Alþýðublaðið - 06.03.1947, Blaðsíða 5

V
Abd-el-Kader Boalakbek:
GREIN þessi, sem þýdti
er úr ..World Ðigest“, ger-
ir grein fyrir mnbótum
þeim. sem orðið hafa í
Tyrklandi frá því er lýð-
veldi var stofnað 29. akt.
1923.
í TYRKLANDI var 29.
dagur öktóber máiiaðar 1946
háldinn hátíðlegur í tilefni
af 23. aldursári lýðveldisins,
sem stofnað var af Mustapha
Kemai, hinum andríka skap-
ara þess. sem. land hans heiðr
aði með nafninu Ataturk. —
„Faðir Tyrkjanna“ og titlin-
um „hinn eilífi Ieiðtogi.“ —
Það var 29. október 1923,
sem Mustapha lýsti ýfir hið
tyrkneska Ivðveldi og fór
þess á -leit. að orðið ,lýðveldif
yrði greinilega fært inn í
stjó,rnarskrána, einmitt á
þeinri síundu, er hann var í
þann veginn að takast á
hendur ýmsar umbætur. um-
fangsmiklar og líklegar til'að
valda byltinvu í atvinnu-
rekstri þjóðarinnar. Þessi yf-
irlýsing Kémals 29. okt. 1923
sýndi ótvíræðan sigur hans
yfir öllum keppiautum o<*
mótstöðumönnum. Þessar um
bæt'ur vorú feikna yfirgrips-
miklar. Hann færði stjórhar-
aðsetrið frá Istambul, þótt su
borg hefði verið íræv sem
höluðborg ríkisins allt frá
dögum hins forna Bizansrík-
is, oh yfir til Litlu-Asíu —
til Ankara, sem var heldur
óvérulegur bær, með nokkr-
um hundr. íbúa, en hefir nú
verið breytt í nútíma borg,
þar sem mikil ræktun hefir
farið fram í kring, enda bótt
á þurri sléttu sé. Hann
hnekkti einnig veldi kalíf-
anna
Hann innleiddi eregori-
anska tímatalið, latneska
stafrofið og metrakerfið. —
Hann kom á skyldufræðslu,
bæti,i réttritun málsins,
gerði. klaustra- o« 1 '-’-^agóz
ríkisins upptækt, hafði það í
gePTi að tekin voru upp auk-
nefhi, kom ^aðfestu a" reik-
andi hirðinaflokka, afhsm
tyrknesku húfuna svoköll-
uðu op andlitsblæjur kvenna,
og gaf konum fullkomið
frelsi, kosningarétt og kjör-
gengi. Þá endurski pulggð i
hann og iðnaðinn, verzlunina
og Iandbunaðilnn og tók her-
máiin til rækdegrar athug-
unar,.
Margt þessarra fram-
kvæmda kollvarpaði venjum,
er áítu ser djúpar rætur í
ald^göjrilum trúarsannfær-
ingum, og yar bví ’ erfi.tt að
uppræta; allar þessar aðgepð
ir voru því óvæntur sigur á
öllurn gömlum, tr.ykneskum
erfðavenjum. Samt var bjóð
imr.a .svo. •x 'fyrir áhir’ &im
giöroa hans, a<5 brátf fyrir
boðorð Kóranins gegn minn-
isyö.r'ðum, reistu þeir A.ta-
turk varða í lifanda lífi.
Skömnrn fyrir dauða sinn,
ánafaaði Kemal lö~ ’ m sín-
um þessa "iæsilegu .lýðveld-
isskrá þess um sá
fyrir þaráttu bá, er lýðrraði’ð
myndi heyja við einræðisöf]-
ín. ,,Eg mun ekki deyja
þannig, að é« skiíji eftir miig
nein merki fyrirrennara
minna'; Eg mun, við dauða
minn. hafa stofnað frjálst
lýð.veldi, samkvæmt stjórnar
skrá þess.
Á þessum 23 árum hefir
samt vegur Tyxklancls ekki
alltgf verið sem glæsilegast-
ur. Landfræðileg staða-
landsins og auðæfi hafa sí-
fellt verið tilefni til sárrar
öfundar; þyí hefir Tyrklaridi
Inönií forseti
eftirmaður Ataturrks.
verið allra þjóða mest á-
hætta að fara í stríð. En
ieikni og hæfni Ismets-Inönu
sem var frændi Kemals og
er hans eftirmaður, og hug-
prýði þjóðráðsins svonefnda,
geröi Tyrkjum kleift að
halda sér utan við þennan
hildarleik. Kosningarnar
voru sönnun þess þakklætis,
hlýðni og trausts, sem þjóð-
in ber til leiðtoga siiina.
Ef við athugum nú stjórn-
arskrá Tyrklands og kosn-
ingalöggjöf þess, hittum við
óvænt fyrir ýmis athyglis-
verð ákyæði. Landinu er
skipt í kjördæmi og er einn
frambjóðandi á hverja 40
þús. íbúa. Aldurslágmarkið
er 21 árs á kjorskrá en 30 ára
til kosningar þingfuiltrúa.
Meðlimi r Iögreglunnar eða
hersins, af hvaða gráðu s.em
er, og . herskólakennarar
mega ekki kjósa. AlLir starfs
menn, útnefndir af mið-
stjórninni að undanteknum
kennurum — prestar, dóm-
arar og saksóknarar mega
ekki ve-ra frambjóðendur
síns embættis-umdæmis.
