Alþýðublaðið - 03.10.1946, Blaðsíða 5

Finyiiíudagur, 3. okt.. ,1946. ALÞYOUBLAÐÍO
s
í þsssu húsi hefur setuiið
PARÍSARRÁÐSTEFNAN
hefur, þegar þetta er ritað,
staðið' á sjöttu viku, og nú
er svo komið, að fulltrúarn-
ir standa andspænis fyrsta
stórvandamálinu, sem þeim
er ætlað að finna lausn á.
Vera má, að þeir skjóti um-
ræðum um það á frest, eða
leiði það hjá sér, setji ein-
hverja undirnefnd á laggirn
ar, til þess að athuga það, —
.og einnig getur farið svó, að
enginn þessara leyibóða
verði málinu að grandi og
að fulltrúunum takist að
ileiða það farsællega til
lykta á fáum vikum. En svo
getur og farið, að einmitt
þettít riiá'l, verði það sker,
sem allt samkomulag og
samvinná meðal fulltrúa
strandar á, og að það laski
til muna fley hinna samein-
uðu þjóða.
Ean verður ekkert um
þetta fullyrt. En hvernig
svo, sem fara kann, finnst
mér ekki úr vegi að skýra
ykkur frá þeim staðreynd-
um,. sem staðreyndirnar í
þeasu flókna máli byggjast
á, — segja ykkúr frá þeim
aukaþráðum, sem aðalþræð-
ir vefsins eru úr tvinnaðir.
Sú vitneskja gæti orðið ykk
ur að þeim notum, að þið
yrðuð liæfari til þess að
dæma frá ykkar persónulega
sjónarmiði, orsakirnar til
þess að illa fer, — og bað er
einniitt ákaflega líklegt að
illa . fari, hvað þetta mál
snertir.
Þáð svæði, sem við í dág
nefnúm Trieste, var upphaf-
l<jga rómversk nýlenda,
stofœiuð af Fenevjabúum.
Um langt skeið réðu ibúar
þeirrar borgar miklu á haf-
inu; þeir gátu sent flota
sinn og galeiður til allra
'landá við Miðjarðarhaf og
víðar; flutt auð og menn-
ingaráhrif til hinria dreifðu
borgá á Adrianströnd og
Ulyríu. Þeir Lyggðu mikla
kastala á Jónisku og grísku
eyjuhúm, og lögðu sund og
lönd. undir hramm Markús-
arljónsins. En svo tók veldi
Feneyja að hnigna og þá var
það, að þeir seldu Austurrík-
iskeisara Trieste, sem síðan
hafði þar völd, — að undan-
teknum þéim árum sem Na-
.poleon drottnaði yfii; Illyriu,
:allt til ársins 1919, er friðar
| samningarnir voru gerðir.
jEkki ýár vald Austurríkis-
keisaranna Triéstébúum allt
'af íéttbært, en þó varð borg-
in á þessu timabili helzta út-
| flutnings- og verzlunarborg
Austurríkis og Ungverja-
lands.
j, Á þeim árum. fluttu Slav-
ar í hæriiggjáhdi héruð borg
arinnar og .stunduðu þar
ræktun ávaxta og garðmet-
is, þótt grunnt væri þar
moldarlagið ofan á sand-
^steinsflýsjúnúm. Afurðir sin
ar séldur þeir efnuðum
ítölskum .kaupmönnum og
öðrum þeim, sem töldust yf-
irstétt í borginni á strönd-
inni. Kom S’iövum og ítplum
! vel saman, þótt ólíkt væru
Iþessir. tveir kynþættir á vej|i
staddir efnalega, valdalega
og jafnvel einnig menning-
ariega. Sámeiginleg þrá
þeirra, að losna undan yfir-
ráðum Ilabsborgara, tengdi
þá og nánum. böndum. En
svo breyttust öll yiðhórf, er
friðurinn var sáminn áriö
1919. Þá kom liið svonafnda
..adriatigka11 vandamál fyrst
til sögunnar, um leið og
rædd voru landamæri ítalíu
og Júgóslavíu.
