Alþýðublaðið - 02.01.1928, Blaðsíða 2

2
ALÞ. ÝÐUBLAÐIÐ
\ALÞÝBUBLABIB \
í kemur út á hverjum virkum degi. [
; Aígí-eíösia i Aipýöuhúsinu viö l
5 Hverfisgötu 8 opin irá kl. 9 árd. í
j til kl. 7 siöd. t
< Skrsfstoía á sama staö opin kl. t
2 QVs—lOVa árd. og kí. 8 — 9 síðd. í
« Simar; 988 (afgreiðsiari) og 1294 [
; (skrifstofan).
| Vevðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á [
2 mánuði, Auglýsingarverðkr.0,15 t
« hver mm. eindálka. t
5 Prentsmlðja; Alpýðuprentsmiðjan l
{ (í sama húsi, sömu simar). r
Ritstjórn
Alþýðublaðsins.
Um þessi. áramói lœtur Hall-
björn Halldórsson af ritstjórn At-
pýóublaðsms, er hann hefir haft
á hendi srmifleijtt sídan kaustið
1922. Sajjði hirm upp starfi sím
frá 1. dezember si&ast liðnu'm, en
gegndi pví til áramótanna, eftir
beiðni stjórnur Alpýðusamhands-
ins.
Fglgja Hallbimi iuigheilar pakk-
ir fyrir pað mikla starf, er hann
á pessuin árum hefir unnið í fidrf-
ir jafndðftrstefiumnar liér á hmdi;
ber ég pœr pakkir fram af hálfu
Alpýduflokks ns og einnig frá mér
persóntilecja. Hefir Alpýðublaðið
unclir ritstjórn hans uerið pað
blaðið hór í landi, er einna bezt
Hefir verið úr gurði gert.
Hajlbjörn Halldórsson tekwnú
nio forstöðu Alpýðuprentsmiðj-
ujmar, og lieldur pannig áfram
þýðingarmiklu starfi í páigu
flokksins; er engum gert lcigt
undir höfði, þótt fullyrt sé, að
hann sé. einn af lœrðustu prent-
urum, þeim, er uppi Imfa verið
á ktndi hér.
Við ritsfjórn Alpýðublaðsins
tekur Haraldur Guðmundsson al-
pingismaður.
Reijkjavík, 2. jan. 1928.
Jón Baldvinsson.
Efline alþýðusamíakanna.
Verkakvennaféiag
stofnað á Sandi.
Á fullveldisdaginn, 1. dez. síö-
ast liðinn, var stofnað verka-
kvennafélag á Sandi. Féiagið var
stofnað með um 20 íélagskonum.
1 stjórn féiagsins voru kosnar
Katrín Þorvarðardóttir, form. féi.
Lilja Sigurðardóttir og Guðrún
Kristjánsdóttir; ailar áhugasamar
og félagslyndar verkakonur. Alf>-
bl. óskar verkakonum á Sandi
til hamingju með stéttarlelagið.
Til hjónanna
á Vatnsleysuströnd, sem
mistu drenginn sinn, afhent Al{>-
bl.: Frá J. G. kr. 5,00, Ó. Ó. kr.
5,00, M. kr. 4,00, Á. H. kr. 5,00,
A. kr. 10,00, E. kr. 2,00, frá konu
kr. 1,00, frá Oddi sterka kr. 1,50,
G. Þ. kr. 2,00 og frá Jóa kr. 2,00.
1S27-Í9?8.
i.
Árið 1927 er liðið. Þab mun á
komandi árum verða álitið eitt
hið mesta byltinga- og breytinga-
ár, er kjomið hefir yfir land vort
á síðustu áratugum. <
Öldur stríðs og stórra orða
stigu þá einna hæst. Þá hratt
þjóðin af sér höfðingjavaldi,
harðsvíruðu og iilu. Þá hristi al-
þýðan af sér afturhald, er
lengi hafði spent landslýðinn helj-
artökum. Þá lærði fólkið að
skilja, að gull-kaupmenn og stór-
bændur voru ekki fæddir vald-
hafar, heldur kaupahéðnar, er alt,
höfðu keypt á opinberum ög
leynilegum uppboðum, þar sem
sál og sannfæring þeirra, er mest
létu á sér bera, var keypt af bak-
tjaldamönnum peningavaldsins,
stórútgeröarmönnum og stórsöl-
um, er Iéku sér að aurum fjöld-
ans eins og fífl að bjöllu.
