Alþýðublaðið - 25.10.1945, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 25. október 1945
ALÞYÐUBLAÐKÐ
Rifjað upp af tilefni afmælis Sjómannafélagsins. —
Fundurinn í skúmum og ummæli tveggja sjómanna —
Söngur um nótt á verkfallsverði — Söngvarinn sem
einn fékk legstað í íslenzkri mold. —Aðferð til bjargar
í tvö skipti — Alþýðan vann sigur í annað skiptið, en
einstaklingurinn tapaði í hitt.
JÁ, Sjómannafélagið. Þrjátíu ár
er ekki langur tími. En þeg
ar um er að ræða forystufélags
skap í nýrri, áður óþekktri þjóð-
félagsþróun, þá getur margt gerst
á ekki lengri tíma. Og í sögu sjó
manna og þjóðarinnar hefur margt
gerst á síðustu 30 árum, svo margt
að það er varla hægt að áfta sig
á því fyrir þá sem ekki hafa lifað
í hringiðu þessara ára, ekki tekið
pátt í störfunum og jafnvel ekki
verið fæddir þegar þau hófust. . .
FYRIR FJÖLDA möguim árum
— eða mér finnst Iþað fjölda iraörg
ór, var ég tooðflenna í 'litlu timbur
húsi, sem stóð þar sem nú Stendur
Gamlla Bíó. Þiað var slengjanidi
slagrveður úti, en inni var hálf-
rokkið, því að -þar var ljós af olíu
ílampa og ilýsti ekiki vel. Ég tróð
mér inn um dyrnar sem voru opn
ar í hálfa gátt. Þarrra var troð-
fulilur salur, að vísu lékki stór.
Þetta voru sjómenn, flest lungir
menn, úfnir og rosailegir margir
liverjir, með klúta um 'hálsinn,
ógreididir, blautir, sumir í „troll-
arahuxuim“ og í peysum. Þeir sátu
á toekkjiunum, eða (héngui við vegg
ina. Það var saltlykt iþarna inni og
.svækja.
ÞAÐ VAR VERKFALL og æs-
ing í mönnum. Vierktfailið var bú-
ið að standa í notokra diaiga og deill-
an var hörð. Einlhver var að halda
ræðu og sagði iað heyrst hefði að
últgerðórmenn væru að ráða menn
austur um ail-ar sveitir til að fara
á togarana'. Bændurnir voru óðfús
Ir að ráða syni sína og vinn-umenn
og að þeir myn-du igerast verkfails
brjótar. Þá stóð upp ungur sjómað
ur og sagði slitrótt: Við förum bara
upp á Hól, brjótuim niður síma-
staura alia lieiðina íhingað niður
eftir og l'eggjum þá yfir veginn.“
Svo .settist hann. Féíagar hans
gerðu góðan róm að þessu og
rnargir risu úr sætum sínum, eins
oig þeir villdu strax leggja af stað.
EN ÞÁ þTÓD UPP anniar, eldri
miaðúr, með stiutta krepíta tfing-ur
og sár á úlfniliðunium. H'ann sagði:
Þetta er þýðingaiilaust. Ég skil
ekfeert í þér Þormóður að koma
m'eð svona vitleysu. Hvað heid-
urðu að þeir verði ilengi að ryðja
staurunum burtu? Nei, við skuil
am bara bíða rólegir. Við vinn
um þetta. Við eigum -eftir að vinna
alla sigrana í Æramtíðinni. Við höf
-«m réttinn mieð okkur, skal ég
segja ykkur. Það er alveg ásteeðu
laust að vera m-eð nokkuð óða-
got.“
MÖRGUM ÁRUM SÍÐAR hitti
ég iþennan gamlla sjómann liggj-
andi -í igrasinu á Arnarholi. Hann
var -hættur að sigia, ien gékk dag-
iega niður á Ar.narhðl. „Svona til
að iíta út.“ Hann sagði við mig
eitthvað á þessa lieið: Manni
fann-st alltaf í gamla daga að hver
tdeiia væri aðálaltaiði toaráttunn-
ar — og það -gétuir svo sem vel
verið að það sé rétt. Aliltaf var
maður óánægður míeð áranigurinn.
