Alþýðublaðið - 18.11.1944, Side 4

ALÞVÐUBLAÐIÐ
Laugardagur 18. nóv. 1943
blöZHð
Otgeí_ndi: AlþýSuílokkurlnn
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í A1
>ýöuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: og 490Í
Símar afe’--iðslu: 4900 og 4906
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðu orentsmiðj a n h.f.
María Hallgrfmsdóttir:
Hver velur skóna?
ísland og I. L. 0.
EITT af atriðum málefna-
samnings þess, er ríkis-
stjórnin, og stuðningsflokkar
hennar gerðu með sér, er það,
að ísland gerist nú þegar þátt-
takandi í alþjóðlega vinnumála-
sambandinu (I.L.O.) eða í þeirri
stofnun, er við störfum þess
kynni að taka. Hefir ríkisstjórn
in nú lagt fram tillögu til þings
ályktunar hér að lútandi, sem
því fyrirfram á að vera tryggð-
ur framgangur á alþingi.
Á alþingi 1943 bar Stefán
Jóh. Stefánsson fram þingsá-
lyktunartillögu þess efnis, að
ríkisstjórninni skyldi falið að
athuga um þátttöku íslands í
I.L.O. Á þessu ári var íslandi
svo boðin þátttaka í alþjóðlega
vinnumálaþinginu, er haldið var
í Philadelphia. Var það hoð
þegið, og mætti Þórhallur Ás-
geirsson, sendiráðsritari í Wash
ington, á þinginu af hálfu ís-
lands. Hefur hann sent ríkis-
stjórmiinni ýtairleiga skýrslu um
störf þingsins ásamt upplýsing-
um um helztu störf vinnumála-
sambandsins. Hann hefur jafn-
framt aflað sér upplýsinga um
það, hver verða mundi_ árlegur
kostnaður af þátttöku íslands í
sambandinu. Er hann talinn
muni nerna 2000—^3000 dollur-
um, auk kostnaðar við að senda
fulltrúa á þing samþandsins,
sem haldin munu verða annað
ihjvert áir.
Einn veigamesti þátturinn í
starfsemi I.L.O. er staj'fræksla
alþjóðlegu vinnumálaskrifstof-
unnar, sem þegar hefir unnið
merkilegt félagsmálastarf. Skrif
stofan annast meðal annars al-
þjóðaupplýsingastarfsemi og út
gáfustarf. Hún hefir í þjónustu
sinni sérfræðinga frá ýmsum
löndum, og geta þær þjóðir,
seim eæiu meðlimir í vinmiumála-
sambandinu, notið hekkingar
þeirra, reynslu og leiðbeininga.
Annar merkur þáttur í starf
semi I.L.O. er alþjóðlega vinnu
málaþingið, sem er alheimsþing
um verkalýðs- og félasmáilefni.
Hefir þingið látið frá sér fara
fjölda merkra samþykkta og á-
litsskjala, er þessi mál varða og
þannig haft mikilsverð áhrif á
lagasetningu einstakra ríkja
varðandi vinnumál og félags-
málefni. Ákvarðanir þingsins
eru ekki bindandi fvrir hvert
ríki, fyrr en þær hafa hlotið sam
þykki löggjafarþings viðkom-
andi þjóðar.
Starf vinnumálasambandsins
og vinnumálaskrifstofunnar hef
ir allt verið hin merkaista, og
mun svo verða í framtíðinni. Þá
má otg 'fullrvíst telja, að vinniu-
málaskrifstofain veirði veiga-
mikill þáttur í alþjóðlegiu sam-
stafi að óíriðnum loknum. Er
það því mikilsvert atriði, að ís-
laind gerist nú þeigar þátttakandi
í vinnumálaisambaíndimi.
HVER velur skóna? Stund-
um rís sú spurning upp í
huga manns nú um stundir og
á það einkum við um skófatnað
þann, sem hingað berst erlend-
is frá, háhælaður, útskorinn tá
og hæll. Þetta getur verið prýði
legt, þar sem það á við, t. d. í
hita, á leiksviði. En miði maður
við nútíma Reykjavíkurgötur
og íslenzka veðráttu, þá er þetta
óbeilbrigður götumóður. Dytti
.einhverjum í hug að segja, að
skófatnaður meiri hluta ísl.
kvenna sýndi bezt, að þær væru
ekki vitsmunaverur, þá er því
tiil að isvara, -að þær eiga ekki
völ á öðru. Eðlilegast er, að skór
inn sé sniðinn eftir fæti einstak
lingsins, en hann er eins ólíkur
að löigutn og ein'St-aklingar nú
geta verið. Sá veit bezt hvar
iskórinn kreppir, sem ber hann,
en það er órannsakað mál, hvem
þátt óheilbrigður klæðnaður á í
heilsu íslendinga, ‘ einkum
kvenna. Úrval er hér lítið, mið-
að við sæmileg erlend verzlun-
arhús, — ekki vandað eins til
vörunnar og maður gæti vænst,
miðað við verð og þarfir lands-
þúa.
