Alþýðublaðið - 11.01.1947, Page 3

ILaugardagur, 11. jan. 1947.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
MARGAR eru þær stoðir,!
sem renna undir menningu
þjóðar: félagslegt öryggi, al-
menn menntun, skólar, bóka
söfn, mætir fomstumenn i
stjoxnmalum, bokmienntum |
og fögrum lisíum. Það ér við
urkennt, að leiklist á háu |
stig'i, er hinn mesti ménn- |
ingarauki hverri þjióð. í;
miklum menningarlöndum1
hafa ilika stjórnarvöldin leik
tistina í hávegum og styrkja
leikara og 'léikr'jtahöfunda
með. ráðum og dáð. Leikhús |
eru rekin á kostnað ríkisins ,
og beztu leikkraftar ráðnir
þangað.
Þjóðisikhúsið ckkar verð-
ur nú senn fullgeirt cg ætti
þá mjög að hækka hagur is-
lenzkrar ieiklístar. En sú
Qieikstarfsemi, sem þar hefur
starf sift, byggir á trauistum
grundvdili, starfi Leikfélags
Reykjavíkur í hálfa öld. Þrátt
fyrir margvíslega örðugleika
og tíðum kröpp kjör getur fé
lag þetta lá-tið Þjóðleikhús-
inu nýja í té marga ágæta
ieikiara með rnikla cg ýtar-
i'ega reynslu að baki sér.
Leifclistin á sér ekki ýkjía
liainga sögu að baki á landi
hér, en þó er Leikfélag
Reykjavikur búið að slíta
biarnaskónum cg að ná góð-
um og lofsverðum þroska. Á
mor-gun mimiist það fimmtíu
ára afmælis síns á myndar-
legan hátt.
Þá mun margur leikhús-
igesturinn -og uninandi leiki
listarinnar hugsa hlýlega’ til
þess fcOks, sem lagt hefur
fram ærið starf, tíma og
kriafta ti-1 þess að brjóta ís-
inn og auka veg listar sinn-
ar með höf-uðstaðarbúum o-g
allri þjóðinni. Þetta fóiik hef
ur margisýnt óvenjiulega ó-
eigingirni og fórníýsi og oft
hloitið -lítið að launium fyrir
.annað en ánægjuna af því
að greiða braut vegl'egrar
iistar.
Mar-gir leikaranna á 1-eik-
sviðinu i Iðnó háfa orðið
þjóðkunnir memn og nöfn
þeirra hiafa verið hefnd með
aðdáun og gleð'i um endi-
langt ísland.
Þess er enginn kostur að
-rekja ifi-mmtíu ára sögu Leik
félagsins til nokkurrar hlít-
ar í stuttri bl-aðagrein, einda
ætla ég mér ekki þá du!l. Til
þess þarf líkia nána þekkingu
á starfi fé'lagíáns cg sjálfu
s'tarfsfólki þess. En nú munu
þeir, sem óska nánari kyrnn-
ingar við sögu L. R., eiga
þess k-ost m-eð því að lesa
minniingarrit þess, sem kem-
ur nú út á þessum tímamót-
um.
Leikfélagið -var stofnað 11.
jianúar 1897.^ Stofnendur
vcir-u nítján. í lögum þess
stóð, að það æitti að halda
-uppi lleiklist hér, eða ,,að
-halda uppi sjónleikjium og
koma þeim í s'em bezt horf“,
eins og stendur þar.
Ekki var félagið fyrsta
fé-lagið sinniar teguin-dar hér.
Önnur tvö störfuðu hér, og
gengu ýmsir þeirra leikenda,
s-em voru í þeim félögum, -í
lið með Leikfélagi Reykja-
víkur.
Fyrstu stjórn félagsins
skipuðu: Þorv-arður Þo-rvarð
arson formaður, Borgþór
Jósefson • gj-íídkeri cg Frið-
Lnnur Guðjc'nsson iritari.
Fátt eiitt lifir emn stofn-
endann-a. En af þei-m, sem
ien.n f-ást við iað leika c-g vor-u
í hópi stofnendanna, eru þau
Gunnþórunn Halldórsdóttir
cg Friðfinmur Guðjónsson,
hinir v'insælu leikarar. Sá
síðarnefndi leikur nú -a-ð vís-u
sjaldan, en Gunnþórunn leik
ur með fullu fjöri.
