Alþýðublaðið - 14.04.1945, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLADIÐ
Laugardagur 14. apríl 1945-
fL')(jdnbloðið
Otgefandi Alþýðuflokkurinn
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðtthúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: 4901 og 4902
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
Miklll maður til mold-
ar hniginn
ÞAÐ er að vísu algildur
sannleikur, að maður kem
ur í manns stað við fráfall hvers
og eins, hve mikilhæfur sem
hann kann að hafa verið. En
engu að síður hefur sorgarfregn
in um 'hið sviplega andlát Frank
lin Delano Rooseve'lts Banda-
ríkjaforseta orðið öllum frelsis
unnandi mönnum 4 heiminum
hið tþyngsta áfall; svo hátt bar
hann í hugum þeirra yfir flesta
ef ekki alla aðra, sem á þessum
síðustu og mestu alvörutímum
í sögu mannkynsins hafa 'haft
hæfileika og völd til þess að
hafa úrsli laá'hrif á rás viðburð
anna; og svo miklar vonir um
bjartari og betri framtíð tengdu
þeif við vitsmuni og mannkosti
hans.
#
Fullkomnasla tryggingalöggjöfinr sem til er;
% TVieð Franklin Delano Roose-
velt er til moldar hniginn ekki
aðeins einn af mikilhæfustu for
setum hins mikla lýðveldis i
Vesturheimi, maður, sem í sögu
þess mun oft verða nefndur í
sömu andránni og George Wash
ington, Thomas Jefferson og
Abraham Lincoln; með honum
er jafnframt fallið í valinn eitt
af stórmennum veraldarsögunn
ar yfirleití, sem, þegar timar
líða, mun foera því hærra í hug-
um fólksins, sem mannkynið
lærir foetur að meta fórnfúst
starf fyrir frelsi og mannrétt-
indum og að fyrirlíta alla harð
stjórn og kúgun.
Löngu fyrir það stríð, sem nú
stendur og gerði Franklin Del-
ano Roosevelt að forustumanni
í frelsisbaráttu alls mannkyns-
ins gegn myrkravöldum naz-
ismans, 'hafði 'hann náð meiri
vinsældum með þjóð sinni, en
dæmi eru til um nokkurn for-
seta hennar á undan honum.
Það var ekki hvað sízt af því,
að hann var „vinur hins
gleymda manns“, smælingjans,
-sem út undan hafði orðið við
nægtafoorð lífsins, og sýndi í
emfoætti sínu áður óþekklan
skilning, að minnsta kosti í hinu
marglofaða la'ndi einstaklings-
framtaksins og samkeppninnar,
á nauðsyn þess, að taka upp
nýja stefriu, að „stokka spilin
á ný“, eins og sagt hefur verið
í sambandi við hið stórmerki-
lega félagslega umbótastarf
hans, sem segja má að mai'ki
tímamót í sögu Bandaríkjanna.
En lengst og víðast mun
nafn hins látna forseta þó lifa
fyrir það, að ’hann lagði, þegar
mest reið á, lóð hins volduga
lýðveldis í Vesturheimi i vog-
arskál styrjaldarinnar, sem nú
stendur, og forðaði mannkyn-
inu þar með undan yfirvofandi
fargi nazistískrar kúgunar og
villimennsku um ófyrirsjáan-
lega langa framtið Enn hefur
þetta stærsta frelsisstríð, sem
mannkynið hefir háð, að vísu
ekki únnizt til fulls. og mikið
er það viðreisnarstarf, sem bíð-
ur, og allar frelsisunnandi þjóðir
Almannatryggingar á
A NÝJA SJÁLANDI voru ár
ið 1938 se-tt hieiMariög ‘um
almannatryggingar, svonefnd
löig um félagslegt öryggi (Soci.al
Sieourity Act), sero um margt
er enn álitin einhver hin luM
komnasla alþýðutryggingialöig
igjlöf, Isem tii er. Lögum þess
uim hiefur verið breytt árlega
síðan; 1942 voru gerðar veruleg
ar forieytángar á þeim, oig verð
ur hér rakið' fefni laiganna, eins
o-g þau eru eftir þær breytingar.
Löglgjiöf Nýja Sjíálands hefur
•að mjöig verulegu leyti verið
tekin til fyrirmyndar við samn-
inigu hinna stvo ‘nieífnídu Béverid
getittilaignia, einls og sijá má við
samanibihrð á þessum tveimur
kerfum.
