Alþýðublaðið - 15.08.1947, Qupperneq 5

Föstudaginn 15. águst 1947
ALB>ÝBUBLAf>iÐ *
MAÐURINN hefur haft
stórkostleg áhrif á dýralífið
á ýmsum svæðum jarðarinn-
ar. Veiðiskapur orsakaði út-
rýmingu t. d. bjarna, úlfa og
galta i Englandi og nærri því
fullkomna eyðingu vísund-
anna í Norður-Ameríku.
Loðdýr hafa verið sleitulaust
veidd. Ræktun landsins og
tamning dýranna olli víðtæk
um breytingum á jafnvæg-
inu í ríki náttúrunnar. En'
þeim mun meira sem var
ræktað, því meira þrengdist
hagur dýranna. Vesturlanda-
maðurinn flutti með land-
námi ræktun sína og húsdýr
til nýrra og nýrra landa og
óhagstæð þróun dýra- og
jurtaríkisins olli vandræð-
um eins og hérafaraldri og
þyrnaperum í Ástralíu og
brómberjarunnaþykkni,. er
starrarnir fluttu til Nýja-
Sjálands. Af hendingu fiutt-
ust moskitoflugur frá Suður-
Afríku til Brazilíu, en þær
bera malaríu og ollu þar
ægilegu tjóni.
Lífið í sjónum hefur
minna orðið fyrir afskiptum
mannsins. En um sjóinn, hef-
ur verið sagt: Maðurinn upp-
sker þar sem hann sáir ekki.
Hvergi sést það betur en í
viðskiptum mannsins við
spendýrin í sjónum. Til eru
þrír hópar þeirra: sirenia eða
sækýr; marine carnivora, svo
sem selir og rostungar; og
cetacea eða hvalirnir.
Sækýrnar áttu heima ná-
lægt ströndum og árósum og
lifðu á sjávargróðri. Til
þeirra töldust þangað til nú
fyrir. skömmu þrír flokkar:
dugong í Indlands- og Kyrra-
hafi, manatee í Atlantshafi í
hitabeltinu og miklu stærri
tegund í Norður-Kyrrahafi.
Tvær hinar f'yrrnefndu hjara
enn, þrátt íyrir allmikla
veiði, sem stunduð er mest-
megnis af frumstæðum þjóð-
flokkum vegna kjötsins og
spiksins. Norður-sækýrnar
urðu aldauða um það bil 30
árurn eftir að þær fundust
árið 1741, og voru þar rúss-
neskir veiðimenn og kaup-
sýslumenn að verki.
Mergð rostunga var áður
fyrr í norðurhluta Kyrra-
hafs og Atlantshafs. Alls-
herjarslát-run, svo sem þá er
900 voru drepnir á einum
degi nálægt Svalbarða 1552
og er árlegur innflutningur
rostungstanna/til San Franc-
isco var 12000 stykki milli
1870—1880, hefur takmark-
að þá við mjög norðlæg höf.
Margar selategundir urðu
að þola svipaða meðferð.
Þær voru ofsóttar vegna
spiksins og kjötsins, en sæ-
ljónin vegna skinnanna, sem
eru jafn verðmæt talin og
skinn safala. bjóra og silfur-
refa. Fyrr meir var gnægð
ýmissa tegunda í suðlægum
og norðlægum höfum, en i
norðlægum höfum eru þeir
nærri horfnir. Mest var veitt
við Pribiloveyjar í Behrings-
hafi, um það bil 300 mílur
frá Alaska. Fundu Rússar
eyjarnar 1786. Þar eru mikl-
ar klappir og á þeim mikill
fjöldi sela. Voru þarna 200
þúsund selir drepnir af Ame-
ríkumönnum og Rússum á
50 ára skeiði.
Bandaríkin eignuðust eyj-
arnar árið 1867, og eftir al-
þjóðlegt málaþras og starf
tveggja ensk-bandarískra
nefnda árin 1891 og 1896—
’97 var selveiði á sjó bönnuð
með alþjóðlegum samningi
og seladráp á eyjunum ein-
skorðað við þarfir íbúanna.
Tók þá selunum að fjölga, og
með því að takmarka veiðina
við brimlana, þar eð einn á
móti 40 urtum nægir, er
eftirliti haldið áfram.
*
Rússar fundu einnig hinn
merkilega sæotur við strend-
ur Síberíu. Þetta frábæra
loðdýr var veitt gegndar-
laust milli Síberiu og Aleute-
eyja og allt suður að Kali-
forníuströndum. Stóðu Bret-
ar og Ameríkumenn fyrir
því.. Fullkominni útrýmingu
var forðað með alþjóðlegum
ráðstöfunum snemma á þess-
ari öld. Svipuð örlög féllu
hvalaættbálknum í hlut, en
af þeim ættbálki eru stærstu
dýr jarðarinnar fyrr og siðar,
búrhvalir og skíðishvalir.