Formenn félagsins hafa
v-erið iþessi 50 ár -margiæ
kunnustu íeikararnir og
nokkrir. aðrir áh-ugamenn
um leik'list. En formenn hafa
yerið sem hér segir:
Þorvarð-ur Þorvarðsson
prentsmi-ðjiustjóri 1897-—’04.
Árni Eiríksscn kaupmaður
1904—T0 og 1913—'15.
Jens B. Waage bainkastjóri
1910—13.
Krdstján Ó. Þorgrímsson
kaupmaður, 1915,^ió sama
li'S' %■ híiS
Úr „Skugga-Sveini“ eftir Matthías: Ragnajr Kvaran
í hlutv-erki Skugiga -'Sveins.
ar.
Jak-o-b Möller seindiherra
1915—17 og 1928—’29.
Einar H. Kvaran riithöf-und
ur 1917—’22.
Guðrún Indriðadóittir leik-
kona 1922—’24.
Stefanía Guðmunds-dóttir
-1-eikkona 1924—’25.
Kiriistján Albertson rit
höfundur 1925—’26.
Indriði Waag-e bankaritari
1926—''28 og 1940—''41.
Friðfinn-ur Guðjónsson
prentari 1929—’30.
HaraM-ur Bj-örnsson. leik-
ari 1930—''33.
Lárus Sigurbjörnisson ri-L
höfundur 1933—’35.
Haraldur Á. Sigurðsson
konsúll 1935—’36.
Ragnar E. Kvaran prestur
1936—''39.
Gest-ur Pá-lsson skrifstofu-
stjóri 1939—’40.
Valur Gíslasou bókari 1941
—''44.
Brynjólfur Jóbann-es'son
bankaritari 1944—’47.
Leikfélagið átti þegar í
upphafi á að skipa ýmsum
ágætum leikurum, t. d. frú
Stefaníu Guðmundsdóttur,
hinni fjölhæfu leikkonu,
sem varð þeim ógleymanleg,
sem sáu hana leika.
í upphafi voru þau líka
með Gunþórunn og Frið-
finnur, eins og áður gat um.
Af öðrum hinum eldri leik-
urum ber þau líka hátt:
Kristján Þorgrímsson, Árna
Eiríksson, Guðrúnu Indriða-
dóttur, Jens Waage o. fl.
Aðsetursstaður L. R. hef-
ur verið Iðnó frá uphafi. Iðn-
aðarmannafélag Reykjavík-
ur lagði í það stórræði um
það bil, sem Leikfélagið var
stofnað, að reisa sér mikið
samkomuhús, og veglegt.
Þótti mikið til hússins -koma
í þá tíð, enda stærra og bet-
ur úr garði. gert en önnur
samkomuhús hér. Saga Iðnó
og Leikfélagsins hafa hald-
izt í hendu'r um hálfa öld,
og þótt Iðnó gamla þyki. nú
ekki fullkomið leikhús, hef-
ur það gert leiklistinni ís-
lenzku kost á' þróun, sem
ella hefði, orðið
og erfiðari.
Núverandi stjórn Leik-
félagsins skipa þau Brynj-
ólfur Jóhannesson, sem er
formaður, Valur Gíslason
ritari og frú Þóra Borg Éin-
arsson gjaldkeri.
Leikfélag Reykjavíkur hef
ur jafnan mjög leitazt við,
að leikritaval þess væri
þannig, að sjónleikirnir
gætu orðið menntandi og'
þroskandi. Auðvitað hefur
það ekki alltaf getað tekið
til ‘með ferðar háklassisk
leikrit. Innan uxn hafa stund
um verið tekin fremur létt-
væg leikrit, einkum vegna
þess, að áhorfendum geðj-
ast vel að því að blanda
þannig saman, og eins
vegna þess, að slíkir leikir
hafa oft verið vel sóttir og
Leikfélag’inu brýn nauðsyn
á, að bæta hág sinn á þann
hátt.
Viðfangsefnin hafa oft ver
|ið umsvifamikil og vanda-
söm, en meðferðin oft furðu-
lega góð, þegar á allar að-
stæöur er litið, þröngan. húsa
kost og mannfseð, sern st und
um hefur leitt til þess, að
óvanir leikarar hafa orðið að
Frh. á 7. síðu.
Úr „Fjalla-Eyvindi“ eftir Jóhann Sigurjónsson: Gunripór-
unn Halldórsdóttir, Friðfinnur Guðiónsson og
seinstígari