En Iþegar maður ilítur yfir þessi
ár, :þá sér maður hina geysimiklu
toreytingu. Við sem toörðumst í
gamla daga vorum að vinna fyrir
Iþá sem nú sigla.“
í ANNAÐ SINN var -einnig verk
fall — og þá voru énn settir verk
fallsverðir, því að vel gat það átt
,sér -stað að reynt yrði að smygla
verkfalilsbrjótum ium iborð. Ég þótt
ist ilíka vera að stan-da verkfalls-
vörð með sjóm-önnunum, ásamt
noíkkrum öðrum unglingu-m, sem
voru isama sinnis og -ég. Þarna
var allstór hópur Isjómanna. Það
var komið u-ndir miðnætti og
(kvöldið var 'hhásla-galegt. Það var
haust. Sjómennirnir lötabuðu fram
og aftur unidir skúrhlið og höfðu
gætur á tveimur togurum, sem
vor-u 'bundnir við igarðinn. Einn
þeirra fóír aSIlt í einu ■ að sýngja
og hann söng vel, hugljúf Ijóð og
lög. Sj-óm'ennirnir hættu rólinu,
einstaka tók undir. Sjómaðurinn,
-sem aöng var dágur og þre-kinn,
Ibjartur ,á húð og hár og stórleiJt-
ur. Hann tfékk -ekki að hætta, en
sön-g og söng, Samhugurinn hjá
verkfallsvörðunum varð hlýrri og
betri.
MÖGUM ÁRUM SÍÐAR sá ég
miyn-d í tolaði. Þar var mynd af
-sjómanninum sem söng. Hann
‘hafði farist með togara. Noík'kru
síðar fannst hann nakinn í fjör-u,
sá eini sem' f-undist hetfur af því
skipi. Hann var isyndur sem sel-
ur '0& mun hafa synt liengi sér til
bjargar frá ski-pi sínu afspyrnu-
nóttina þegar skipið Æórst.
Fraimhald á 6. síðu
vantar nú þegar til að bera bíaðið til áskrif
enda í eftirtalin hverfi:
AusturstrætS,
Bræðraborgarstíg,
Laugaveg neSri.
Norðurmýri.
Talið við afgreiðsluna. — Sími 4900.
Alþýðublaðið.
...............—-------------
Myndin sýnir Genua, .'hina stóru hafnarboTg á Norður-ítalíu og eina af m-estu innflutnings-
höfn-uim la-nd-sins fyrir strí-ð.
■ ' 'i ' ' ■... ; ' '' ' ' / .■ > ' ‘ - ... , ' v . . ■ • ■ ’ : ■ ■ •■
Ástandið á Ítalíu eftir ófriðinn
Genua
AÐ -er ótrúl'ega kos-tnaðar-
samt að lifa á Ítalíu nú á
döig-uim. Sem dæmi má nefna
Iþað, að jafcki úr þunnu og óvönd
uðu efni, fcostar a. m. fc. tvö eða
1þr(j-ú ster'lingS'pund, einir skór
lát-ta eða. níu pund, lélegar bux-
ur sjö pund, iaplþunniur irjóma-
IÍS' ca. 3 shiliinga, myndavélar
160 'lnruir, og stvo fraimivegis. —
Leðurvörur, gl-ervarningur og
húsgogn t. d. eru rnieð svo háu
verði, að ékki iþýðir að skýra friá
íþvi, 'það -mun varla nok'kur mað
iur trúa si'ifcu að óreynd-u. Samt
sem iáður -er lítið um skömmt-
un -í landinu, sárafáar ma'tvæ-la
tegundir eru S'kammitað.a-r, en
iverðlagsef liirli.t er iífca ærið toág
toorið. Svart-uir markaðu-r við-
-gengst lólhindrað hvar sem er á
landinu.