Gerist þess ekki þörf að rekia
hér harmsógu hinnar linnu-
lausu rányrkju mannsins á
þessum dýrum, er Baskar
hófu á 10. öld og komst á
hæsta stig með notkun stór-
virkra verksmiðjuskipa í
Suðurhöfum.
Veiðimaðurinn hefur þann-
ig unnið spendýrum sjávar-
ins hryllilegan skaða. Hann
hefur einnig höggvið geig-
vænlegt skarð í stofn margra
nytjafiska með sifellt stór-
virkari veiðarfærum. I lok
síðustu aldar komu gufutog-
ararnir með haglega gerðum
botnvörpum í stað seglskip-
SKÓGRÆiiTARFÉLAGS REYKJAVÍKUR verður
Iialdinn í kvöld kl. 8,30 síðdegis í Félagslieimili
verzíunarmaima, Vonarstræti 4. — Bagskrá sam-
kvæmt félagslögum. Stjórnin.
GREIN ÞESSí fjallar um
gereyðingu sumra tegunda
sjávardýra og þá gegndar-
lausu rányrkju, sem hingað
til hefur verið rekin á fiski
miðum og selverum víðast
hvar fram á þennan dag, og
einnig um tilraunir með
ræktun nokkurra dýra. Hún
er eftir próf. C. M. Yonge
og er þýdd ár „World Di-
gesí“.
anna. Hófust veiðar með
þeim allt frá Bretlandi til
Barentshafs og suður til Ma-
rokko. Var þetta stóra svæði
nauðsynlegt vegna þess, að
fiskinum hafði allmjög fækk-
að og hann orðið smærri á
nálægari miðum. Sönnun
fyrir of mikilli veiði var lögð
fyrir margar stjórnskipaðar
nefndir, en ekkert varð úr
framkvæmdum.
Þá kom stríðið 1914—’18
og friðaði fiskinn að nokkru
leyti. En að stríðinu loknu
kom árangurinn í ljós. Fisk-
ur hafði aukizt bæði að
fjölda og stærð. En með ár-
unum varð ofveiðin augljós
á ný. Og nú, eftir annan frið-
artíma fyrir fiskinn, styrj-
öldina meðal mannanna, eru
góðar horfur á að vernda
megi styrkan fiskistofn á
miðum Vestur-Evrópu. Þeirr
ar skoðunar er brezka stjórn-
in. Að hennar tilmælum var
ráðstefna um rányrkju í
sjónum haldin í London
skömmu eftir stríðið. Mættu
þar fulltrúar frá öllum sjáv-
arútvegsþjóðum Vestur-Ev-
rópu, nema Þýzkalandi, og
athuguðu möguleika á skipu-
lögðum fiskiveiðum í Norð-
ursjó og nærliggjandi svæð-
um. Sámþykkt var gerð um
möskvastærð botnvarpa og
einnig um stærðartakmörk
12 mikilvægra nytjafiska,
sem lifa við botninn. Tak-
mörkun á tonnatölu fiskveiði-
flotans í ýmsum löndum eft-
ir tillögu Breta var ekki sam-
þykkt, en þess í stað sett á
stofn ráðgefandi nefnd til að
leggja á ráð til þess að hindra
of mikla veiði i Norðursjó og
nærliggjandi svæðum.
Ræktun í sjónum hefur
farið fram í mjög smáum
stíl borið saman við jarðrækt
unina. Að undantekinni nokk
urri marhálmsræktun í Jap-
an, hefur hún að mestu leyti
verið í sambandi við dýr.
Mesta tilraun á því sviði er
ræktun á ostrum og öðrum
skeldýrum.
Þótt vitanlegt sé, áð að-
ferð Rómverja til að rækta
ostrur væri frumstæð, mætti
rekja nútíma ræktun þeirra
til starfs Costé í sambandi
við ostrurnar í Frakklandi.
Þau fyrrum frjó-sömu svæði
tæmdust smátt og smátt
um miðja síðustu öld. Costé
skýrði frá, að ostrurnar gætu
af sér gífurlegan fjölda lirfa
og aðeins örlítill hluti þeirra
fyndi hreinan og harðan
botn, er þær sigju niður. Af
tilraunum hans og getgátum
reis nútíma aðferðin til að
koma upp ,,söfnurum“, sem
eru fólgnir í að íhvolfir þak-
steinar eru þaktir utan af
kalki og sandi snemma á
sumrin, þegar ostrurnar fara
að hryggna. Á þennan hátt
fá milljónir ostruhrogna
heppilegan stað til þess að
setjast að á.
