Alþýðublaðið - 22.08.1945, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBUtÐIÐ
Miðvíkudagur 22. ágúst 1945..
fUfríjðitbUðið
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn
Bitstjóri: Stefán Fétursson.
Símar:
Ritstjórn: 496J og 4902
Afgreiðsla: 4900 og 4906
Aðsetur
í Alþýðuhúsinu við Hverf-
isgötu.
Verð í lausasölu: 40 aurar
Alþýðuprentsmiðjan.
Ræða Bevins
Ræða ernest BEVINS í
brezka þinginu í fyrradag
um utanríkismálastefnu brezku
jafnaðarmannastjórnarinnar
rnun vekja stórkostlega athygli
um allan heim; enda hermdu
útvarps-fregni'r strax í gær, að
um ekkert hefði verið eins mik-
ið rætt í brezkum .blöðum í gær
morgun.
Ræða Bevins er fyrsta stefnu
ræðan, sem hann flytur síðan
hann tók' við embætti utan
ríkismálaráðherra á Bretlandi,
og jiafnframt fyrsta tæþifærið,
sem honum hefur gefizt til
þess að tala opinberlega um
mílliríkjamálin síðan fundinum
í Potsdam lauk. Það er því
engin furða, þótt menn biðu
þess með eftirvæntingu, hvað
-hann myndi segja, og telji nú,
að í orðum hans felist ha-rla
veigamiklar vísbendingar um
það, sem framundan sé.
*
Fylgismenn lýðræðisins í
hinu -nýafstaðna stríði hafa
áreiðanlega ekki orðið fyrir
vonbrigðum af ræðu Ernest
Bevin. Svo skýrt var þar
mörkuð stefna lýðræðisins,
frelsisins og friðarins í sam-
skiptum þjóðanna. Það var hress
andi að heyra rödd' þessa
hispurslausa talsmanns lýðræðis
ins og verkalýðshreyfingarinnr
ar um þessi mál eftir alla þá
óvissu, sem þjóðirnar hafa um
langt skeið lifað í ufn það, hvað
koma mundi út af lokuðum
fundum hinna ,,stóru“, sem
fram að þessu hafa tekið sér
vald til þess að skipa málum í
heiminum án þess, að þjóðirnar
sjálfar væru að spyrðar.
*
Það er tvennt í utanríkismála
stefnu þrezku jafnaðarmanna-
stjórnarinnar, sem Bevin lagði
höfuðáherzlu á: efnaleg viðreisn
heimsins e'ftir eyðiileggingu
styrjaldarinnar og. trygging lýð
ræði.sins, — barátta gegn ein-
ræði í hvaða mynd, sem það
skyldi reyna að festa rætur á
rústum nazism-ans.
iíér er tvíþætt þarátta boðuð
af hálfu lýðræðisins á sviði al-
þjóðastjórnmála. Enginn fr-iður
getur orðið varanlegur í heim-
inum, ef ekki tekzt að • reisa
þjóðirniar efnalega úr rústum og
skapa hinu vinnandi fólki við-
unanleg lífskjör við friðsamleg
störf, hversu róttækar þjóð-
skipulagsbreytingar, sem það
kann að útheimta. Og allar
þær ógurlegu fórnir, sem færðar
haía verið í baráttunni gegn
kúgun og villimennsku nazis-
mans, hafa verið til einskis,
ef nýtt einræði nær að festa
rætur með þjóðunum á rústum
hans.
•
í þessu sambandi benti Bevin
á, að í nokkrum löndum Evrópu
sem hersetin eru af Rússum —
hann nefndi bar til Búlgaríu,
Rúmeníu og Ungverjaland —
hefði aðeins nýtt einræði tekið
við af nazismanum; þær stjórn-
ir, sem væru nú við völd þar,
nytu ekki meirihlutafylgis'með
skóh
ViStal við lóninnu SigurSardótlur form. skéia-
nefndarinnar
A KUREYRI er sífellt vax-
-**■ andi bær. íbúarnir eru
orðnir á 7. þúsund og þar er
mikið fjör í íramkvæmdum og
mikið um nýby.ggingar. Allir
hafa nóg að gera á sumrum, en
margir verkamenn kv-íða vetr-
mum, því að þá er minna um
atvinnu. Síðast liðinn vetur
voru eitt sinn 200 skráðir at-
vlnnulausir og bað er mikið á
þessum tímum lifandi athafna-
lífs og framtaks á öllum svið-
um.
