Alþýðublaðið - 21.03.1947, Blaðsíða 3

Föstudagur, 21, marz 1947. ALÞVÐUBLAÐIÐ
OG ÞÁ er ég kominn að
mjög þýðingarmi'klu atriði,
bæði d sambandi við fjár-
hagsmál og atvinnumál okk-
ar, sem eru byggingamálin.
Með lögunum um verka-
mannabústaði á sínum tima
var gert mikið til að bæta
ástamdið í þessu efni, og einn
ig, þegar lögin um samvinnu
byggingar bættust við. Og
svo llöks með lögunum um
opinbera aðstoð við bygging
ar i kaupstöðum og kauptún
um var komið upp höfuð-
reglum og heildaráætlun,
sem meiningin var að reyma
að framkvæma.
Maður heyrir oft talað um
það manna á meðal, og sér
um það talað í blöðum, að
þessi siðast nefndu lög hafi
orðið aðeins pappirsgagn. En
þvi fer fjarri, þó að maður
verði hins vegar ,að játa, að
framkvæmdir eftir þeim
hafi ekki orðið eins örar og
æskilegt hefði verið, og að
framuindan ibiða morg merki
•leg og óleyst verkefni í bygg
ingamáil'um landsins.
Nýir verkamanna*
bíistaöir.
Til þess að benda á, að það
er siður en svo, áð ekkert
hafi verið aðhafzt i þessum
byggingamálum á siðustu ár-
um, éftir að þessi nýju lög
•komu, vil ég taka fram, hvað
á árunum 1946 og á þessu
ári hefur verið gert og ráð-
gert varðandi byggingu
verkamannabústaða.
1 byggingu eru nú þegar
á vegum byggingarsjóðs
verkamanna: I Reykjavík
52 íbúðir,í Hafnarfirði 32,
á ísafiroi 10, á Húsavík 12,
í Óíafsfirði 10, á Ákureyxá
18, í Siglufirði 30, á Dal-
vík 19, í Bolungarvík 10.
Samtals 184 íbúðir. —
Ég veit vel, áð þessar íbúð
ir hefðu þurft að vera langt-
um fleiri. En þetta er ekki
ómerkilegur sigur, að fá þess
,ar byggingaframkvæmdir,
sem, iþó verður að auka, og
mikið fjármagn og mikið
vinnuafl þarf tiil', ef hægt á
að vera að fulnægja óskum
manna í þessum efnum.
Auk þessara 184 íbúða
hefur vexúð lokið við að
byggja ó árinu 1946 éftir-
taldar íbúðii". 10 í Vest-
inannaeyiunx. 20 á Akra-
nesi og 9 í Neskaupstað,
eða 39 íbiiðir samíals
samkv. lögum um verka-
xnannabiisíaði.
Lán hafa verið veitt bygg-
ingarfélögum verkamanna
samtals á árinu 1946 tæpar
6 miilljóiiir króna og á árinu
1945* tæpar 2 milljónir kr.
Og þessu fé var varið til ým-
issa kaupstaða og kauptúna
á landinu, sem ég'hef nefnt.
Nýjar samyiaiDii-
byggingar.
Auk nýrra verkamannabú-
staða hefur risið upp mikið
af byggingum íbúða eftir
Cögum um byggingarsam-
vinnufélög. Á vegum Bygg-
ingarsamvinnufélags Reykja
víkur á árinu 1946 28 íbúð-
ir. Á árinu 1947 eru bygging
larframkvæmdir þessa félags
53 ibúðir. Byggingarsam-
vinnufélags starfsmanna
stjórnarráðsins 16 íbúðir.
Ðyggingarsamviinnufélags-
ins Hofgarður, Reykjiavík,
24 íbúðir. . Byggingarsam-
vinnufélagsins Garður, Ak-
ureyri, 14 ibúðir. Byggingar
samvinnuféiags rafvirkja,
Reykjavík, 16 íbúðir. Bygg-
ingarsamvinnufélags barna-
kennara 7. Byggingarsam-
vinnufélags starfsmanna
Strætisvagna Reykjavíkur 6
á árinu 1946 og 10 á árinu
1947. Byggingarsamvinnufé-
lagsins Arroði, Reykjavík,
1947 26 ibúðir. Byggingar-
samvinnufélagsins Skjól,
Reykjavík, árið 1946 35 íbúð
ir. Byggingarsamvinnufé-
llagsins Bjarg, Reykjavík, 20
á árinu 1947. Byggingarsam
vinnufélags ísafjarðar árið
1947 6 íbúðir. Byggingarsam
vinnufélags prentara, Reykja
vík, árið 1946 15 íbúðir.
