Alþýðublaðið - 10.10.1945, Blaðsíða 2

2
Alpyðublapep
Mifeikiidasuriim 13. ckí.
Eldsvoðl I BiodindisbðllinDi í gær
---------*---------
Skrifstofum í húsiny K®kað í dag*
---------------------*---------
KLUKKAN RÚMLEGA TVÖ í GÆRDAG var slökkvi-
liðiö kvatt að Fríkirkjuvegi 11 (Bindindishöllinni). —
Hafði kviknað þar í út frá rafmagnstöflu á fyrstu1 hæð
hússins, og komst eldurinn milli þilja og niður í gólfið.
Urðu slökkviliðsmennimir að rífa þilið frá, þar sem
eldurinn haíði læzt sig inn fyiir og sömuleiðis gólfið.
Skemmdir af eldi urðu ekki miklar, en nokkrar af vatni og
reyk, á fyrstu hæð hússins og kjallaranum.
Á hæðinni em til húsa skrifstofur sakadómara, að
nokkru leyti, skrifstofur berklayfirlæknis og ein deild
Stjómarráðsins.
Á meðan á slökkvistarfinu stóð, var borið út úr hús-
inu nokkuð af skjölum sakadómaraskrifstofunnar.
Húsið er nú rafmagnslaust og verða skrifstofur saka-
dómara af þeirri ástæðu lokaðar í dag og sennilega aðrar
skrifstofur í húsinu.
Síjðrnarskrá Islanðs ng
i •""s!" *
Hvar er fyHrmynda a3 leHal
. -------*----
♦
Viðtal vlð Gyrmar Thoroddsen prófess©rB
-------------»>---
"jC5 G TEL að ég hafi fundið inlargt athyglisvert í stjórn-
99®-^ arskrám og stjórnskipunarháttum þeirra l'anda, sem
ég heimsótti 1 sumar á vegum ríkisstjórnar og stjórnarskrár-
nefndar, ekki sízt í Sviss. í :þeim er margt til fyrirmýndar
fyrir okkur íslendinga. Ég álít hins vegar, að þó að m'argt
sé í stjórnarskrám anriarra ríkja, sem, megi verða okkur til
fyrirmyndar, þá verðum við að byggja á eigin reynslu og
þróun. Það eru fjölda mörg atriði, sem hafa gefizt vel í
hinum ýmsu löndum, en það er ekki víst að hin sömu at-
riði gefizt jafn vel í öðrum jarðvegi. Sums staðar er glímt
enn við atriði, sem við höfum fyrir löngu leitt til lykta, til
dæmis kosninga- og kjörgengisaldurinin og kosningarétt
kvenna.“
Frunvarp um hús-
mæðrafræðslu í kaup-
stððum.
Fiuii af BJarna Bene~
dlkissyni.
Bjarni benediktsson
flytur í efri deild frum-
varp til laga um breytingu á
lögum um húsmæðrafræðslu í
kaupstöðum. En samkvæmt
frumvarpi þessu skal stofna
húsmæðraskóla í kaúpstöðum,
einn eða fleiri í hverjum, þeg-
ar fé er veitt til þess í fjárlög-
um og úr bæjarsjóði kaupstað-
arins og þeim skilyrðum full-
nægt, sem sett eru í lögum
þessum.
í greinargerð fruimivarps þessa
seigir svo:
,,í lögum um húsmæðra-
fræðislu í kaupstöðum, nr. 65 27.
júní 1941, virðist gert' ráið fyrir
því, að aðeins einum húsmæðra
skóla sé; hal:dið uppi á hverjum
kaupstað. Nú er það ölium
Scunnugt, sem þekk' ngu hafa á
skólamlálum, að húsmæðraskól-
ar haÆa þá sérsitöðu, að nem-
endaifjölldi er þar miklu tak-
markaðri en í öðrum skólum,
og eru til) þess eðlilegar ástæð-
uir. Það hefuir og komið í Ijós,
■að Húsmæðraskóli Reýk javíkur
geitur ©kki tekið við neraa 11 tl-
um hluta af þeirn nemenda-
fjölda, sem þar æskir inngöngu
á hverju ári, og úr þessu verður
ekki bætt með auknum húsa-
kosti og fjölmennara fcennara-'
liðl'j við þann skóla, sem fyrir
er. Eina úrlausnin er þvá að
reisa1 þar nýjan húsmæðraskóla,
oig hefur bæjarstjórn lýst yfir
vilja simuim tilt þess, og , mun
ekki standa á fjáríramlagi. það-
an. Það er og vitað,' að mi'kiH!
