
land á strönd Vestuirheims eft-
ir að hafa sagt skilið við for-
tíðina og brotið allar brýr að
baki sér, er hann sem hafrekið
sprek. Hann er hinn mikii skip
ibrotsmaður, teem öllu hefur týnt
á lífsins stórasjó, þótt bylgjurn
ar skoli honum sjálfum að fram
andi strönd. Hann er maður,
sem hefur orðið að una þungum
Iþrautum, veirið oflsóttur og
pyndaður, séð á bak konu
sinni og barnil, sannfærzt um
það, að lífstarf hans var fyrir
illa gýg unnið. En þessi hefur
orðið hlutur fjölmargra þeir'-a.
sem öfgastefnurnar hafa búið
grand sitt. Fjölmargir menn
hafa flúið Þýzkaland og munu
aldrei eiga afturkvæmt þangað.
Böivun nazi’smans hrín á þeim
eftir að Hitler og saTr>lTi“rinr
hans eru löngu á braut. Flestir
þessir menn hafa veriið mikil-
hæfir og merkir og því ekki
unað ofríkinu. Margir kunna
þeir að lifa í voninni um það,
að þeir eigi afturkvæmt heim
til ættjarðarinnar, en fæstum
mun þeim verða að beirri trú
sinni. Jan Valtin virðist hafa
gert sér þetta ljóst. Þess vegna
ritar hann 'bók sína. Hún hefur
að geyma málskjöl manris, sem
ratað hefur í mikil og váleg æv-
intvri1, háð harða baráttu og
'beðið mikinn ósigur, þótt hon-
um reyndist auðið að komast á
brott úr va'lnum á siðnFu
stundu. Og málsckFU». r—•> °kki
lögð ffam til sóknar eða vam-
ar fyrir dómstóli. Þau eru heim
ildarrit um þann svartagaldur.
Isem tvö stórveldi ihafa maignað
fer 'hann í viðbót með þau blá-
beru ósannindi, að „’hörð and-
staða“ hafi verið „innan allra-
flokka, nema Sósíalistaflokks-
ins“ við fjárveitingu til fiski-
skipakaupanna! Mætti Þjóðvilj
inn þó vel muna, að allir þing-
menn Alþýðuflokksins fluttu í
sameiningu breytingartillöhuna
við fjiáriöigin um QV2 milljón
króna fjárframlag úr ríkissjóði
til skipakaupanna, þó að hún
væri, eins og áður er sagt felld
við atkvæðagreiðsluna, gegn at
kvæðum þeirra og kommúnista,
og aðeins 5 milljóna fjárveit-
ing samþykkt.
Þjóðviljinn ætti að vera svo-
lítið gætnari í því að falsa stað
reyndir flokki sínum til fram-
dráttar, en hann var í grein
sinni um Svíþjóðarbátana á
láugardaginn. Því að hánn er
ekki einn til frásannar ,’hér á
landi eins og fyrirmyndiir ha-
austur í Rússíá
Jan Valtin
einstaklingum og “þjóðum á
liðnum árum og valdið ein-
hverjum mestu ógnum og ósköp
um, sem veraldarsagan kann
frá að greina.
Bók Jan Valtins er rit, sem
knýr til umhugsunar, og fólk
getur dregið lærdóm af. Þetta
síðara bindi hennar færir mönn
um eigi aðeins heim sanninn
um einkamál Jan Valtins, þessa
óhamingjusama byltingarmanns
ög sitrirðgairps. Það er oig lýsing
á því, að það er einmitt þýzka
þjóðin sjálf, sem mest afhroð
hefur goldið og mest tjón beð-
ið á sálu siinni af völdum nazis-
mans. Og þegar Jan Valtin
gerir óbeinlínis samanburð á
fuHtrúum öfgastefnanna ann-
ars vegar og lý ðræði sáinnans
hins vegar, þá dylst ekki, hvors
hlutur er betri, þótt þáttur
öfgastefnuriiannanna sé mun
meiri. Lýðræðissinnirm er fús
til þess að rétta ógæfumanninr
um Jan Valtin bróðurihönd og
veita 'honum fulltingi eftir að
samlandar hans höfðu kallað
yfir hann 'bölvun fangelsisvist-
arinnar og ofsóknanna og sam-
berjar hans, sem fellt höfðu á
hann álagahaminn, vísað hon-
um á bug og ráðið honum ill
manráð, þrátt fyiir langa og
dygga þjónustu. Lestur bókar-
innar minnir um flest á kvik-
myndasýningu. Hver atburður-
inn rekur annan, og allt ber að
einu og „sama marki. Og hvað,
isem sagt kann að verða um boð-
lun oig túlkun Valtins, verður-
því eigi neitað, að þessi píslar-
saga hans mun engum gleym-
ast, slem hann ies — og imörg-
um gæti hún bent á víti, sem
vel væri að sem flestir íslend-
ingar bæru giftu til að varast.