Byggingarsamvinnufélags
símamanna, Reykjavík, árið
1946 29 íbúðir, en 1947 24
íbúðir. Byggingarsamvinnufé
lags Stykkishólms árið 1946
ibúðir. Byggingarsamvinnu-
félags bankamanna 1947 17
íbúðir og Byggingarsam-
vinnufélags Ólafsvíkur árið
1946 4 og 1947 2 íbúðir. —
Samkvæmt þessu.
eru xiýjar íbúðabyggixxgar
á vegxuxx byggixigarsam-
vinnufélaga árið 1946 116
íbúðir, en árið 1947 238
íbúðir.
Ég nefni þetta til þess að
sýna, að það hefur verið tals
vert farið af stað í þessum
efnum, þó að langt sé frá
því, að fuillnægt sé þeirri
miklu eftirspurn, sem er eft-
ir þessúm .byggingaíram-
kvæmdum nú.
Lánsbeiðnfr til 293
verkamaniíiaibísða
Félagsmálaráðuneytið hef
ur iátið athuga, hvernig
þetta liggur fyrir mú og
hvaða óskir séu i þessum
efnum nú till' staðar, þ. e. um
byggingu íbúða eftir lögum
um verkamannabústaði og
lögum um byggingarsam-
vinnufélög og lögum um að-
stoð við byggingar í kaup-
stöðum og kauptúnum. Sam-
• kvæmt skýrslu frá því ráðu-
•neyti
er eftirspxmxin eftir vei-ka
mannábústöoum það mik-
il, að fyrir liggja láns-
beiðnix- frá 15 kaxipstöðum
og kauptúnunx tii bygg-
inga á 293 íbúðum, sem
um 23 millj. kr. þýrfti til
sem lánsfé.
Óuppfyllt loforð um lán til
5 kaupstaða í þessu skyni
eru ca. kr. 1.600.000. Og um-
sóknir eru um lán frá 3
kaupstöðum, sem aðeins hafa
fengið lofoi'ð um nokkurn
hluta af lánum til byggánga
sinna, samtals ca. kr. 1.250.-
000. Auk þess stendur bygg-
ingarsjóður verkamanna i
skuld við Landsbankann,
sem nemur um 3.500.000 kr.
— Samtals þyrfti því, til
þess að fullnægja eftirspurn
eftir lánum til að byggja
verkamannabústaði á árinu
1947, um 30 mdllj. kr.
Tekjur Byggingarsjóðs
verkamanna verða væntan-
lega á árinu 1947 um 3 millj.
kr., sem eru aðallega tillög
frá sveitarsjóðum (bæjarfé-
lögum)- og ríkissjóði og svo
örlítið framlag frá tóbaks-
einkasölu ríkisins. Aðallega
verður því að byggja á lán-
um, sem byggingarsjóðurinn
útvegar, og verður því að
greiða af tekjum sjóðsins
mismun á lánakjörum, sem
sjóðurinn verður að sæta, og
þeim kjörum, sem bygging-
arfélögin að lögum njóta.
Útrýming heilsu-
spiiiandi húsnæðis.
Svo kem ég að stóru atniði,
, sem er
fjöguri-a ára áætluxxin xxm
íbúðarhúsabyggingar til
útrýnxingar heilsuspillandi
íbúðum í kaupsföðxim og
kauptúnum. —
Það hafa gefið sig fram 5
kaupstaðir og' kauptún í
þessu skyni og gefið upp
þarfir sínar til að útrýma hjá
sér heilsuspillandi íbúðum.