áhugi er ulm það meðal bæjar-
búa, að betuir verði séð fyrir
húsmæðrafræðsiunni í bænum,
en nú er.
Frv. þetta er fluitt til þess
fyrst og fremst að verða við
þessum óskum og til þess að
taka af öll tvímæii um það, að
.um hinn nýja skóla skul'' fara
eftir lögurn nr. 65 frá 1941. Það
er og nauðsynlegt, að úr því sé
skorið á ótvíræðan' hátt, að til
þess sé ætlazt af Alþinigi, að
fleiri en éinn húsmæðraskóli sé
refe'nn í stærstu kaupstöðum
Sandsms.“
Þingsályktunartil-
laga um frfðun
Faxaflóa.
D ÉTUR OTTESEN flytur í
sameinuðu þingi tillögu til
þingsályktunar um friðun Faxa
flóa, en samkvæmt henni álykt
ar alþingi að skora á ríkiísstjórn
ina að gera hinar ýtrustu til-
raunir til þess að fá viðurkenn-
ingu fyrir því, að Faxafl. verði
talinn innan íslenzkrar land-
helgi, enda verði hann þá frið-
aður fyrir botnvörpu og drag-
nótaveiðum.
Pétur Ottesen l'ætur þess
igetið í gre'nargerð, að hann
haifi flutt þinigsályktunaxtililö'gu
samhljóða þeirri, sem hér um
ræðir um friðun Paxaflóa, á
aðalþinginu 1943, og hilaut hún
a'nróma samþykki alþingis1. Er
greinargerð fynri þingsáiýktun-
.antiilögunnar því næst1 tekin
upp í greinargerð þessarar nýju
tiilöigu og er þar um -að ræða
langt máll, þar sem saga þessa
máis er ýtariega rakin.
Sala íslenzku logar-
anna
T SÍÐUSTU VIKU seldu 10
■■■ íslenzk skip afla sinn í
Englandi fyrir samtals 2.192
þúsund krónur.
Saila skipanna er sem hér
segir: Baidur seldi 2589 kit
fiskjar fyrir 8652 stpd.i 'Skaft-
áellingur seldl' 948 vættir fyrir
2431 stpd. Rifsnes'seldi 1687
vættir fyrir 7.369 stpd. Vörður
seldi 3151 kit fyirir 9269 stpd.
Bellgaum seldi 2951 kit fynr
7794 stpd. Júnii 3255 vættir fyr
ir 7830 stpd. Gylfi 3920 vættir
fyrir 8802 stpd. Forseti 3331 kit
fyrir 9523 stpd. H'afstlé'nn 3743
vættir 'fyrir 7805 stpd. Togar-
inhi Venus frá Halfnarfirði 4877
vættir fyrir 10.309 stpd.
Lagarfoss kominn til
Kaupmannahafnar
¥ AGARFOSS kom til
Kaupmannahafnar síðast
liðið sunnudagskvöld.
Með skipinu komu 24 far-
. þegar. OVE.
Þannig fórust Gunnar Thor-
oddsen prófessor orð í gær á
blaðamannafundi. Hann fór út
fyrir hönd rikisstjórnar og
stjórnarskrárnefndar í sumar
'till að kynna sér stjórnarskrár
og stjórnarhætti ýmsra ríkja,
en hann á sæti í stjiórnarskrár-
nefnd allþingis. Nefndimar eru
tvær, önnur sikipuð af alþing-
ismönnum, en hin af flokkun-
um. Er Gxsli Sveinsson formað
ur þingnefndarinnaæ, en Sigurð
ur Eggerz formaður hinnar
nefndarinnar. Báðar ruefndim-
ar ihafa mjög nááð samstarf. Er
ger.t ráð fyrir að nefndiirnar
hafi s:ki'lað álitum sínum fyrir
áramót og munu þá hefjast um
ræður um srtjómarsfcrá lýðveld
isins.
'Gunnar Thoroddsen sagði
ennfremur: ,,Ég er mjög hrif-
inn af Svis's, landinu, þjóðinni
og stjómaxháttum hennar. Hins
vegar segi ég éfcki, að ég telji að
við eigum í einu og öllu að
semja stjórnaihætti okkar að
dæmi' Svisslendinga, en ef við
þurfum á fyxirmyndum að
halda, þá eru þær þar“.