Skóíkreppa er hvimleiið, en
,eins og öllum hafís verri er
hjartans-ís —eins er þjóðfélags
skókreppan öllu verri, af því að
hún er af manna völdum, eins
og reyndar hin fyrri. Alls kon-
ár hömlur eru lagðar á námfúsa
unglinga, tala þeirra takmörk-
uð eftir skólastofum, miðað við
einkunnir. Stéttum líðst að
hneppa unglinga í fjötra og
skerða þannig mannréttindi
þeirra. Forráðamenn hjúkrunar
kvennastéttarinnar takmörkuðu
tölu nema fyrir nokkru, — nú
eru uppi óp út af skorti á hjúkr
unarkonum. Húsmæðrakennara
skólinn kom sér fyrir hávaða-
laust í háskólanum. Það var
hyggilegt. Kennarastéttin hefur
átt sína hugsjónamenn, sem
hafa látið hag stéttarinnar
ganga fyrir eigin hagsmunum.
Eitt er (framhleypi, anm.að fram
sýni. Læknaskóli íslands var
'iemigi húsmæSlMauis, en aldrei
tóbst afturhaiMsöflunium að tak
marka aðgang stúdenta. Fyrir
um 20 árum útskrifuðust 38
stúdentar frá Menntaskóla
Reykjavíkur. Níu þeirra eru nú
dánir, ungir að árum. Við vilj-
um trúa því, að þeir, sem guð-
irnir elska, deyi ungir. En skyn-
semin segir okkur, að það var
illa búið að æsku þeirra. Þeir
bjuggu við brengsli ómenningar
innar í skólum og sumir senni-
lega líka heima. Þeir voru óvel-
komnir og máttu heyra, að beir
væru of margir. En þeir héldu
áfarm samt, með þeim forsend-
um, að menn í hinum vinnandi
stéttum væru einnig of margir.
Hér var almennt atvinnuleysi.
En kjörum félítilla íslenzkra
stúdenta þarf ekki að lýsa.
En skáldið segir: Einungis
með völdum vopnum — verður
sundum haldið opnum og á lífs
ins böl og blekking — bítur að-
eins þekking“ — og skáldin eru
spámenn bjóðanna, ef þau eru
skáld. Stéttir þinga um dýrtíð-
armál og hrun, sem sé í vænd
um. Eitthvað verða menn að
hafa sér til dægrastyttingar.
Eins og að mennt er máttur, þá
er auður vald, og sennilegast
er réttást, að ríkið eigi það vald.
En hvað á fólk að gera við þá
peninga, sem það kann ekki að
fara með. Þess eru mörg dæmi
hér að auður safnast að fólki,
sem kann ekki að fara með
tsem og sóar honium í ónauð-
syn, meðan aðkallandi fram-
kvæmdir bíða úrlausnar. Sum-
ir álíta, að stríð það, sem fer
um löndin, sé bylting vegna
verklegs og fjárhagslegs ójafn-
aðar, og við viljum trúa því, að
þjóðfélagslegi jöfnuðurinn, sem
ailir þrá, komizt á. íslendingar
geta þingað um þessi mál og lát-
ið fara vel um sig — og það er
vel. Ein lang-menntaðasta stétt
landsins er þar enginn eftirbát-
ur. Þar er rætt um fjármál. En
hvað viðvíkur fjárhagslega og
verklega ójafnvæginu, þá er
minna um slíkt fengist. Eitt er
lærdómur. Annað vizka. En
maður býst kannske við of
miklu-af lang-menntuðu mönn-
unum svokölluðu. Mundi ekki
hvort heldur er fjárhagslegt eða
verklegt ájafnvægi vera óheil-
brigt? En af þessu ójafnvægi
þjáist' þessi stétt og það er því
verra, sem hhún ætti að fara
með heilbrigðismál og ekki ann-
að. Nýlega hefur verið sýnt
fram á með ‘tölum, að Reykja-
víkurlæknarnir væru of fáir.
1200 númer á hvern lækni. En
muoadu ekki isumiir hafa minna
og tekjur eftir því og sumir
ýmiss aukastörf o. s. frv. Tölur
blekkja stundum og þessar töl-
ur minna óþægilega á útreikn-
ing sjúkrarúma á íslandi. Hann
sýndi að þar ekki sjúkrahúss-
skortur. En í strjálbýlinu eru til
sjúkrarúm, sem aðeins notast í
heilbrigðisskýrslum. Sjúklingar
þaðan leita til Reykjavíkur, sem
á hvorki farsóttarhús né bæjar
sjúkrahús og er höfuðstaður
landsins í hröðum vexti. Sjúkra
húss-skortiurimn er maxigumræitt
mál. En ekkert sjúkrahús er til
fyrir langþjáða sjúklinga. Flest
lönd eiga þó slíkar stofnanir.