ísafjörður telur sig í þessu
skyni þurfa að reisa 32 íbúð
minna fé en 70 þúsund krón-
ur til byggingar hverrar íbúð
ar. Til þeirra þarf ca. 5 miljl-
jónir kröna, er greiðast þurfa
þegar á þessu ári. Vantar þá
fé til að byggja ca. 390 íbúð-
ir, eða um 27 millj. kr., sem
Reykjavíkurbær þyrfti að fá
til þessara byggirtga í llánum.
Aðstoðin til Reykjavíkur
þyrfti þá alls að vera ca. 32
millj. kr., eða ca. 8 millj. kr.
á ári næstu 4 árin.
Þetta er dæmi um það, hve
þörfin er miikil á byggingum
til útrýmingai" heilsuspill-
and íbúðum, sem gert er ráð
fyrir í 7. og síðasta lið 2.
greinar þessa frumvarps. Og
ég oi’ðlengi svo mikið um
þetta atriði af því, að ég tel
það mjög mikilvægt. Og það
ekki einungis frá sjónarmiði'
hins íslenzka þjóðfélags —
en það er mjög mikilvægt
þjóðfélagsatriði fyrir okkur j
að byggingum ibúða fyrir ut
an félagsbyggingar á þeim,
svo og byggingum vegna ann
arra verklegra framkvæmda.
í þvi sambandi vil ég nefna
— sem vel 'iýsir þvi, hve stór
skref hafa verið tekin í þessu
sambandi —- að innflutning
ur sements var fyrir stríð
venjulega á ári íim 20 þús-
und tonn.
Árið 1942 var það hækk-
að upp í 29 þúsund tonn,
1943 í 26 þúsund tcmn, árið
1944 í 33 þúsund tonn og
1945 i 43 þúsund tonn. Se-
ment/únnflutningurinn hefur
fjórfaldazt á ári, ef miðað er
við árið 1946 annars vogar
og árin fyrir stríð hins veg-
ar. Þessi sementsinnfilutnimg
ur sýnir, hvað bvggingar-
fi’amkvæmdir og allar íram
kvæmdir hafa verið stórstig
ar síðustu ár. — Timburinn-
flutningurinm gefur lika
nokkra hugmynd um þetta.
Árið 1945 var flutt inn fyrir
þjóðir eiga nú í mesta sti’íði
út af. T. d. er í Bretlandi sér-
stakt ráðuneyti, sem hefur
með nýbyggingar að gera.
En af völdum styrjaldarinn-
ar hafa geysi-mörg hús farið
þar forgörðum. Svo er og
um annað land, sem komst
hjá hörmungum stríðsins í
— heldur einnig af því, að í ^ * mhljónir, en 1946 'fyrir
þetta er málefni, sem flestar j ^ milljónir. Þetta er einn
verulegur þattur í byggmg-
arefni ibúðarhúsa, en þessar
töiur tala li'ika sinu máli.
MerkiSeg tiírayn.
Ég skal geta þess út af
byggingarmálunum, að ég
tel sérstaka nauðsyn till bera,
að hægt verði, eftir þvi sem
þessu efni, Svíþjóð, sem er j fjármagm og vinnuafl og er-
auk þess vel stætt land fjár-
hagslega; þar er eitt hið örð-
ugasta viofangsefni, sem Sví-
ar hafa að glíma við, bygging
nægilegra og hentugra íbúða
fyrir landsmenn. Þetta ei- því
ekki einstakt fyrirbæri hér
lendur gjaldeyrir levfir,. að
byggja féiagsbyggmgar hér
á. Jandi, til þess að fcæta sem
mest úr húsnæðisvandræðun
um, ;sem eru hinn mesti vá-
gestur hér á landi. Það þarf
að vinna með dj.arfleik cg
íestu að öliium þessum frarn
ir á næstu 4 árum og áætlar, i hjá okkuir, heldur vandamál, I kva|mdum Óp op óhljóð og
sem svo að segja allar þjóði
verða við að glíma. Ég veit,
að mikil þörf er fyrir úrlausn i í'ramkyæmdir, byggðar .
gifúryrði duga lítið .i þessum
efnum. heldur hiklausar
að þurfa muni alls á þessum
fjórum árum um 2 millj. kr.