Nýlega heimsótti ég upp-
rennandi menntasetur hér á
Akureyri: Húsmæðraskóla Ak-
ureyrar, sem stendur í skóla-
hverfi bæjarins, skammt frá
hinum fræga menntaskóla, á
geysistórri lóð og ber hátt. —
í íylgd með mér var formaður
skólanefndarinnar og formaður
Húsmæðraskólafélags Akureyr
ar, Jóninna Sigurðardótlir, sem
ii'.mnust er fyrir matreiðslubók
sína, sem nú hefur komið út í
að minnsta kosti 15 þúsund
eintökum, síðan hún var fyrst
gefin út árið 1915.
Á leiðinni í bifreiðinni til
skólans átti ég viðtal við Jón-
innu og sagði hún meðal annars:
„Ég kom heim frá Danmörku
útlærð matreiðslukona' 1903 og
hófst þá handa með umferða-
kennslu í rtiatfeiðslu. Það var í
fyrsta skipti, sem það var reynt
hér á landi. Ég ferðaðist um
margar sveitir og sjávarþorp
og aðsóknin að námskeiðum
mínum var mjög g'óð. Ég stóð
óg kenndi, en stúlkurnar og
konurnar hlustuðu á * mig og
skrifuðu upp, en síðast mat-
rt iddu þær sjálfar og þuðu svo
til veizlu vinum og kunningj-
um. Þetta vakti athygli og það
var skemmtilegt starf í þá daga.
Síðar stofnsetti ég matreiðslu-
kennslu í húsi, sem var í Gróðr
jarstöðinni. Úr sýslusjóði fékk ég
'300 króna styrk til að halda
námskeiðunum uppi og þarna
rak ég hálfgildings matreiðslu
skóla í nokkur ár. En svo
keypti ég hús og setti upp
hótel, Hótel Goðafoss. Það rak
ég í 27 ár, en seldi það KEA
síðastliðið vor' og er þar nú
gistiútibú frá hinu myndarlega
Hótel KEA. — Húsið vaú lítið
og lélegt til hótelreksturs, er
ég keypti það, en ég stækkaði
það og þreytti því.“
— Og nú hugsið þér ein-
göngu um Húsmæðraskólann?
„Já, starfsaldurinn er orðinn
nokkuð hár — árin farin að
færast yfir. Við réðumst í það
þrjár konur 1942 að boðá til
stofnfundar Húsmæðraskólafé-
lags Akureyrar. Með mér voru
frúrnar Álfheið-ur Einarsdóttir
og Sigurlaug Jakoþsdóttir. Að-
eins 30 mættu og gerðust fé-
lagar. En svo var haldinn fram
haldsstofnfundur og félagið
formlega stofnað, en um 700
konur skrifuðu sig á stofnenda
llsta. í stjórn félagsins voru
kosnar auk mín, sem er for-
maður; Laufey Pálsdóttir rit-
ari, Sigríður Baldvinsdóttir
gjaldkeri og meðstjórnendur
Halldóra Bjarnadóttir og Ingi-
björg Einarsdóttir.
Undir / eins og félagið var
stofnað hófumst við handa um
fjársöfnun og beittum margs-
konar aðferðum. Okkur hefur
iekizt að aura saman um 25
þúsundum króna. O-g svo var
hafizt handa um bygginguna.
Ríkið greiðir %' hluta kostnað-
arins en Akureyrarbær Vs. —
Svo hefur bærinn lagt skólan-
um til mjög stóra og góða lóð
og verður komið upp á henni
garðrælct fyrir væntanlegar
námsmeyjar í allstórum stíl. —
En þarna sjáið þér nú skólann
okkar. Hann á að verða full-
gerður í október o-g þá á hann
að taka til starfa.“
Bifreiðin nemur staðar við
Hátt og tignarlegt hús með
stórum gluggum. Auðséð er að
srníði þess er enn ekki lokið, en
þó mjög langt komið. Við göng
um upp háar og breiðar tröpp-
ur o-g skoðum sv-o húsið hátt
og lágt. Þarna eru málarar og
dúklagningamenn að störfum.
Það er verið áð leggja síðustu
hönd á verkið. — Jóninna út-
skýrir fyrir mér:
„Þetta á að verða hvort-
tveggja í senn fastur skóli og
óroglulegur'skóli. Þ. e. a. s. við
tökum hámsmeyjar í fasta
kennslu, en svo verða í skól-
anum námskeið, og eiga að geta
sótt þau konur, giftar og ógift-
ar — og karlmenn.
Skólahúsið er þrjár hæðir. ;
Það er 23.75 metrar á lengd og
13 metrar ,á breidd. Á fyrstu
hæð er stórt eldhús, þar sem
á að sjóða niður, fara með slát-
ur o. s. frv. Þarna verður og
stór og voldugur ísskápur. Þá
er og kennslueldhús, sem not-
að verður fyrir námskeiðin,
garðyrkjustofa, þar sem jurtir
verða skolaðar o. s. frv„ þvotta
hús, þakherbergi, straustofa og
snyrti- og gtymsluherbergi.
