Alþýðublaðið - 28.06.1945, Síða 4

ALÞYÐUBLAÐiP
Fmwntudagw 28. júní 194&
■Útgefandi: Alþýðuflokkurinn
Biístjóri: Stefán Pétursson.
Símar:
Ritstjóra: 4901 og 4902
Afgreiðsla: 4900 og 4906
Aðsetur
í Alþýðuhúsinu við Hverf-
isgötu.
Verð í iausasölu: 40 aurar
Alþýðuprentsmiðjan.
Hið ný|a þjfóabamla-
lag.
HINNI sögulegu ráðstefnu í
San Franciseo er nú lokið
og hið nýja þjóðabandalag hef-
ur verið stöfnað; nefnist það
„Hinar sameinuðu þjóðir“. Sátt
máli þess, eða lög og .reglur,
var undirritaður af fulltrúuim
finaxntm þjóða í San Francisco
í fyrradag, en formlega gengur
sáttmálinn ekki í gildi fyrr en
tuttugu og átta þjóðir, þar á
meðal stórveldin fimm, hafa
staðfest hann.
, Stofnun hins nýja þjóðabanda
lags er stór viðburður í sögu
mannkynsins, þvi að fyrst og
fremst á valdi þess og einingu
eru vonirnar byggðar um það,
að styrjöldin, sem nú er nýlok
ið í Evxópu og væntanlega verð
ur einnig lokið innan skamms
austur í Asíu, megi verða hin
síðasta, svo að þjóðirnar fái
loksins að njóta varanlegs frið
ar.
Tilgangur hins*nýja þjóða-
bandalags er, eins og hins
gamla, að sjálfsögðu fyrst og
fremst þessi: að tryggja friðinn
og jafna deilur þjóða í milli.,
en því næst, að efla saimstarf
þeirra á grundívelli fullkomins
sjálfstæðis og sjálfsákvörðunar
réttar þó um öll innri mál.
*
Ýmsum kann að virðast svo
sem reynsla hins gamla þjóða-
bandalags, sem stofnað var upp
úr fyrri heimsstyrjöldinni, gefi
litlar vonir um það, að hið nýja
reynist til lengdar þeim mikla
vanda vaxið, sem þvi er á herð
ar lagður. En mikinn mun ætti
það þó að geta gert, að i hinu
nýja þjóðabandalagi taka þátt
frá upphafi tvö af mestu stór-
veldum heimsins, sem vantaði
í það gamla, Bandaríkin og
Rússland (Rússland að visu
ekki s'iðustu fimm árin fyrir
stríðið). Það er grundva'llarað-
stöðumunur í því vahdasama
starfi að setja niður deilur
þjóðanna og vernda friðinn.
Hitt er áhyggjuefni, að 'i sátt
mála hins nýja þjóðahandalags
er frá upphafi. einn ískyggileg-
ur brestur. Bandalagið getur
samikvæmt sáttmála sínum ekki
beitt vopnavaldi til þess að
stöðva yfirgang og ágengni,
jafnvel vopnaða árás eins rík-
is á annað, nema því aðeins að
öll stórveldin fimm, sem að
staðaldri eiga sæti í öryggisráði
þess, séu því samþykk, svo og
tvö önnur ríki af sex, sem kos
in eru í ráðið á hverju þingi
bandalagsins. Um þetta atriði
var mikið deilt á ráðstefnunni í
San Francisco, og leit jafnvel
um skeið svo út að einingin
ætlaði að stranda á því. Vildi
Rússland helzt ekki leyfa, að
deilumál væru rædd í öryggis-
ráðinu nema öll stórveldin væru
því samþykk; en féll þó frá því
að ’lokum gegn því að hi.n ríkin
sættu sig við, að samþykki
Ólafsfjörður.
ViðtaS við Ágúst Jónsson smiS í ÓSafsfirSS um framkvæmdir fsar.
QLAFSFJÖRÐUR .
^er i örum vexti og
er mikiSI framfara-
hugur í mönnum þar.
Hefur á stuttum tíma
verið ráðist í meiri
mannvirki þar og
verklegar fram-
kvæmdir, en dæmi
munu til hér á landi í
ekki stærri kaupstað,
þó að betur megi ef
duga skal.