Ég ver.ð a.ð skýra ykkur
nckkuð frá landíræðiiegum
aðstæðum þarna umhverfis
Trieste, Svæði þetta, sem
ítaiir neína veRjulega Ven-
ezia Guilia, getur ekki stórt
kallazt. Það takmarkast að
norðan af jáðar Austurríkis,
sæ að sunnan pg er því ekki
nerna 60—70 .mi"lur að
bre|dd. En úr þéssu svæði
gengur Istriaskaginn og í
vpgkr ikan um. austánver t
við hann, stehdur hafnar-
borgin Fiume. Frprnst á
skagatánni err .flptalagið
Pola cg borgin Trieste innst
víð fjörðinn, sem liggur að
ska-ganum . vestanyerðum.
Þegar vandamál þétta bar
á góma við friðarsamning-
ana 1919, vcrum við, Bretar
og Frákkar, í hálfgerðri sjálf-
heldu staddir hvað það
snerti. Þegar viö fengum
ítali til þess að taka þátt- í
styrjöldinni með okkur, árið
1915, undirrituðum við sarnn
ing, Lundúnasamninginn svo
nefnda, en i honum hetum
við Itölum ekki aðeins
Trieste, ef sigur ynnist, held-
ur og allstórri spildu frá.
Júgóslövum. Þá höfðum við
einnig samþykkt „fjórtán
atriði“ Wilsons ‘'Bandaríkja-
forsetá, og var sjálfsákvörð-
unarretturinn eítt þeirra at-
riða. ítalir kröfðust nú þeirra
sigurlauna, sem við höfðum
heitið þeim; Wilson bar því
við, að hann hefði engin lof-
orð gefið, enda var það sátt,
og að samþykkt hinna f jórtán
atriða, og þá um léið sjálfs-
ákvörðunarréttarins, hefði
numið Lundúnasáttmálann
úr gildi. Var auðvitað ekki
laust við, að ítalir teldu sig
svikná.
Þannig stóð á því, að
Triestemálið varð mesta
vandamál friðarráðstefnunn-
ar þá. Um það var rætt og
rætt dag ef.tir dag í skrif-
jstofu Clémenceaus./Ég sat á
'litlum, gullnum stól, skammt
fy.rir aftan stól þann er Lloyd
George sat í, og hvað eftir
annað horfði ég á barón
Sormino sótroðna af reiði.
Ekki tókst heldur að ráða
máli þessu til lykta þá á ráð-
stefnunni, því að ítalska
samninganefndin rauk heim í
fússi, Wilson forseti veikt-
ist og hélt aftur til Banda-
ríkjanna, og að síðustu
leystu ítalir og Júgóslavar
sjálfir deilúna með hinum
svonefnda Rappallo-sátt-
mála. Samkvæmt þ.eim sátt-
mála, — og hann var órétt-
jlátur, hlutu ítalir ekki að-
'eins Trieste, sem þeim og
jbar, helöur og éinnig Fiume
jog Istrianskaga allan, en til
!þess áttu þeir engan rétt. /
(Niðurl. á morgun.)

heldur
sína í Gamla Bíó í kvöld kl. 11.30 e. h.
Jónatan Olafsson, píanóléikari aðstoðar.
Nýjar gamanvísur. — Skrítlur. — Upplesíur.
Danslagasyrpur.
<í BÆJARBÍÓ í kvöld kl. 9.
Aðgöngumiðár í BÆjARBÍÓ frá kl. 4 í dag.
Kaúpfé!ágsstjór,astað.a.n v-ið Kaupfélag Beru-
fjarðar, Djúþávogi, er laus til umsóknai" frá
1. nóvember n. k.
Umsóknir senddst Sambandi ísl. samvinnu-
félag.a, er gefur nánari upplýsingar.
Umeóknarfresitur er til 15. október.
ALÞYÐUHUSINU (gengið frá Hverfisg.).
Þar sem flestum matvöruverzlunum hefur
revnzt ókleyft, að róða til sín sendisveina,
verða margar verzlanir rleyddar til að
• ‘ _ V.í,
•hætta heimfendinguim með öíku.
Aðfar múnu þó, að einhvarjn layti, reyna
&ti senöa heim stsórri par.íanir, en þó að-
eins með dags fyrirvara.
élai Ri$i¥örelsapii8uia í Seyfejavfk
FÉLAÓ snæfellingá og hnappdæla
heldur
í sam'komuhúsinu ,,Röðull“, föstudagi'nn 4. m.
og hefst hann kl. 8 síðdegis.
s kl. 10.
SkemmtinefndiR.'