Iðgjaldafyrirktjmulagið er þó
tailslvierit frlálb'ruigðiið og önnur
þýðinigiarmikiiil atriði.
YfirSit
T.ilgár.igur laganna er sam
kiviæímt upplhafi þeirra „að láta
í té lífeyri og önnur hlunnindi
til þess að vernlda íbúa Nýjla
Sfj'ála'ndls gegn vönítun, sem staf
ar af elli, sjúkdómum, missi
eiginimanmis, rnlumaðanlieylsi, at
vinmuileyisi eða öðrum sérstök
uim atvikium; að setja upp kerfi,
þar sem þeim, sem þarfnast
iæfcnis- eða sjiúkrahúismeðlferð
ar sé látin hún í ié; og auk þess
aðllálta í té ömnur sHík hilunnindi,
siem nauðsynleg kunina að vena,
til þess að haida við oig efla
heiiíbriigði. oig almenna vieMerð
þjóðfélaigsins“. ,
Lögin eru í fimm köflum:
I. Stjórn oig framkvæmd.
II. LífeyrisgreiðsJur og styrk
ir veigna eMi Qg annarna isér
sfakra aðsfæðná.
III. Læknis- og sjúkrahjálp
og önnur skyld hlunnindi.
IV. Fjárhagsákvæði.
■V. Ailmienn ákvæði.
Samfcvæmt I. káfla fer sér-
staikt ráðuneyti öryiggilsmála
(Social Securily Department)
með yfir/srtjóm tryiggiinigainna, oig
mó skiptia ráðúinieyltinu í tvær
eða fileiri deildir.
Deildiarstjórar róðunieytisins
(þó ekki f’leiri en 3) mynd>a síð
an eins konar öryggis- eða
tryggintganáð (Social Sieciurity
Commisision), en sérisltaikir fram
'kivæmdaistjórar enu skipaðir ti|I
að anmasít framkivæmd laiganna
.fyrir hönd ráðlsáhs.
Saimkivæm't II. katftla eriu veiitt
þessi hton n indi:
1. Ellilífeyrir (tvenns konar).
2. Ekkjulífeyrir.
3. Munaðarleysingjastyrkir.
4. Fjölskyldu- (ómegðar)
styrkir.
5. Örorkulífeyrir.
6. Námumannalífeyrir.
7. Styrkir veigna tiímafound
innar- örorfcu (eða óvininiuhæfni)
af völdum sjúkdóma eða slysa
(sjúkrafoætur).
8. Atvinnuleyisissrtyrkir.
<9. Séristakir atyrkir fyrir hier
menn', isem barizt hatfia við inn
fædda villimenin.)
10. Styrkir' í sérstökum neyð
artiDfieMium.
SEM kunnugt er, er nú verið að undirbúa f.rumvarp að
lögum um almannatryggingar á íslendi, samkvæmt
skilyrði, sem Alþýðuflokkurinn setti fyrir þátttöku sinni í'
núverandi ríkisstjórn. En slíka löggjöf er nú einnig verið
að undirbúa í ýmsum nágrannalöndmn okkar svo sem á
Englandi (Beveridgetillögurnar).
Hitt er minna kunnugt, að suður á Nýja-Sjálandi í
Ástralíu hafa þegar verið sett lög um almannatryggingar
1938 og munu þau vera fullkomnasta tryggingalöggjöf, sem
til er í heiminum hingað til. Mun margan fýsa, að kynnast
{Teirri löggjöf, en útdrátt úr henni, sem Jón Blöndal hag-
<
fræðingur hefir gert, er að finna í hinu fróðlega og yfirlits-
góða riti, sem félagsmálaráðuneytið hefir nýlega gefið út
um „Alþýðutryggingar á íslaridi og í nokkrum öðrum lönd-
um“. Skal þessi útdráttur því birtur hér í hlaðinu í dag og
á morgun.
iHéilzrtiu áfevœöin um hvern
þesísara styrikija verða raikin ihér
á eftir.
Samkvæmt III. kafla eru
vei'rtt þessi hikm'nindi:
1. Lælfcniishjláilp.
2. Lyif.
3. Sjúkrahúsvi'srt.
4. Fæðinigarhjlálp.
5. Öinniur sijúkrahjálp.
Framkivæmd þesisa kafla heyr
ir undir heilbrigðismálaráðherr
anu.
Fjlárihaigsákvæðin eru í IV.