Helgi Sæmxmdsson.
Gjafir og áheit til Blindravinafé-
lags íslands.
Veðmál kr. 5. Áheit frá S. kr.
10. Frá konu kr. 5. Dótturminning
kr. 50. Frá ónefndri konu kr. 50.
Frá konu kr. 20. — Með kæra
þakklæti móttekið. Þorsteinn
Bjarnason, formaður.
TÍMINN gerir síðastliðinn
föstudag hina nýju línu
kommúnistaflokkanna utan
Rússlands að umtalsefni og þyk
ir hún af ýmsum ástæðum grun
samleg. Tíminn segir:
„Síðan alþjóðasamband komm-
únista var lagt niður á fyrra ári,
hefir mjög verið um það rætt,
hvort þar hafi verið um annað en
sjónhverfing að ræða, og breyt-
ing sé aðeins sú, að kommúnista-
flokkunum utan Rússlands sé nú
stjórnað leynilega frá Moskva í
stað þess, að þar var gert opin-
berlega áður.
Margir þeir blaðamenn, sem ná-
kunnugastir eru, hafa haldið fram
þessari skoðun, og hafa þeir fært
ýms rök, veigamikil rök fyrir máli
sínu. Þeir ’hafa talið, að Rússar
hafi gert þessa formbreytingu
vegna samvinnu sinnar við Breta
og Bandaríkjamenn, því að það
hefði getað spillt sambúðini, ef
þeir styddu opinbera flokka, er
ynnu að því að steypa stjórnskipu-
la’gi þessara þjóða. Enn fremur
hafa þessir menn bennt á, að Rúss-
ar teldu kommúnistaflokkana ná
beztum árangri, ef þeiir létust
fylgjandi þjóðlegri stjórnarstefnu
í hverju einstöku landi, en rneðan
flokkairnir voru Undir opinberri
yfirstjórn í Moskvu, gekk þeim
erfiðlega að ná á sig nokkrum
þjóðlegum blæ.
Ýmsir atburðir, sem hafa gerzt
síðan aliþjóðasambandið var lagt
niður, virðast mjög hafa styrkt
skoðun þessara manna. Það er
ein'kennandi, að kommúnista-
flokkarir ’hafa enn sem fyrr ná-
kvæmlega samræmda starfshætti.
Breytingar á áróðri þeirra og mál-
flutningi gerast t. d. samtímis í
öllum löndum, eihs og áður tíðk-
aðistaðist, enda þótt staðhættir séu
misjafnlega hentugir fyrir slíkt.
Bendir þetta eindregið til þess að
þeir fari enn eftir einni og sömu
„línu“, sem þeir fái frá samegin-
legri yfirstjórn.
Gleggsta dæmi um þetta er aá
mikla áleiitni, sem kommúnistar
sína nú í því að komast inn í
borgaralegar ríkisstjórnir. Hefir-
þetta vakið enn meiri athygli sök
um þess, að allt fram til síðustu
áramóta hafa kommúnistar ekkí
áfellst sósíaldemókrata fyrir ann-
að meira en þátttöku í borgara-
legum ríkisstjórnum. Þeir hafa
talið slíkt afsláttarpólitík af verstu
tegund og hin mestu svik, sem
unnt hafi verið að sýna sósíalism-
anum.“
Og enn segiir Tíminn:
„Ástæðurnar til þpss, að kom-
múnistaflokkunum virðist þaiuxig
stjórnað af þeirri „línu“ að leggja
allt kapp á, að komast í borgara-’
legar ríkisstjórnir, eru taldar ýms-
ar. Með þessum móti er líklegt,
að Rússar geti haft fleiri ríkis-
stjórnir hliðhollar en ella, þegar
sezt verður að friðarsamningun-
um. Með því að látast nú, sem þeim
sé mjög umhugað um endurreisn
eftir stríðið, og vilji sem skilyrð-
isminnsta samvinnu við andstæð-
ingana um hana, er líklegt, að kom
múnistar geti aflað sér meira fylg
is, en ef þeir stæðu á ógrímuklædd
um byltingargrundvelli. ^ðreísn-
in mun víðast ganga það erfiðlega,
að alltaf mun verða talsverð áö-
nægja og kommúnistar geta því,
er þeim bezt hentar, gert sér á-
tyllu til að skerast úr leik og munu
þá þykjast geta sagt, að þeir hafi
gert sitt ítrasta til að hafa sam-
vinnu við borgaralegu flokkana,
sem nú hafi brugðizt sainkomu-
laginu.
Meðal borgaralegu flokkanna
er yfrleitt litið á þennan áhuga
kommúnistaflokkanna fyrir stjóm
arþátttöku með mkilli tortryggni.
• Tortryggnin stafar ekki sízt af því,
1 að flokkarnir hafa auðsjáanlega
! ekki enn heimt sjálfstæði sitt,
i heldur fara þeir eftir „línu“ og
I Fria. á 7. Ævl.