*
Costé skildi þörfina á að
friða. Eftir nokkra mánuði
eru ungu ostrurnar teknar
af steinunum og fluttar í ker,
þar sem þær eru verndaðar
með vírneti gegn fjölmörg-
um óvinum. Síðar eru ostr-
urnar fluttar í víðáttumikla
garða, en allir óboðnir gestir
eru fjarlægðir. Slíkir garðar
ná yfir stórt svæði við hinn
grunna og innilokaða Arca-
chonflóa og víðar að strönd-
um Frakklands.
Frakkar hafa einnig kom-
izt að raun um, að ostrurnar
geta vaxið og þroskazt víðar
en á þeim svæðum, sem þær
tímgast, og eru byrjaðir að
rækta ostrur í grunnum lón-
um, einkum við Marennes. í
þessu hlýja vatni vaxa fljótt
smásæjar jurtategundir, sem
ostrur-nar lifa á. Fer nú fram
vel skipulögð og vaxandi
ostrurækt með fram Atlants-
hafsstrpnd Frakklands.
Við þessar sömu strendur
rækta Frakkar einnig kræk-
linga í leðjunni í löngum
staura- og *. trjágirðingum.
Fyrstur til að byrja á þessu
var íri nokkur, Walton að
nafni, sem varð skipreika í
Anse de l’Aiguillon og komst
einn lífs af. í leðjunni á
ströndum þessa grunna flóa,
sem eru mjög víðáttumiklar
um fjörur, er sagt að hann
hafi rekið niður staura til
þess að festa net við og von-
aði hann, að sjávarfuglar
festust í þeim. Brátt varð
hann þess var, að netin voru
full af kræklingum, er þrosk-
uðust miklu -betur en ann-
ars staðar við ströndina og
reyndust þar að auki vera
herramanns matur. Vafði
hann þá greinum og tágum
saman milli stauranna og
kom þannig upp einfaldri
ræktunarstöð
Meðal þess, sem nú er
reynt í ræktun skelfiska, er
perluiðnaðurinn. Lítil perla,
sem myndar perlukjarnann,
er s-ett milli sneiða úr skel-
myndandi vef, sem tekinn er
úr perluostru, og síðan er
þetta allt grætt í vef perlu-
skeljarinnar. Mjög frábrugð-
ið dýr, þvottasvampurinn,
virðist vera mögulegur til
ræktunar. H-ann er fastur
niður líkt og jurt.
Tilflutningur sjávardýra
um ákveðnar fjarlægðir er
vel hugsanlegur í framtíð-
inni. Kolinn hefur verið
fluttur af grunnmiðunum og
út á Dogger Bank og þrosk-
ast miklu fljótar þar en í
hinum fornu heimkynnum
sínum. Einnig hafa Danir
flutt með góðum árangri
smákola úr Norðursjónum
inn í Limafjörðinn, en þar
eru skilyrði góð.
*
Ræktun í sjónum er fólg-
in í því, að tryggja ákveðn-
um stofni frábær lífsskilyrði
á svæði þar sem nóg er um
fæðu. Hagnýting fæðu, sem
framleidd er á landi til að
auka frjósemi í sjó, er enn á
tilraunastigi. Það, að ostr-
urnar fitnuðu í Marennes, er
talið stafa af því að sett voru
í vatnið nærandi sölt, en þá
nægir smásær jurtagróður til
fæðu handa ostrunum.
Á afmörkuðum svæðum í
sjónum er aukning frjósemi
með nærandi söltum hugsan-
legur möguleiki, og danskir
og norskir líffræðingar hafa
gert tilraunir á þessu sviði og
hafa sýnt íram á mikilvæga
aukningu á jurta- og dýra-
lífinu.
Svipaðar tilrau-nir, er mið-
uðust við að auðga fiskastofn
inn, hafa farið fram undan-
farin ár í smálónum við
, vesturströnd Skotlands.
Nýslátrað
diíkakjöf og
nýff sláfur
KJ ÖTVERZLANIR
HJALTA LÝÐSSONAR,
Grettisgötu 64 og
Hofsvallagötu 16.
Svefnhðrbergis-
Eiúsgögn
dönsk úr póleraðri hnotu.
Húsgagna ver ziunin
HÚSMUNIR,
Hverfisg. 82. Sími 3655.
Féíagslíf
B.Í.F. — Farfœglar.
Ferðir’ um helgina
1. Ferð í Skorradal og
Svínadal. 2. F-erð að Heklu.
Þátttak-endur kaupi farmiða
í kvöld kl. 9—10 að V.R.
Nefndin.
ÁRMENNINGAR!
Skíðamenn. Vinna hefst í
Jósefsdal um helgina. Farið
verður frá íbróttahúsinu við
\ Lindárgötu kl.. 2 a laugar-
dag. Verið allir með frá byrj-
un. Spennandi kvöldvaka.
Draugurinn í Dalnum og
stjórnin.