Greinargóða frásögn af
verklegum framkvæmdum,
íramtíðarskilýrðum og éhuga-
málum manna þar fékk Alþýðu
blaðið nýlega í viðtali við
Ágúlst Jónsson smið í Ólafs-
firði, sem staddur var hér í
Reykjavík fyrir nokkru. En
hann hefur haft umsjón og
verkstjórn á hendi við flest
mannvirki óg húsabyggingar
þar undanfarinn áratug, og nú
síðast við hi.taveituna. Fer við
tal þetta hér á eftir:
Hitaveitan.
— Fyrst væri gaman að
heyra frá þér um allt það, sem
þú telur máli skipta úm hita-
veituna ykkar.
,,Já, ég geri nú ráð fyrir, að
sú saga þætti löng um of sem
viðtal, ef hún væri rakin mjög
ítairlega, en frá því máli er
sjálfsagt að segja í stórum
dráttum.
Sem forsögn skal þess þá
fyrst getið, að við, sem nú er-
um miðaldra menn, veittum
volgum smálindum, fram á
Garðsdalnum, en hann gengur
vestur af Ólafsfirði, athygli, þeg
ar við í æsku vorum að eltast
við rolluskjáturnar.
En ég held, að telja megi
upphaf hitaveitunnar það, að
við ungmennafélagar í Ólafs-
íirði beittum okkur fyrir því,
að þessar heitu uppsprettur
yrðu grafnar upp. Óg réttu
okkur margir hjálparhönd til
þess.
í upphafi var það eingöngu
æílan okkar, að fá heitt vatn til
notkunar í sundlauginni, en
þegar það jókst jafnt og þétt,
hélt Sveinbjörn Jónsson, bróðir
minn, byggingarmeistari hér í
Reykjavík, því fram, að við
ættum að gera tilraun með að
nota heita vatnið til þess að
hita upp húsin í kauptúninu.
Hreppsnefndin samþykkti að
fá mann til að athuga þær
hwitu uppsprettur, sem voru í
nágrenni kauptúnsins og fekk
hún til þess dr. Trausta Ein-
arsson.
Hann gaf skýrslu um athug-
anir sínar og lagði til að grafa
lindirnar á Garðs- og Skeggja-
brekkudal út, — en foöra ekki
eftir vatni að svo stöddu,
og kom það álit hans heim við
ráðleggingar þær, er Svein-
björn hafði gefið okkur í þess
um efnum.
Haustið 1940 var svo komið,
að við fengum um 10 sek.
lítra af 50 stiga heitu vatni, en
sá hiti er svipaður og er á frá-
rennslisvatninu ykkar, að mér
er sagt.
Menn fóru nú að ræða mól-
ið með framkvæmdir fyrir
augum. En svo var með þetta
máí, sem fleiri, að ekki urðu
allra stórvéldanna og tveggja
ríkja annarra í öryggisráðinu
þyrfti til, að bandalagið mætti
beita vopnavaldi.
Hér er brestur í byggingu
hins nýja iþjóðaibandalags, sein
vel getur or-ðdð að mikilli glufu.
En segja má hins vegar, að
skipulag þess standi til ibóta,
og að með tíð og tíma mætti
takazt að -tryggja fullkomnari
einingu þess til verndar friðin
um og eflingar friðsa-mlegu
samstarfi þjóðanna.
*
Það eru ekki. nema sigurveg
ararnir í styrjöldinni, sem eru
stofnendur hins nýja þjóða-
bandalags, enda ber það nafnið
á samtökum þeirra, „Hinar
sameinuðu þjóðir“. En dð sjálf
sögðu geta hinar hlutlausu
þjóðir í styrjöldinni. n-ú einnig
sótt um upptöku í hið nýja
'þjóðábandalag, og það munu
þær vafalaust gera, svo og síð-
ar þær þjóðir, sem sigraðar
voru í styrjö'ldinni; því að til
lengdar væri það hvorki: frið-
vænlegt né réttlátt, að þær
væru útskúfaðar úr samfélagi
þjóðanna þótt miklu böli ha.fi
þær valdið undanfarin ár
fyri-r tilverknað nazismans.
allir sammála.
Ýmsir töldu, að ekki heitara
vatn en þetta yrði að 1-itlum
sem engum notum til upphit-
unar húsa, eftir þá kælingu,
sem það mundi taka á leiðinni.
Aðrir álitu, að vatnið mundi
nægja til upphitunar í allt að
5 stiga frosti, en í kaldara
veðri þyrfti að kynd'a til við-
bótar með kolum.
En hvað, sem nú þessum
miisjöfnu sjónarmiðum leið, var
að því horfið, að hr-inda hita-
veitumálinu í framkvæmd, og
þeim Sveinbirni Jónssyni og
Höskuldi Baldvinssyni falinn
allur undirbúningur verksins.