Ef maður hefir nóg á toudd-
'unni igetur maður aflað sér
Ælestr-a hiuta -á ítáliu, jafnvel
hjóltoarð-a, sem iþó er einna -erf-
iðast að.fá þar sem v-iðar. Það
'tíðkas-t imjög að hermenn, bæði
lítálskir og toreakir, -steli Ihjói-
toörðum ,af bi.fr-eiðum jpg seiji þá
við okurverði. Sig-arebta -er seld
á a. m. -k. 10 IMrur stykkið, og
á meira. Mativælaseðlar veita
mamii euga tryggingu fyrir
fæði. í verzil. er ctrllanni sagt, að
efckert smj-ör fáisl. En komi -ma'ö'
rur bafcdyrameginn, sikömmtun-
arseðlál-aus, en með nóga pen-
inga, getu-r maður féngið ens
imifcið smjör og/m-aður vsill, —
en teílóið kostar reyndar 900 lir
ur. Ajill þetta er á allra vitorði,
stjórnin gerir samt ékíki hina
minnstu ti-lraun tiil þess að
spor-na gegn þessu.
*
Á þeim tffima s-em ég d-v-aldi í
höll einnl -um 30 mílum norður
af Leighorn, bauð góðvin-ur minn
mér eitt sinn til miiðdegisverð-
-air. Hann er j,arðeigandi og rák-
ur vel. Maturinn sem ég fékk
var af fúllkarnnuisitu t-eg., fram
borin-n af þjómum í svörtu og
hviítu og vair umlbúnaðu'r alM-r
hiinn virðulega-sti; Mláll'tiðinn fyr
ir hvorn ofckar mun Ihaifa verið
2000 liíra virði. Við settumst. að
smæðimgi fcl, 1,30 og sfóðum efeki
1 upp f yrr en um IhlMf f jögiurley t-
ið. Orsökirí var sú, að 'talið toarst
að Íta-líu, Bretlandi, og hinni ó-
vissu framtóð. Þessi vin-ua' minu
sem er mjög menntaður maður,
í þess orðs 'beztu m-erkingu, var
eitt sinn fasisti, og hamn sagði.
mér m. a. 'hvers vegna harrn
FTlfeFARANDI GREIN
er samin af Martin Hall
oran og þýdd úr Lundúnarit
inu „The Spectator/ Fjallar
hún um nútímaástandið á
ítalíu og þau ráð, sem grein
arhöfundi finnast nauðsynleg
til þess að bæta úr því.
varð það. Sömuleiðis igaf hann
mér fyllilega f skyn, að hann
væri nú algjörlega horfinn frá
þeirri -stef-n'U, — Ihann sæi eftir
þvií,, að íhafa niolkikru snni að-
Ihyllzt ha-na pg r-eyndi nú á ýms
an Ihiátt að toæ-ta fyri-r þáð Hon-
um er það iiijóst nú, að hann
gjörði, -árétt láður fyrr með því
að r.isa -ekki upp ge-gn Iþeim 'öfl-
u,m ,í lan-dinu, sem létu idilt ei-tt
af sér leiða, — fýrr en það var
of seint. Og honum -er það söim-u
lei.ðis l'jóst, að nú verð-ur -hann
að gjaldá fyrir iþaö. Hann er
undir það toúinn að Ihefjas-t
Ihanda u-m nýsköpunina, — en
þó er efckii gott að segja, fhjvern-
ig bli.nd hef-nigiir-ni og sleggju-
dómar 'múgsiefjunarinnar geta
'leitt mál tii'l heppióegra lykta.
Það er lékiki ihægt að fcoma
ítölsfcum stjórnmlál'U'm a-lit í
einu -í jafn -lýðræðislegt horf og
þau -eru viíðast ihv-ar annars stað
ar í Evrópu. Ekki er hægt með
-al þjóðar, er ekki hefiur -merítum'
ti'lhneigingu né önmur undir-
S'töðúatriði. til slíks fyrir hendi.
