Alþýðublaðið - 28.02.1945, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 28. febrúar 1945
ALÞY0UBLA01Ð
5
>raumur um ritvél — Bréf um gistihús, greiðsölu-
löggjöf um þau — Málefni, sem þarf að athuga
—Annir forsjónarinnar.
MIG DREYMDI í nótt að rit-
vélin mín væri brotin. Mér
fiéll J»að þungt og reyndi að gera
við hana, en mér tókst það ekki.
Ég hóf hana á loft 'og kastaði
ikenni frá mér í sorptunnu, sem
stendur fyrir utan eldhúsglugg-
sum minn. Svo lagði ég af stað til
að kaupa mér nýja ritvél og eftir
ðálitla leit fann ég eina sem var
svo létt og lipur og þaut næstum
|»ví sjálfkrafa af stað eftir að ég
hafði snert hana. Það er einkenni
8egt hvernig svona ómerkilegur
draumur getur gert mann óvissan.
Nú, þegar ég er að skrifa þetta
finnst mér að ritvélin muni þá
og þegar hrökkva í sundur. Það er
því bezt að skrifa ekki meira frá
eigin brjósti heldur að eins að
taka hér á eftir bréf sem jnér barst
i fyrradag frá „Páli“:
„BLAÐIÐ „DAGCR“ á Akur-
eyri, skrifaði fyrir nokkru um
Hótel KEA þar á staðnum; í sam-
foandi við þau skrif talar blaðið um,
að nauðsynlegt sé að gefa út lög um
starfsemi hótela og greiðasölu-
staða. Þetta er hverju orði sann-
ara. Það er hreinasta hneisa, að
gestirnir sem halda þessum stofn-
unum uppi skuli ekki hafa nokk-
urn rétt, gagnvart þeim, sem reka
þau, en verða að gera sér allt að
góðu hverju sem í þá er hent, hvort
heldur er ætt eða óætt, en borg-
.ast skal það með okurverði, já,
sundum með helmingii hærra verði
en leyfilegt er samkvæmt gjald-
.skrá. En það er eins og ihig minni
að þú 'hafir fyrir nokkrum árum
minnst á í dálkum þíum oftar en
einu sinni á nauðsyn þess að fá
isamskonar löggjöf og hér um ræð
ir og það með nokkrum árangri.“
„MIG MINNIR endilega að ég
hafi einhvers staðar séð það á
prenti að ríkisstjórnin, sem sat að
völdum 1936 eða kanski 1938, (ég
man það ekki) hafi skipað þrjá
menn í nefnd til þess að búa til
írumvarp til laga um gistihús, og
;aðra greiðasölustaði. í þessari
onefnd voru: Viimundur Jónsson
landlæknir, Hörður Bjarnason
arkitekt, en hvar sá þriðji var
man ég ekki. Við samningu frum
varpsins mun nefndin hafa stuðzt
við lög Norðurlanda, sem fjalla
um samskonar starfsemi. Að loknu
•starfi skilaði nefndin frumvarpinu
í hendur þáverandi ríkisstjórnar.
Biíkisstjórnin sendir það svo til
umsagnar Geirs Zoega og Guð-
rnundar Hlíðdals, eftir því sem þér
síðar sagðist frá. Auðvitað skilur
það einginn hvað þessir menn höfðu
við slíkt frumvarp að gera til um
sagnar, því ekki snertir það neitt
þeirra verkahring. Aldrei var Geir
kokkur á skútum frænda síns og
aldrei hitaði Hlíðdal kaffi fyrir
símamenn. Nær hefði verið að
senda frumvarpið til Jóhanns í
Pornahvammi og Jónasar Lárus-
sonar og láta þá hafa frúna í Hafn
arfirði sér til aðstoðar."
„FYRIR 4 árum eða meira skýrð
ir þú frá því, að umrætt frumvarp
væri komið í hendur þáverandi rík
isstjórnar, hvort það er satt eða
logið veit almenningur ekkert um,
því síðan hefir ekkert til frum-
varpsins spurtzt“.