Á 2. hæð er stórt og fallegt
anddyri, skrifstofa skólans, í-
búð forstöðuk-onu, setustofa,
borðstofa, eldhús, mikið og
vandað, búr, bökunarstofa,
geymslur, snyrti- og fataher-
bergi.
Á 3. hæð er vefnaðarstofa,
siór og fall-eg; Þar verða vef-
stólar og önnur tæki til vefn-
aðar. Saumastofa, tvær stórar
kennslustofur, sem hægt er að
gera að einum stórum sal fyrir
fyrirlestra og samkomur, íbúð
fyrir 2 til 3 kennslukonur og
snyrtiherbergi.
Jóninna Sigurðardóltir
Húsið virðist vera ákaflega
vandað og verður það búið full
komnustu vélum og húsgögn-
um, og er \ ráði, að í bví verði
að mestu íslenzkur vefnaður,
hvað viðk-emur húsbúnaði að
öðru leyti. Teikningar að hús-
inu hefur Guðjón Samúelsson
gcrt, Stefán Reykjalín tók að
sér bygginguna, en Ólafur
Ágústsson húsgagnasmiður býr-
bað húsgögnum.11
— Og hvað getið þið tekið
marga nemendur?
„48. En okkur bárust 70 um-
sóknir. Að sjálfsögðu -getum við
svo tekið fjölda marga á nám-
.ske:ðin. — Skólanefndin, en
.hana skipa, auk mín, sem var
•tilnefnd formaður af kennslu-
málaráðuneytinu: Ólafur Thor
arensen, Friðrik Magnússon,
Ingibjörg Einarsdóttir og Sig-
ríður Baldvinsdóttir, hefur
lagt til að frú Helga Kristjáns-
dottir verði skipuð ’ forstöðu-
ko.na skólans, en svar er ekki
komið frá ráðuneytinu ■ um
það.
Ég get fullvissað yður um
það, að allar húsmæður á Ak-
ureyri vænta sér geysimikils
af þessari nýju menntastofnun
og borgarar Ákureyrar éru all-
ir stoltir af henni. Nú fá hús-
mæðurnar hér í fyrsta sinn eig
in skóla og við vonum ölI-aS
áhrif hans sjáist í lífi okkar
Akureyringa í framtíðinni11,
segir Jóninna Sigurðardóttir að
lokum.
YSV.
bjóðum sínum. Sýna slík um-
rnæli, að brezka jafnaðarmanna
stjórnin telur þaö ekki viðhlít-
andi útkomu af baráttunni gegn
þýzka nazismanum, að dubbað-
ar séu upp min-nihlutastjórnir
í löndunum undir handarjaðri
jerúnds hervalds, sem byggja
tilveru sína á ofbeldi, alveg eins
og nazisminn áður, og hindra
að lýðræðið fái notið sín á ný.
Það vakti einnig athy-gli, að
Bevin lýsti sig andvígan því, að
landamæri hins nýja Póllands
yrðu flutt langt inn í Þýzka-
land að austan ,eins o,g Rússar
vilja, og taldi óhjákvæmilegt, að
önnur og heilbrigðari skipun
yrði gerð á þeim við endanlega
friðarsamnin-ga.
9 '
Það má segja, að í ræðu
Bevins hafi yfirleitt komið
greim-lega í ljós sá grundvallar-
stefnumunur, sem í þessi stríðs-
íok er uppi milli lýðræðisins í
Yestur-Evrópu og þess einræðis
sem ríkjandi er í Rússlandi og
nu er verið að reyna að rót-
festa með valdi í þeim löndum,
sem hertekin voru af Rússum.
Ræða Bevins sýnir, að lýð-
ræðið er á verði. Það ætlar ekki
að láta svipta þjóðirnar því
f'réjsi og þeim mannréttindum,
sem þær hafa fært svo dýrar
fórnir fyrir undanfarin ófriðar-
ár.
TÍMINN, sem út kom siðast
liðinn föstudag gerir sitríðs
lokin í Asíu að umræðueíni í
erlendu yfirliti. Segir meðal
annars á þessa leið í grein hans-'
„Styrjö'ld sú, sem 'lýkur með
uppgjöf Japana, húfst rau-nverulega
1931, þegar Japanir lögðu Man-
sj-úríu undir sig, en formlega hófst
ihún ekki fyrr en í júní 1937, er
Japanir gerðu innrás í Kína
Snemma í desember 1941 gerðu svo
Japanir árásina á Pearl Harbor og
lýstu yfir stríði við Banda-ríkin og
Bretland. Fyrstu mánuðina -þar á
-eftir unnu -Japanir mikla sigra, én
fljótlega eftir það tók leikurinn
-smátt og smátt að snúast við og-
undanhald þeirra byrjaði. Þeir biðu
hvenn ósigurinn öðrum meiri. Sást
-það á stjórnarskiptunum í Japan í
vor, að Japanir voru þegar búnir
að gera sér ljóst, að þeirra beið
eikki annað en uppgjöf, þótt þeir
drægju hana á langinn í von um
hagkvæmari uppgjafarski-lmála.