í hverju kjördæmi' ee
fimm inanna kjörsijórn, sern
k.osm er af borgarráðinu; í
samráðé við yf-rvöldin í kjör-
öéeminu; býr kjörstjórnin til
kjöfskrá. ,.
í hverju kjördæmi má
tala kjósenda ekki fara fram
ur einni millión. Kjörstjórn-
in gefur út kjörskrá og eru
á haria fest. nöfn frambjóð-
endanna. Kosningarnar eru
leynilegar og fara fram á þar
til gerðum seðlum. Kjósand-
inn getur valið af þeiin lista
fraro.bjóðenáa, sem á seðlin-
um er, eða eftir sínu eigin
höfði.
AIÉr mega ganga til kosn-
ínga með þeim skilyrðum,
sem ‘tekin hafa verið fram
hér að framan. Sami maður
rriá vera í framboði fyrir.
fleiri kjördærrii, en getur orð
ið kosinn aöeins í einu
þeixra.
Stjórnai'skráin kveður svo
á. að vald þjóðhöfðingja sé
hjá Stórráðinu, og að for-
séti Ivðveidis.ms er kjörinn til
fjögurra ára. og hefur hánn
ekki ráöunarvald, né hefur
hann vald til að boða til alls
herjar hervæðingar, undir-
rita. sátrtmála, eða takast á
hendur samnmgaumleitanir
nema í umboði Stórráðsins.
sem hefir æðsta herstjórnar-
vald. Enfremur er tekið fram,
að íc.setinn geti krafizt,
innan tíu daga. endúrskoðún-
ar laga. sem þingið hefur sam
þykkt. Þá lieyra stjórnar-
skxárlög. og- fjárlög ékki
undir þetta ákvæði.
Það sem hér hefir verið
sagt, mun ef tld vili gefa til
kynna, hversu hið nútíma
Tyrkiand, s.em áður var hluti'
af soldánsveidi. þar sem
fólk var undirokað, og sem
nýlega hefur nájgazt prest-
frelsi. er fjarri því að vera.
einræðisríki, eins og sumir
fréttadtarar hafa talið fólki
trú um. Breytingin í lýðræðis
átt var skjót, áköf og einlæg.
Á 24. aldursári iýðvéldis-
ins, skyggðu áhyggjurnar út
af Dardanellamálunum
nokkuð á hátíðleika afmælis-
ins,. en korou þó ekki í veg
fyrir aila ánægjuna. Öll
tyrkneska þjóðin var ákyeð-
in að berjast, ef nauðsyn
krefði, fyrir sjálfstæði og
hinni hagkvæmu aðst.öðu, er
hún hefir náð. ,En Dardan-
ellavandamálin voru leýst,
eftir að stórveldin höfðu lát-
ið upp að burt séð frá fáein-
um smávegis sættargerðum,
vildu þeir ekki nýja Tyrki
til að láta af hendi, sundin,
og að landfræðilegt sam-
hengi og þjóðernisleg yfir-
cáð þeirra yæru tryggð.
Betsy heitir þessi hryssa, og . eigandi hennar er 13 ára.
stúika í San Diego i Kaliforníu. Bessy datt fram af þessari
brú og hékk þar á öðrum, fæti í tvær klukkustundir, þax
til lögreglunni tókst ,að losa hana. Þá datt Betsy niður á
jafnsléttu og reyndist lítið meidd.
Að gefn utilefni skal h'ér meS vákm athygli
á því, að banaað er að bera á tún og garða, sem
liggja að aknannafæri, nokkurn þann áburð,
er megnan óþef leggur af, svo sem fiskúrgang,
svínasaur c. s. frv.
Lögi'egiusijói'inn í Reykjavík, 5. marz 1947.
HINGAÐ KOMU í DAG
,,úr háalofti“ vihsælir feðgar,
sem hér eiga djúp ítök í hug-
um manna. Það voru þeir
. feðgarnir Snorri Sigfússon
. skólastjóri og Johannes flug-
' maður, sopur hans.
Snorri var hér ástsæll og
merkur kenhari um fjölda
ára, og söknuðu Fiateyringar
; hans mjög, þegar hann fór.
; Jóhannes er hér fæddur og I
j uppalinn fram undir ferm- !
j ingaraldur, en hefur ekki ■
ko.mið hingað siðan.— þar til j
j nú. Við hér heima höfum'
I ailtaí fylgzt með honum og j
I frétt um það mikia traust. i
, er, hann ný.tur.
Allt þorpið flaggaði fyrir ’
í þessum ágætu gestum og j
; margt fólk kom.samah.í skól- j
j anum, þar sem Snorri var á- 1
j varp-aður og söngflokkur
söng feðgunum til heiðurs.
Það mun marður hafa tek- •
ið hlýtt í höpd þeirra feöga j
við þessa, heimsókn, og jafn-1
framt .minnzt himxar ágætu
konu Snorra, sem nú er ný-
látin, því að hér átti hún
marga vini.
geta komizt að í veiíinga
Borg.
Upplýsingar hjá yfirþjóninuni..
Hótel
vantar.lij að bera Alþýðublaðið
eftirtöldu m hverfurn
Njálsgöíu
Bræðraborgarstíg
Talið við afgreiðsluna.
; rifend
I m
£. mts