Fólk'ið er ekki orðið vant þv.i,
að Iþað setji lögin eða f,ari af
fúsum heiltorJgðum vilja eftir
þ-eim. Alvarleg átök, s-lagsmál
og dýrfcun hnefaréttarins eru
daglegir vi-ðíburðir. Hin- óskyld-
ustu öfl og lífsskoðanir heyj-a
d-ágl. baráttu. Ýmlsir hafa ekki
teomizt lí skllning um Iþað, ihvers
•vegna það sem óður var áiliitiin
föðurlandslást, er nú sifcoöuð
ihættuleg stef-na utan lands og
innan. Þess vegna fer lala þeirra
fæfckandi., sem hugsa fyrs-t og
fremst um ættjarðma. Hver og
einn hefir nóg að 'gera með að
sjá fyrir sér og sínum. Þa/j
verst-a er, að í ilandinu fyrir-
finnst engin ópólitísk lögregla.
Það er ekíki hægt að neita
því, að jafnvel sjátfa kiir'fcjuma
sfcortir nægilegt umtourðarlyndi
Þó hafá fjölmiarigir munfcar oig
numrnir leyst af hendi Ihrvers-
'kyns 'lí'knarstfarf, sem jþó er ekki
nema eins og diropd í hafi.ð, sam
anborið við það, sem þörf er
fyrir, Allt of fiáir gera greinar-
mun á réttu og röngu i um-
Ihugsun um vandamlál dagsins.
Það er algengt, að fólkið farí
-titf pr-estfana pg ie'itfi ríáða. Þeir
segja Iþvfí að gera þetta og igera
Ihitt, og fó-lkið hlýð-ir í blindni.
Allþýðumenntun er á mjög Ulágu
stfigi, og ennþá verri er afstaða
fjiöldans tiil imenntamlála, Sfcól-
ar eru áiitnir lúxus. Marfemiðið
er aðein-s að gera hörnin fær
um að faamast ófram í -lífinu
éins og hezt verkaslt viltf, án iþess
þó að reyna að sjiá þeim fyrir
menntun. Samlband fcenmara hjá
-hærri sfcóluml við alþýðu
imanma, er hörtmiullegia tflítið,
En ihvað er svo ihægt að segja
um það, sem vel er? Efcfci mjög
mtffcið, frá -miinum bæjardy'm'm.
séð, Iþví miður. Bóndinn vinniu-r
Ihörðum ihöndium, fátæfaur oig ó-
menntaður að öllu ley.ti, en
hann afkastar tfíka furðumiik'ki-
Hugarfar fólfcsins úti lá landinu
er ónetanlega Ihéilbrigðara held
ur en toorga'rbúan-na. Ita'lir eru
firekar spa-rsamir -menn og Iþeir
'geta komizt af aneð fúrðuiMtið.
Þeir iræfcta land sitft af aðdáam-
leguim áhuga, enda þótt .aðferð-
ir þeirra við það starf séu mjög
gaimaldaigs. Itfalir eilga einnig
ýmsa vel tfærða og góða verfc-
fræði'nga, sem margir Jhverjiir
eriu Ihugmyndarákir ó siinu sryLði.
ítaldr eru yfir Ihöfuð mjög vin
gjarnlegir, Og aðlaðandl — Sú
staðreynd. að ítalir verði ofit
vari'r við óráðvendni meðal her
manna toandamanna, er atfhygl-
isverð. Ófrjáls sala stolinna
muna, sköm'mtunarivarninfgs,.
fata og jafnvel hernaðartækja,
á auðvitað efcfci að eiiga sér stfað
og -sýnir etoki. iheiðarlegan tougis.
unarWátt.
En hvaða ráð er tfil við öllu
þessu?
Fyrsta úrlausnirí, en sú erfið-
asta viðureignar. er autfdn
fræð&la. Ön-nur úrlausnin er sú,
að fcoma verður á hlutlaiusu rétt
arfari í landi-nu, þar ,sem dóm-
-a-rar séu efcki toundnir eða háðxr
toorgurunum 'á ndklkuran át-t og
(heldur ekfci stj-órnin fær leyfii
til þess að taka fram fyrir hend
ur laga og réttar. í þriðja lagi
þarf að mynda stjóm mieð djarf
ihuga -mönnum, sem þora að
Fracnhftld á 6. sfð*