Hér eru slíkir sjúklingar sendir
heim á smáheimilin. Heimilið
verður sjúkrastofa, leysist upp
í bili, borgar helming tekna í
hjúkrunarkostnað, fyrir utan
sjúkrasamlag. Hver áhrif þetta
hefur á börn og aðra heimilis-
meðlimi, hirðir enginn um að
hugsa. Framkvæmdavaldinu ís-
lenzka var fyrir nokkru illa við
útlendinga-daður — og opið
hús, ef konur áttu í hlut, en í
framkvæmdinni — hvað gera
mannvinirnir íslenzku fyrir
þétta fólk? Leita þeir það uppi
með samiskotum', bjóða því ríkis
styrk, — sé slíkt ekki þegið af
stolti og viðkvæmni, -— búa
þei rtil sérstök Iög á þingi, til
þess að hjálpa þeim, beinlínis
elta það uppi í hjálpar skyni?
Eða þarf maður að vera útlend-
ingur og geta ekki talað málið,
til þess að njóta slíkrar mann-
úðar? Manni verður stundum á
að óska þess, að framkvæmda-
valdið vilji sýna — að í húsi
mínu rúmast allir, allir, — einn
ig börn þjóðarinnar. Skiljan-
lega verður hin unga sjálfstæða
þjóð nú að sýna glæsimennsku
sína, yfirburði og gáfur! Manni
verður á að spyrja sjálfan sig:
Er sjúkrasamlagið fyrir þá heil-
brigðu? Beri y maður saman
skrifstofuhald þess, vinnuskil-
yrðin og undangengið nám,
saman við vinnuskilyrði nætur-
læknis, sem er gestur í síma-
lausu herbergi, þá finnum við,
að jafnréttið íslenzka er yfir-
náttúrlegt. Aðbúnaður nætur-
læknis er raunar eftirtektarverð
ur. Til hvers lærðu læknar
heilsufræði og tóku próf í því,
hvernig salerni ættu að vera?
Slíkt er máske í dag úr sögunni.
Þjóðin komin úr fjörufrelsinu
í klefahelsið. Það er stökkþró-
un í salernismiálum eftir sal-
erni opinberrar stofnunar að
dæma, sem er loftbéttur kle'fi,
jafnvel skráargatslaus! Það er
úrelt að skrifa recept, í nafni
guðs, upp á paraffínolíu. Hún
ber vitamín burtu með sér úr
þörmunum. Nútíma læknar
vilja að allir séu frískir og líði
vel — og þeir vilja vinna að
slíku, ef þeir fá það. Embættis-
lausir læknar bessa bæjar mæta
góðfúsu lítillæti collega, sem
kominn er í embætti, sbr. — að
hendast með tösku er allt hans
líf, — en stundum er það á
vaídi iþessa „iþainf.aisita þjóns“, og
vita, hvenær lífsn'auðsyn er að
hafast eitthvað að — og hvenær
bezt er að gera ekki neitt. Hánn
skortir ekki þekking. Og ís-
lenzka þjóð vantar ekki lækna,
heldur vænlegt skipulag heil-
brigðismála. Fáar stéttir hafa
sennilega misst eins marga unga
menn eins og læknastéttin síð-
ustu árin. Smitunarhætta, marg
víslegar áhyggjur, niðurlæging
óviðunandi starfsskilyrða eiga
kannske einhvern þátt í þessu.
Embættislausir læknar hér í
Reykjavík eru engin undantekn
ing. Svo er þingað um það,
hvort ekkjurnar eigi rétt til líf-
eyris — og hvaðan? Sé það ekki
smán fyrir stétt, að selja spil,
til framdráttar ekkjum og
munaðarlausum börnum félaga
sinna, þá er það ein sönnunin
enn fyrir þeirri vansæmd, sem
þær íslenzkar konur búa við,
sem fást til þess að bera lífið
áfram. Ungir, vaskir menn eru
Auglýsingar,
sem birtast ©igæ t
Alþýðublaðina,
verða að v«r»
komrar til Auglý»
iuflaskrifstofunuar
f Albýðuhúsinu,
(gengið ii__ frá
Hverfisgötu)
fyrir kL 7 aS kvöldL
sendir á fúadöllum út á hafið £
íslenzkri vetrarveðráttu. Kaup-
sýslumenninn ir symgja hósíann* *.