„SÚ ALMENNA krafa er gerð
til núverandi ríkisstjórnar að hún
beri þetta frumvarp fram á næsta
alþingi og geri það að lögum. En
sé svo að frumvarpið af einhverj-
um ástæðum sé gallað, þá er sú
önnur almenna krafa að ríkis-
stjórnin skipi sömu nefndarmenn
og áður, til þes að semja frumvarp
ið að hýju og leggi þeim fyrir að
hafa lokið samningu þess fyrir
næsta alþingi, sem saman á að
koma í haust, til þess að það verði
þar fram lagt og staðfest sem lög.“
„ÞAÐ ER EKKI vansalaust fyr
ir okkar nýstofnaða lýðveldi og
íslenátu þjóðina í heild, að hafa
þessi mál í ' því ófremdar-ástandi,
sem þau eru í. Fjöldi útlendinga
hafa spurt mig að því, hvort hér
á íándi væru ekki nein lög eða
reglur um hótel eða greiðasölu-
staði. Með kinnroða hefi ég auðvit
að orðið að segja nei. Þeir hafa
sennilega spurt að þessu vegna
þess að þeim hefir ekki fundizt,
sem þrifalegast á hinum ýmsu
stiöðum. Ég skora á þig, Hannes
minn, að halda þessu máli við í
dálkum þínum, þar til að þú ert
viss um að það komist fram..“
RÁÐHERRARNIR höfðu svo
mikið að gera í fyrra, dag að þeir
gátu ekki mætt á alþingi. Ætli
þeir hafi þá nokkurn tíma til að
athuga mál eins.og þetta?
Hannes á Horninu.
Það er orðin sígild saga

MISLfSiÐ í ALÞÝ&UiLáDINU
Myndin sýnir skyttur úr landgönguliði Bandaríkjamanna á Luzon í skjoli við tré og kofa
skammt frá ströndinni.
Slríðið á Filippseyjum.
X
Siöari greins
t * ,
Þjóðlíf I Búlaariu nútfmans
MYNDAKLEGASTA húsið
í þorpinu er að jafnaði
kirkjan. Búlgarar eru frekar
trúuð þjóð, — orthodoxtrúar.
Ósjaldan eru hinar íburðar-
miklu boglínur og laukinynd-
uðu hvoifþök kirknanna í
beinni mótsetningu við einfald-
an byggingarstíl húsanna í
þorpunum. Búlgarinn er gjör-
sneyddur hinni dulhneigðu
trúarskoðun Rússans, Pólverj-
ans og Júgóslavans. í hans
augum er guð ekki eitthvert
dularfullt, óskiljanlegt afl, —
heldur góður vinur. „Frá hon-
um kemiur hin góða uppskera,
— því skal þakka honum. Ef
þú ekiki þakkar honum, mun
uppskera þín verða léleg að
ári.“--------- í trúarskoðunum
Piúlgara verður vart þó nokk-
urrar hjátrúar, oft og tíðum.
Þó eru þeir fastheldnir við trú-
arkenningar kirkju sinnar. —-
Búlgara væri trúandi til þess að
skoða það merki sérstaks álits
guðs á ætt hans, ef fáir ætt-
manna hans hefðu tekið Múha-
.meðstrú, þegar Tyrkir stjórn-
uðu landinu og hverjum, sem
tók þá trú, voru veitt hlunn-
indi umfram aðra. Og þeir fáu,
sem tóku Múhameðstrúna, voru
heldur ekki hafðir í neinurn há-
vegum meðal þjóðarinnar.
Flestöll nýtízku húsin í búlg-
örsku þorpunum eru tveggja
hæða. Flest eru þau byggð úr
timbri, en í sumum héruðum
tíðkast mjög að byggja úr
jþurrkuðum leirhéllum og 'gefst
vel. Þökin eru oftast nær strá-
þök, en stundum hellulögð eða
úr rauðum tígulsteini.
Öll eldri húsin eru vitaskuld
byggð úr gamaldags byggingar-
efni og eftir eldgömlum bygg-
ingarháttum, bæði hvað snertir
stíl og byggingaraðferðir. Gólf-
fjalir þeirra eru tveim fetum
fyrir ofan moldina, því kjallari
eða niðurgrafinn grunnur ér
enginn. Á þessum eldgömlu
húsum eru svo að segja engir
gluggar. í dyrunum er grófgerð
bjálkahurð; þakið: stráþak.
Þama er ekki um margs konar
þægindi að ræðá á nútíma
mælikvarða. Nú eru nýtízku
tveggja herbergja íveruhús,
sem eru með þeim minnstu og
ódýrustu, byggð fyrir tiltölu-
lágt verð.
*
Kvöld eitt sat ég við arineld-
inn í búlgörskum sveitabæ, á-
samt fjölskyldunni og við
ræddum um daginn og veginn.