Það, sem mestu hefir ráðið um
ósigur Japana, eru hinir mi’klu yfir
burðir bandaríska flotans og flug-
hersins. Þessir yfirburðir voru
orðnir augljósir löngu áður en
Evrúpustyrjöldinni lauk. Eftir lok
hen-nar g-átu svo Bandaríkin enn'
störaukið flota ,sinn og flugher á
Kyrra-hafsvígstöðvunum og brezki
flotinn og flugherinn komu smám
saman ti'l viðbótar. Japönum mátti
þ-ví vera Ijóst -og var það líka, að
við margfal-t ofurefli var að etja.
Kjarnior'kusprengjan færði þeim
svo heim sannin um það til fulln-
u-stu.
Það má teija nokkurn veginn
fullvíst, að þátttaka R-ússg í Asiu-
styrjöldinni á állra seinustu stundu
hafi -ekki átt neinn veruilegan þátt
í því að fiýta fyrir uppgjöf Japana.
í skriifum margra amerískra blaða
í júlímánuði síðastl. k-om það t. d.
greinilega firam, að iþau töldu þátt-
tö'ku Rússa í Asíustyrjöldinni-ekki
mikilsverða úr Iþes-su, og mörg
þeirra voruðu Truman forseta ein-
dregið við því að kaupa stríðs-
þátttöku Rússa því verði, að þeim
yrði afihent lönd til umráða í Asíu
eftir- stríðið.
í eniska blaðinu „The Daily
Telegraph“ birtist 20. júlí s. 1.
grein um þessi mál eftir fréttarit-
ara þess í Washington og segir þar
meðal annars á þessa leið:
„Stryjöldin við Japan er nú koin
in á það stig, að margir emibættis-
menn gera ráð fyrir mjög skjötrl
uppgjöf Japana.
Þótt þátttaka eniska fl-otans og
flughersins sé fy-llilega viður-
'kennd, fara m-enn ekki dult me5
ánægju sína yfir því, að hinn mikli
hernaðarstyrkur Ban-darfikjanna
hafi fyrst og fremst komi-ð Japön-
um á kné.
íÞátttaka Rússa í styrjöddinni við-
Japan er nú talin miklu þýðingar-
minni en áður.
Hreinskilni-slega sag't er þátt-
taka Rúsaa ekfki lengur tálin ne-itt
eftirsóknarverð. S-á toernað
arlegi ávinnýigur, sem hlytist við
það, er ekki -talin geta rétt lætt
nein landaafsöl til Rússa, er væri
ósamrímanleg fyrri yfirlýsingum
Bandaríkjamanna.
Ummæli ýmsra öldungadeildar-
manna, s-em hafa eindregið stutt
alþj-óðlega samvinnu, vísa ákveðið
í þessa átt.
John Ball, öldungadeildarþi-ng-
maður frá Min-n-esota, (hann er
repuiblikani, en studdi þó Roosé-
velt í seinustu kosningum), lét t. d„
■nýlega svo ummælt að þó,tt þing-
ið samþyk'kti þ-áittt-öku Bandarikj-
anna í alþjóðabandalagi nú, myndi
aðstaða þess ti'l slíkrar stofnunar
í framtíðinni fara mjög -éftir fram-
komu stórveldanna. Félli hÚDi
-ekki þjóðin-ni' og þinginu í geð,
myndi það vitanl-ega 'lei-ða til stefnu
breytingar. „Það er t. d. talað
u-m,“ bætti hann við, ,,að Rússar
heimti hluta af Man-sjuríu, ef þ-eir
-gerist þátttaken-dur i Asíustyrjöld
inni. Slíkt myndi vissulega efcki
verða vél séð hér á la-ndi.“
Þá hafa . 44 kunnir Bandaríkja-
menn, meðal þeirra er William
Gre-en forseti bandaríska Alþýðu-
sam-band'sins, sent Truman forseta
orðsendingu til Po,t-sdam, sem eir
-mjög í sama anda. M. a. segir þar:
„Ef við fyrirgefum Rússum það,
sem við fórnuðum einni milljón
mannslífa til að refsa Þjóðverjum
og Japönum fyrir, höfum við rauin
verulega tapað !styrjöldi-nni.“
Og enn segir svo í sömu
grein:
„Þesiai frásögn Washingtons-
FVamh. á 6. síÖU.