— dauðans vaíd drotni — og fé
er safnað til styrktar ekkjum og
yfirlætismiklar skrautbygging-
ar eru reisitar sivo múguirinin geti.
minnst hinna látnu. Við viður-
kennum, að hjálpfýsin er hér k
húu stigi, þegar búið er aS-
drýgja "glæpinn. En til hvers
lögðu foreldrar þeirra líf sitt.
að veði, til þess, að gera þá sem,
bezt úr garði, sem góðan og nýt-
Frh. á 6. síðu
■O LAÐIÐ INGÓLFUR birtiir
síðastliðánn mánudag at-
hyglisverða grein eftir Jónas
Guðmundsson um hina nviu
ríkisstjóm. Þar segir meðal
annars:
„Það sem að vonum er mest
,rætt um í sambandi við hina nýju
stjórn er málefnasamningur flokk
anna, sem að henni standa, eða
stefnuskrá stjórnarinnar einis og
réttast er að nefna það plagg. . . .
Þegar undan er skilinn fyrsti
liðurinn í þessari stefnuskrá —
launalögin — er hverjum níanni
sýnilegt að stefnuskráin er hrein
,,sósíal-demókratísk“ svo sem bezt
verður á kosið enda ekki undarlegt
þar sem Alþýðuflokkurinn einn
mun hafa sett allt þetta sem skil-
yrði fyrir þátttöku sinni í stjórn-
inni. Með því að ganga inn á þessa
stefnuskrá hafa bæði sjálfstæðis-
menn og kommúnistar skuldbund
ið sig til þess að framkvæma stjórn
málastefnu sem þeir undanfarin
ár hafa talið bæði óalandi Og ó-
ferjandi, og sem þeir hafa barizt
gegn af öllum mætti.
Almannatryggingar, nýskipun
atvinnulífsins, skattlagning stríðs-
gróðans og endurskoðun stjórnar-
skrárimnar á þeim grundvelli, sem
samkomulagið nánar greinir og að
verður vikið síðar, eru allt sósíal-
demókratískar kröfur, sem lengi
hafa verið á döfinni og sífellt hef-
ur verið barizt gegn, einkum af
þesisum tveim flokkum.
Hér virðist því alger hugarfars
'breyting hafa átt sér stað, bæði
hjá sjálfstæðismjönnum og komm-
únistum, og er það vel farið, ef
hún verður til frambúðar og að
óreyndu skal þar engar getsakir
gera. Vel má vera að nú loks sjái
forráðamenn þessara flokka það,
sem aðrir sáu langt á undan þeim,
að nýr tími er að renna upp í lífi
þjóðanna, tími, sem krefst allt ann
arra starfshátta og alls annars
hugarfars en sá, sem liðinn er.
Liggi sá hugsunarháttur eða sú
s^coðun til grundvallar fyrir stefnu
breytingu Sjálfstæðisflokksins bei?-
að fagna því af alhug, því hva®
sem annars má um þann flokk.
segja fyrr og síðar hefur hann á a®
skipa hinum mikilhæfustu mönn-
um í mörgum greinum, og mætii
að þeim verða mikið gagn fyrir
nútíð og framtíð, ef þéir losnuðu.
til fulls af þeim klafa, sem Mist-
afturhaldssömu sjónarmið flokks
þeirra hafa bundið þá á allt táS
þessa.
Að vonum hafa menm ennþá
ekki áttað sig á því, að verði Sjálf
stæðisflokkurinn trúr þeirri stefnu,
sem hann nú hefir tekizt á hendur
að framkvæma, hlýtur það að leiða
til þess, að fleiri viðfan'gsefni beri
honum að höndum, sem leysa ver®
ur eftir svipuðum leiðum — þ. e.
er með sósíal-demókratískum að-
ferðum.
Að óreyndu er því eldd ástæða .
til annars en að fagna hinni breyttu:
stefnu Sjálfstæðisflokksins, reynsl
an sker úr því von bráðar hvort
hugur fylgir máli og hvernig fram
kvæmd öll tekst.“
Þessi ummæli í grein Jónas-
ar Guðmundssonar unj nýju
stjórnina munu láta í ljós aí-
stöðu ákaflega margra til henn
ar. Stefnuskrá stjórnarinnar —
málefnasamningúrinn — líkar
vel og fær góðar undirtektir.
En það er framkvæmd hpnnar.
sem stjórnin á sínum tíma verð
ur dæmd eftir.
*
Tíminn minnist í gær nokkr
um orðum á Svíþjóðarbátana í
tilefni af orðaskiptum Alþýðu-
blaðsins og Þjóðviljans út af
frumkvæðinu að því, að þeir
voru keyptir. Tíminn segir ira
það efni:
,,‘Það mun rétt vera, að Finnur
Jónsson hafi fyrstur vakið' athygli
á því opinberlega, að íslendingar
ættu að reyna að fá báta keypta
í Svíþjóð. Hitt er líka jafnvíst, a®
framkvæmd málsins var aðallega
Frh. á 6. síðu