Gunnar Thoroddsen rakti
ferðasögu sína: Hann fór utan
14. júlí til að 'kynna sér stjórn-
arskrár Evrópurikja og kom
heim fyrdr viku. í Stökkhólimi
og í Uppsölum dvaldi hann í
þrjiár vifour. En frá Svíþjóð fór
hann til Qslo. Þar var hann
í fáa daga, en fór því næst til
Kaupmannaihafnar oig, dvaldi
þar í tvær vikur. Þar sat hann
í'und norræna þingmannasam-
bandsins og var formaður ís-
lenzku þátttakendanna á þeim'
fundi, Frá Kaupmannahöfn fór
hann rtil Stokfchólms, því að
það var' eina leiðin fyiriir ihann
til þess að komast lil Sviss um
París. í fimm daga dvaldi hann
í Paris. í Sviss dvaidi hann í
Bem, höfuðborgoinni, Gefn og
Zúrrich, en frá Sviss flaug 'hann
til London og fór svo heim flug
leiðis um Prestwidh. Kona hans
var með í förinni.
Miklir erfiðleikar eru á öll-
um ferðalögum á þessum lei’ð-
um, sérstaklega á meginl'and-
inu. 'Frá París til Sviss gengur
til' dæ-mis aðeins ein lest. För
hennar tekur 14 siundir í stað
7 áður. Brautir eru1 eyðilagðaf,
brýr skolnar í loft upp. í þess-
um lestum -eru öll pláss upp-
pöntuð mörgum vikurn fyrir-
fram. Fjöldi fólks fer með, sem
ekki hefur néitt sæti, en verð-
ur -að ihafast við í göngum
vagna'lesitanna og leggja sig þar
t.il hvílidar. Einnig er ábaflega
enfitt að fiá flugfar þessar leið-
ir. Það má segja að engar sam-
göngur séu -við Danmöfku nerna
á vegum hersins.
Urn ferðalagið.
Gunnar Thoroddsen sagði enn
fremur: „Ferðlag mitt var mikl
um erfiðleikum bundið. En aUs
staðar, þar sem við eigum ékki
neina fulltrúa sneri ég mér
beint til utanríkismálaráðuneyt
anna og fékk fljótlega hina á-
gætustu afgreiðslu. í Stokk-
Ihólmi, Kaupmannahöfn og í
London veittu sendisveitir okk
ar mér hina ágætustu hjálp.
Tilgangurinn naeð för minni
var, að fá stjómarskrár og önn
ur stjómarlög og Ihin beztu
fræðirit um þessi efni. Ég átti
mörg oig ýtarleg yiðtöll við sér-
fræðinga, Ibáskólakennara í lög
fræði og þjóðfétiti, stjórnmála-
menn, rláðlherra og þin'gmenn.
Ég lagði aðaláberzlu á það, að
fá sfcýringar og upplýsmgar
um ýmis atriði sf jórnslfipunar-
la-ga þjóðanna, ihvaða þýðingu
þau Ihef ðu og Ihvemig þau hefðu
reynst í fnamkvæmd; einnig
reyndi ég að gnennslast fyrir
um það, hvort uppi væru radd-
ir um breytingar. Þá vann óg
einnig í 'bókasöfnum og toeypti
allmikinn bókakost fyrir1 stjórn
ariskrárnefnd og þar á meðal 23
gildandi stjómarskrá frá einu
Œiíki. Ég hef nú 'gefið stjórnar-
sfcrárnefnd brá ðabirgðaskýnslu,
en auk þess er ég að vinna að
s'kýrslugerð fyrir hvern einstak
-an meðlim nefndarinnar. Auk
þes>sa keypti ég lallmikið af lög-
fræðiritum fyrir hás'kólahóka-
safnið, en öll striðsárin hefur
elkki verið Ihægt að ná í slík rit.
Þá aflaði ég mér gagna um
róttarstöðu opinberra sitarfs-
manna, en dónasmálaráðherra
Ihefur falið mér að undiribúa
löggjöf um það efni.
Stjórnarliættir hinna
ýmsu rikja.