til þessara bygginga. ■— Ak-
ureyi’i áætlar, að til þess að j í þessum efnum á íslandi. Og 1 viti.
koma frá heilsuspillandi í- j ég veit, að-ef vel ætti að Það er tiilætlunin með
búðum þar á næstu fjórum | Vera, þyrfti að fá á þessu ári; Þessu frumvarpi. að gera á-
1 tak í þessa átt, gera áætlun
til þess að notfæra það, sem
íslenzka þjóðin á í fórum
árum, þurfi að reiisa þar 40 j um 40 til 50 milljónir króna
íbúðir. Og til þess þyrfti á j tji útlána til þess. að byggja
estu f jórum árum, miðað j íbúðarhús á íslandi.
við áætlunina um Isafjörð, j
... ... , sínum, af fjármagni og vimiu
„ nnn nnn 1 o i ^1 ía 6x511 ls_ i afli, til þess ,að byggja upp
um 3.000.000 kr. — Sauðar-j ienzkt vinnuafl til þess að og nema landið. Frumvarp
Krokur tGlur, cio íoiisa þuifi j hyinda. í framlvvssnid þessum ; þetta er merkileg tilraun í
í þessu sama skyni þar 36 j byggingúm. Undanfarin ár: jjessa átt, og geíur farið eft-
íbuðir og áætlar, að þærjkefur það aðallega verið | ir ýmsu,- hvernig tekst með
muni kosta um 1.800.000 kr.. skortur á> vinnuafli og fjái'-1 þá tilraun. En ef vilji og
’ *' TT magni, ' ' x xx""'
lánsfé frá ríkissjóði. Hann
er
fyrir
, sem hefur hindrað ! samtakamáttur
aætlar verð hverrar ibuðar j framkværpfldi’ í hessum efn- hendi 1 þe^sum exnum, hex
50 þús. kr. _ ólafsfjörður með trú að mikið muni á
, J , . vmnast. Eg hef þa tru. að
híPDT.ní'i Ipööiíi g , , -
meo sliku skipulxagi, sem her
•er gert ráði fyrir, megi stíga
um þetta. Og morg merk skref til þess að
x j mymda það þióðarheimili,
telui’, að reisa þurfi 1 þessu | ætti að ver.a hægt »að leggja
skym -16 íbúðfir, en gerár ekki I til grundvalla/ eina* all-
aætlun um kostnað. En mið- Iherjar-áætlun
a’ö við Sauðárkrók mundi
buiö er ba
/i’sta siiin, méð
þess þuixa um 800.000 Jsr. .á j lögum'um fiariiagsr.áð, þegar | þar sem allir þegnar þjóðfé-
I þau koma tii framkvæmda, j Æagsins geta lifað sem a-
er, j að þoka .til hliðar ónauðsyn- j hyggjuminnstu og öruggustu
vegna fólksfj'ölda, eðlilegaj legum byggingum og láta fé- j -K*fi og notið þeirra menning
xstu 4 arum.
örfi'n í Reýkjavík
lang-s tórkosttegust. bam-
kvæmt skýrslu borgarstjór-
ans í Reykjavík.. dagýétt 1.
marz- sVl., eiýgérf.; ráð-. fyrir,
að ýtrýma liúrfe '461 'Ijeilsu-
spiilahdi íbúð í Reykjavík.
Og sé reiknað með bygging-
arkostnaðaráæflun og sam-
kvæmt reynslu, sem fyrir
hendi er í þessum efnum,
þarf að reikna með því, að
| áætla þurfi í þessu skyni ekki
lagsbyggingar á íbúðarhús-
úrp sitja í fyirirrúmi fyrir
þeim. ,Og þetta er einmitt
einn af þeim ko.stum, sem
skipulagið', eftir 'lÖgum um
fjárhagsráð hefur. i for með
sér.
Töiur, sem taiá.
Það hefur sannarlega mik-
ið verið gert á giðustu árum
arverðmæta, sem unnt er að
afla sér. Ég vil þvi vænta,
að alþingi taki þessari til-
í’aun vel, þvi.frumvarpi, sem
hér liggur fyrir, og óska, að
því verði að lokinni þessari
umræðu vísað til 2. umræðu
og fjárhagsnefndar.