Reykurinn frá eldstæðinu
hlykkjaðist yfir höfðum okkar
,og leitaði út meðfram þak-
brúninni. Oftar en einu sinni
hafði ég haldið, að bæirnir
stæðu í björtu báli, þar sem ég
hafði séð rjúka þannig áður út
á milli þaks og veggjar. En 'á-
stæðan fyrir því, að reykháfar
eru frekar sjaldgæfir, er sú, að
þegar Tynkir réðíu yfir landinu,
tóku þeir eitt sinn upp á því
p.ö leggja skatt á hvern einasta
reykháf! iBúlgarar svöruðu
þeim tilmælum með því, að
leggja niður reykháfa og síðan
hafa búlgarskir bændur,
margir hverjir, ekki leyft sér
slíkan munað.
Þar sem við sátum fyrir
framan eldinn, snæddum við
sameiginlega máltíð, sem var
fjarska látlaust tilbúin og
framborin: Brauðið var nærri
svart á litinn, en ekki sem
verst á bragðið. Á borðum var
auk þess piparsúpa, ostur, bú-
inn til úr sauðamjólk; en sem
ábætir var súrmjólk og epli.
Það var orðið nokkuð áliðið
kvölds. Börnin lágu víðs veg-
er um stofugólfið. Þau höfðu
sofnað út frá leikjum sínum í
ýmsis ’konar stellingum, án þess
að fara úr fötum. Húsmóðirin
tímdi ekki að vekja þau, held-
ur breiddi yfir þau sjöl og loð-
feldi, strax er tók að kólna í
stofunni. Sömuleiðis var mér
fenginn loðfeldur og síðan
lögðumst við öll fyrir á gólf-
inu og breiddum yfir okkur.
Enginn færði sig úr fötum, sem
kannske var ekkert undarlegt
í sjálfu sér, þar eð búlgarskar
konur til sveita ganga ekki í
neinum undirfötum. í þeirra
augum eru undirföt mesta ó-
menningarfyrirbrigði; reyndar
tíðkast það, að lauslætiskonur
noti hnsjáskjól.
í stofunni hjá okkur voru
þrír hundar, köttur og geit.
Þessi stofa var einhver sú ó-
evrópuiskasíta siem hiugsazt gat í
þeirri heimsálfu.
Menningarlif Búlgara er á
framfaraskeiði, einnig hvað
snertir sveitamenninguna, en
það, sem ég hef sagt hér á
undan á við búlgarskt sveitalíf
enn í dag, hvarvetna í landinu.
Nú er það fyrir löngu sann-
að mál, að léleg skilyrði til
lifsvirðurværis valda sjúkdóm-
um og lama siðferðisþrek
þeirra, sem við það búa. Þann-
ig er þessu varið í Bretlandi
t. d., en Búlgaría er merkileg
nndantekning á þessu sviði.
Auðvitað er allmikill munur á
hreysunum í Búlgaríu og léleg-
ustu mannabústöðum í þétt-
býlishverfum enskra borga. En
Búlgarinn andar jafnan að sér
heilnæmu lofti og stundar að
jafnaði eitthvert verk, sem
viðheldur heilsu hans ásamt
ýmsu öðru. Honum fellur
sjaldan verk úr hendi. í búlg-
örskum fátækrahreysum geta
lifnað og dafnað félagsleg sam-
tök og jafnvel hugsjónir,, sem
eiga eftir að rætast, þar sem
aftur á móti hinir lélegu
mannabústaðir, í Englandi t.
d„ ala á ómenrisku fólksins og
draga úr því allan kjark og
kröfur til lífsins, svo að það
virðist jafnveí ekíkert takmiark
eigi í QM. sínu oig metur tilveru
sína einskis oft og tíðurn, enda
um litla alhliða þekkingu á
lífinu að ræða.
Aftur á móti er athafnavilji
cg siðferðisþrek á einna hæstu
stigi í álfunni einmitt meðal
búlgaskrar alþýðu. Hver og
einn ræðir til dæmis um kyn-
ferðismál' af hreinskilni og án
þess að nota óeðlilegt orðalag.
Fólk giftist að jafnaði frekar
ungt. Það er mjög algengt, að
konur séu orðnar ömmur, áð-
ur en þær eru fertugar. Hvað
búlgörsku skólakerfi og
fi’æðsluaðferðum við kemur,
finnst mér, að of mikil áherzla
sé lögð á ítroðslú, jafnvél án
nokkurs tilgangs, en of mikið
vanrækt, að sama skapi, að
glæða skilning nemendanna, al-
hliða hugsun þeirra og per-
sónulega skoðun á hlutunum.
En ef tekið er tillit til margs
konar erfiðleika, sem Búigar-
ar hafa átt við að stríða, má
segja, að ‘þeir hafa staðið all-
sæmilega í stöðu sinni, einnig
Framh á 6. síou.