'kaiflla oig enu í 'hiöifuðldráttum
Stioifnaiðiur er einn aillsherjar
trygiginigaajióðtur, siem niefndu'r
er Social Sieoufáity Fuud.
í sijlóð þennan renna hinir
eldri rtryigigiinigarsij óðir, trygg-
inigari'ðlgjöM siaimtovæmit lögun-
um oig sefctir fyrir brot á þeim
oig aufc þess fjárveiitingar frá
þinginu eftir ákvörðun þess.
) 'Hlut'verk S'jóðlsinls er að igreiða
styrki samkvæml II. kafla lag-
anna, að greiða r'ekisitrairfcostnað
j trygginiganna, að greiða fyrir
[ rainnsió'fcnir varðandi hieillisiutfar
' almennings eða félagslaga vel
ferð, eftir ákivönðUn þinigisiins,
oig loks er gert riáð fyrir, að
banm ráðstafi ýmsum þeim fjár
veirtimgum, siem ætilaðair eru máí
eifnaflokkum, sem skyldir eru
markmiði tryggi nigalajganna.
TryggingariðigjöMIn (©ða öliu
heldur tryigginigarskattur inn)
eru tvennis konar:
1. Skráningargjald og
2. Ákveðinn hluti af laun-
um, verkakaupi og öðrum tekj-
um.
Skr'áningangj'aldiið er 20 shiiltt
ings á ári fyrir ailla fca’nlmie'nn
20 óra og eldri og 5 shifings fyr
ir ailla aðra, sem eru 16 ára eða
öldri.
Gjajdið af laun.urn og öðmum
tekjum er 5 af hundriaði hverju.
Við útreikning þeis's er í aðal
atriðum farið eftir ákvæðum
laga um tekjuskatt. Einnig fé-
lög eru gjaldskyld. .
Tryigginigarigjölduinum er hald
\ ið eftir af l'aunum og kaupi
laiunþega, þegar þau eru greidd,
oig er viðiuirlkiemrinig fyrir þeim
igeifin með sórísltökium ifrímierkj
um, sem gefin eru úrt einigön.gu
í þösisiu sikyni.
í V. fcafila laganina'' eru nokk
ur a'Imenn ákvæði, m. a. um
viðurlög og sektir, reglugerðar
heimildir, um ársskýrslur trygg
inganna, sem leggja skal fyrir
þingið, o. fl.
'Þá verður gerð nánarí grein
ifyrir hin'uim eimsrtöku þátitium
t,ryiglg,j|n@a'kierifis,iins. Um stjóm
tryiglginiganna oig fjiárhaigsgmnid
völl verðiuir iliátið næigja það, sem
sagt er hér að framan í yfirlit-
inu. Hlunnindakerfinu má
skipta i tvo meginkafla:
1. Lífeyrisgreiðslurnar og
2. Sjúfcrahijlálpiina, hvort.
tiviegigija tekið.í mijJöig viðtæfcum
skilnimgi.
LífeyrisgreiSsliar
1. Ellilífeyririnn'.
ÍEins oig að friaiman greinir,
er uim tvienms toonar ellilíifeyri
að ræða. Stetfnt er að þvlí, að öli
gamailmeinini fái fásta,n iífeyi'i,
án finádráiitiar vagna tekna eða
eigna, siem nægi þeim ti'l lófsvið
urværis. þeigar þau hafa náS
viösiui aJlidurmiarlki. Þessi l'ífeyrir
fer smlám samiam hækkandi, en
fyríst ulm sinn- er siamhliða hon
um grieididíur líílfeyriir, þar sem-
genigiið er út frá fiösitum grumi
upphæðium, en dneigið frá þeim
eftir því, hve miifclar eru tekj
ur og eijgnir hilíutaðeigandi. styrk
þega. Iiinn, fyrrneíndi lítfeyrir
verðiur hér kailllaðiur ellilMfieyrir,
hinn siíðamietfndi, elliilaun, enda
þóitrt eklki sé uim siaima fyrir
komiulaig að rseðá og hér á kndi.
Frh. á 6.
höfðu vonað, að mannkostir og
viðsýni Franklin Delano Roose-
velts myndu setja mót sitt á.
En það átti ekki fyrir honum
að Mggja, að lifa dag lokasig-
ursins, né vera með í því að
'byggja upp 'hinn nýja heim.