ALþingi sýndi á málinu góðan
skilning og veitti ríkisáhyrgð
fyrir fé til framkvæmdanna.
Og í maí s,l. áx hófst verkið
með fullum krafti og var því
lokið í desember -s.l.“
— Hver er -svo reynsla ykkar
af hitaveitunni?
„Reynsla sú, sem í vetur
hefur fengizt af henni, er hin
ákjósanlegasta.
Heita vatnið er leitt tæpa 4
km. og hitatap vatnsins þesisa
leið er langtum -minna en
margur gerði ráð fyri-r.
Ofnar í hú-sum hjá okkur eru
af venjulegri stærð, þ. e. sama,
og ef um kolakyndingu væri
að ræða/ en sú skoðun var í
fyrstu ríkjandi, að þörf myndi
verða á að stækka ofnana, þar
sem vatnið vœri ekki heitara
en raun bar vitni, og kom tii
mála, að sú stækkun næmi allt
að 60í%, en að því var aldrei
horfið, enda hefur þess eikki
virzt þörf.
Allur bærinn fær heitt vata
og eru það um 150 miðstöðvar-
kerfi.“
— Hvað koistar svo þeasé
upphitun ykkar?
„Vatninu er skipt niður é
húsin gegnum nokkurs konar
hemla. Arsminútulítirinn -kofttar
175 krónur.
Sem dæmi skal ég geta þesfi„
að mér er kunnugt um, að hÚK
með 86 ferm. grunnflöt og
skipt er niður í 4 stofur, auk
eldhiúiss og forstofu, fær með
5 min. lítra sístreymi nægam
hita. En hitakostnaður hússins
er þá 875 kr. yfir árið, en þaffi
er um 30% lægra en hitakostssi
aðurinn hjá ykkur, efti-r þvi,
sem ég hefi komizt hæst.
f mánaðar kuldakafla seaa
kom hjá okku-r í vetur eftir
áramótin og frostið fór
upp i 17 gráður, nægði þessq.
vatnsnotkun til þess að halda
stofiuhitanum jöfnum í 18
gráðum.
Þannig er reynsla okkar af
hitaveitunni til þessa, og telj-
um við hana sanna okkur ágeefe
lega ,gildi. hennar.“
— Hversu dýr varð hita-
veitan?
,,Hún mun kosta okkur rúm-
lega hálfa milljón kr. og er
innifalinn í því allur kostn-
aður við heimæðar, tengingu
kerfanna og yfirfallsæð viffi-
hvert kerfi. Húseigendur
greiða aðeins tengingu viffi
eldhúsvaska og böð.“
SundKaugin.
— Svo hafið þið fleiri og
meiri not af heita vatninu en tifi.
beinnar upphitunar húsa ykk-
ar?
,,Já, þess er rétt til getið hjá
þér og vil ég þá í fyrstu röffi
telja aukin skilyrði til sund-
iðkana.
Frárennslisvatn stærstu hús-
anna er leitt í sundlaugina og;
er það um 30—35 gráðu heitt.‘e'
— Hverjar eru árstekjur
þessa merka fyrirtæki-s ykkar?
„Gert er ráð fyrir að selja
550 mín. lítra árið 1945 og meffi
175 kr. verði á mín. lífcra. —
Nerna þá árstekjurnar rúm-
lega 96 þúsund krónum. Auk
Lassa fær sundlaugin ókeypis.
af r énnslisva jn. ‘ ‘
-— Hver voru skilyrði ykkar
til sundiðkana áiður en hjta-
veitunnar naut við?
„Þegar ég var smástrákur,
lærðum við sund í svo til sjálf
gerðri þró fremst í dalnum, er
gengur upp af firðinum, en þaf-
Framhald á 6. síðu.
fyrir yður alls konar rafmagnsiðnaðarvinnu svo sem:
Nýlagning í hús og skip. Viðgerðir og breytingar á
el-rdi lögnum, vélum og tækjum.
Uppsetningu á sxnærri rafstöðvum. Enn fremur
ýmis konar nýsmiði.
er
SKINFAXI H.F.
Rafmagnsiðnaður, Klapparstíg 30.
Jónas Ásgrímsson (heinjasími 3972).
Finnur G. Kristjánsson, — Hjalti Þorvarðsson.
Hannes Jónsson. — Eiríkur Þorleifsson.
i