Um stjórnarhætti : þeitra
landa, sem óg heimsótti, vil ég
segja þetta: Svíar hafa ekki
eina sljómarskrá. heldur fern
lög,- sem gild-a sem grundvallar
lö-g. Elztu, og aðallögin, eru frá
1809; þeim hefur þó verið
breytt lí ýmsum atráðum síðan.
í stjómairlögum Svía ér margt
frábrugðið ofekar aðstæðum. Eg
r;Droðinistg!it" wænt-
anleg í nóvember.
AMKVÆIMT símskeytö
sem af.rre'ðslu Sameánr
aða gufuskipafélagsins hér5
barst í gær frá KaupinaimÆt-
höfn, er búizt við, að Ea
Droimmg Alexandrme faii
frá Höfn í byrjun nóvember
til Færeyja og Reykjavíkar.
Sldpið fer svo héðan si&mu
leið til baka.
.'teJ það athyglisvert, að þar rik-
ir kyrrð um þessi mál og etagasc
verulegar breytingar virðasí
vera í vændum.
í Noregi vilrðist sú sitjómiaga-
ibreyting aðallega vera rædd að
færa kosninga- og kjörgeisgiS"
'aldurdnn niður 'úr 23 iánim í 21
ár. Annans virðist stjómaaTsferá
in, sem sett var á Eiðsvelli 1814
eiga mjög sterk ítök í þjóðiinrd.
í Danmörku ier nú mest ræfct
um niðurfærslu kosnixxgaaldura
ins, en þar er hamn exm hxmd-
ánn við 25 ár. Þá er exninig.
mjög rætt um gjörbrey.tingu á
Landslþinginu. Breytilng Lands-
þimgsimis var samþykkt noldkm
áður en stríðið brautst út í báð
um deildum þingsins, en húis
var felld við þjóðaratíkvæða-
gredðslu.
1 Fra'kklandi er nú bráða-
hirgðaástand, sem byggiist ékki
nema að niokkm leyti á stjóm-
arskriá þeirri, sem gilti þegar
stríðið hófsit. Til dæmxs er de
Gaúllé bæði forseti og forsæt-
isráðherra. Þar standa fyriir dyr-
um almennar kosningar og eru
mjög skiptar skoðanir um það,
hvaða stjómlög skuli upp takæ
Þá er og dieilt um, það, hvort
'kalla skuli saman sérstafet
stjórnlagaþing. I Frakklandf
hafa undanfarið staðið mjög,
harðar deilur um kosningalög
og kosningaskipxm. Vinstri
flóktoamir hafa 'krafizt aúkinn-
ar þingmannatölu fyrir borgim
ar. Konum var þar fyrst yeitt-
ur kosningaréttur við Ihóraðs-
stjórnarkosimngamar. En þrátt
fyrir lallan ágreining virðast
allir flokkar vera sammália tim
það, að meiri festa þurfi að
Ikoma í stjórnmál FrakkLands
en áður var. Það er ékki óeðli-
légt. Frakkar höfðu 40 ríkis-
stjórnir 20 árin milli heims-
styrjaladnna, eða hver stjóm
að meðatali. sat í 6 miánuði.
í Englandi er það .sérfeenni-
legt, að þar er engin stkrifuð
eða lögfiormlega staðfest stjórn-
arsferá og stj órniögin njóta þar
ékki meijri verndar en önnur
ög. Nú er þetta í endursfcoðim
og fék'k ég í hendur meðan ég
dvaldi í London nefndarálit um
endurskoðun þessara Iiaiga.
Um S¥i$s.
Um Sviss verð ég kamxske
fjölorðastur. Sviss er taiguxt
land og yndislegt. Þar er aÞ
menn velmegun og mikili kyrrð
í þjóðliífinu. Hvergi mætti ég
annarri eins velvild, hjálpfýsí
og kurteisi. S v i sslend ingar
þekkja að sjálfsögðu ekki m k
i,ð ísííand. Mér vitanlega dvelur
þair ekki nema éinini Isléndlingþ
ur, Ögmjuindur Jónsson verk-
fræðUngur — og ha.nn er þar til
lækninga. Eg dvaldi leixgst af I
höfuðborg'nni Bern, það,, ,.ier
fögur og gömul borg með 120
þúsundum íbúa. í Genf dvaldi
ég í 2 daga. Þar stóð hin gamla
höll þjóðabaindalagsiríis lökuðx
Svisslendingar eru frægir fyani®
Frh. á 7. síðu.
I
\