*
Ævilok Franklin Delano
Roosevelts minna i þessu aíriði
einkennilega á ævilok eins hins
stærsta af fyrirrennurum 'hans
á forsetastóli Bandaríkjanna,
Abra'ham Lincolns. Báðir voru
þeir, — menn friðsamlegs starfs
l og mannúðar, — til þess kall-
aðir að gerast forustumenn í
blóðugu stríði fyrir frelsi og
mannj'éttindum; en hvorugum
átti þeim að auðnast, að lita
dag sigursins, þótt þeir vissu,
að hann væri í nánd.
En afrek slikra manna lifa
um aldur og ævi. Og mannkyn
ið mun ávallt blessa minningu
þeirra.
F REGNIN um andlát Frank-
lin Delano Roosevelts
Bandarikjaforseta var að sjálf-
sögðu aðalumræðuefni allra
blaðanna í gær. Morgunblaðið
skrifaði:
„Vafalaust hefði fátt það getað
að höndum borið, sem vakið hefði
jafn óskip.ta athygli alls mannkyns
ins, sem andlát þessa- manns — at-
hygli og sorg allra þeirra mörg
hundruð milljóna manna, sem
byggt hafa að miklu leyti vonir
sínar um nýja og betri veröld á
starfi og forystu þessa manns á-
samt forsætisráðherra Bretlands.
I þessum orðum felst að sjálf-
sögðu en#in aðdróttun um það, að
sá maður, sem nú tekur við stöðu
Roosevelts, beri ekki gæfu til að
hefja að nýju merki hins látna for-
ingja. Þess vænta að sjálfsögðu
allir, og' verður að óreyndu að
telja tryggt, blátt áfram vegna
þess, að það eru sömu. menn, sem
Roosevelt kusu, er einnig bera á-
byrgð á forsetatign hins nýja for-
seta.
En þertta raskar ekki því, að nii
staldra menn við og minnast hinha
óvenjulega glæsilegiju afreka, sem
hið látna mikilmenni á að baki
sér. t
Vafalaust er, að frá upphafl
sagna eru þeir menn fáir eða eng-
ir, sem hafa haft aðstöðu til jafn
mikilla áhrifa á örlög jafn margra
manna sem Roosevelt forseti.
Því Roosevelt forseti var ekki
aðeins nálega einráður valdhafi
eins vo'ldugasta ríkis veraldarinn-
ar, heldur og var það hans hlut-
skipti að standa við stýrið þegar
hin volduga Bandaríkjaiþjóð tók á-
kvörðun, sem segja má, að örlög
alls heims hafi o'ltið á.
En þeim mun meira virði er
það fyrir hans vóldugu þjóð, og
fyrir mannkynið gervalt, að þe3»1
foringi skyldi vera búinn jafn ó-
venjulegum og glæsilegum hæfi-
leikum og mann'kostum, sem raun
ber vitni um.
Fór þar allt saman, ytri glæsi-
leiki, óvenju sterkur og einbeittur
vilji, fjölhæfar gáfur og réttsýnf.
og viðkvæmt hjartalag.“
Vísir skrifaði:
„Málstaður bandamanna hefui
beðið mikið tjón við fráfall Roose-
velts, því heimurinn þurfti á víð-
sýni hans og góðvild að halda, er
málum yrði skipað til frambúðar
að stríðinu loknu. Hann 'hafði unn
ið mikið fyrir sigur réttlætis og
lýðræðis, en auðnaðist ekki að sjá
hin mikla dag renna upp, er öífl
kúgunar og miðaldamyrkurs verða
endanlega brotin á bak aftur. En
hann sá hilla undir þann dag og
þeir, sem halda verki hans áfram
geta ekki heiðrað minningu hans
betur á annan hátt en þann, að
feta í fótspor hans og tryggja
þeim hugsjónum sigur, sem hann
barðist fyrir í forsetatíð sinni.“
Þjóðviljinn skrifaði:
„Roosevelt mun jafnan verða
talinn meðal merkustu stjórnmála
rnanna lieimsins. — Hann var ó-
trauður forvígismaður frelsis og
framfara bæði lieima og er.lendis.
Það er hið mesta áfall fyrir lýð-
ræðisöflin í heiminum að missa
hann frá stjórn eins af voldugustu:
ríkjum jarðarinnar, einmitt þeg-
ar að því var komið að byrja að
framkvæma þær djörfu og glsesi-
legu fyrirætlanir, sem iþeir Churc-
hill, Stalin og hann urðu samméla
um á ráðstefnunni á Krím.“
í eiti kkipti em blöðin þó á
eitt sátt.