II.
Fyrir rúmum 12 árum var
flokkur alþýðunnar stofnaður,
og rofaði þá fyrst fyrir hugsjón-
um þeim, er hertaka löndin.
Menningarstefna nútímans, jafn-
aðarstefnan, á sér því stutta sögu
að baki hér á landi. En þó er
þessi stutta saga hennar full af
sterkviða frásögnum af baráttu
undirokaðrar stéttar, i þágu þjóð-
arheildarinnar. Saga, sem mun á
komandi áratugum verða skráð
og lesin með eftirtekt allra, er
fylgjast vilja með í frelsisbaráttu
stétta og þjóðarheildar, — því að
frelsisbarátta alþýðunnar, er frels-
isbarátta þjóðarinnar,
Smátt og smátt hefir alþýðu-
hreyfingin þokast fram á við.
Marga sigra hefir hún unnið í
verklýðs- og stjórnmála-barátt-
unni.
Enginn getur sagt um, hve kjör
vinnulýðsins væru bág, ef verk-
lýðsfélaganna hefði ekki notið
við. Hefðu vinnumennimir ekki
lært að skilja, að örbirgð þeirra
stafaði að miklu ieyti af því, að
þeir kunnu ekki að nota það afl,
fyrir sjálfa sig, er í stétt þeirra
bjó, hefðu þeir ekki lært að
þekkja mátt samtakanna, þá væri
örbirgð þeirra verr.i en hún er
nú. Nú eru verklýðsfélög narst-
um í h.verju kauptúni landsins,
og alls staðar á landinu, upi> til
s\æita og úti á annesjum, er
deilt um verklýðssamtökin.
Á stjórnmálasviðinu hefir Al-
þýðuflókkurinn einnig unnið sitt
stóra hlutverk. í sumum stærstu
bæjunum hefir alþýðan meir.i
hluta, svo sem Hafnarfirði, Isa-
firði, Akureyri, Siglufirði, Norö-
firði, Eyrarbakka og svo fram-
vegís. A alþingi á hún fimm
málsvara, og fylgi hreyfingarinn-
ar eykst með, hverjum degi, svo
að nátttröli gamla timans, íhald-
iö, stendur agndofa og rúóaiaust.
Sigrarnir hafa komið smátt og
smátt. Það hefir verið eðlileg
þjóðfélagsþróun, sem hefir bór-
ið fram þessa hreyfingu og gert
hana sigursæla. Stærstur var sig-
urinn á síðasta ári.
III.
íhaldsvaldið varð að þoka. Það
varð að þoka vegna þess, að
augu þjóðarinriar opnuðust fyrir
misfellumim á stjórnarfari þess.
Það væri heimskulegt að áiykta
sem svo, að íhaldið hafi fallið
á einhverju sérstöku máli. Það
\'oru þúsund rnál sem feldu þaö.
Það voru þúsund glapræði íhalds-
ins, er gerspiltu fylgi þess. —
Fyrir þá flokka, er ætluðu sér
að fella peningavaldið, var sókn
upp brattann. Öðrum megin voru
félitlir menn og félítil samtök,
dreifð um landið. Hins vegar
stóðu oddborgararnir, meb fullar
hendur fjár og ráð á hverjum
fingri, blöð á hverju landshorni
og víðar, og hálaunaða starfs-
menn, er þutu um landið þvert
og endilangt, syngjandi auðvald-
inu, „frjálsri sarnkeppni", ein-
staklings-„framtakinu“ • og dugií-
aði víxil-mannanna lof og dýrð.
Jafnaðarmenn áttu í mestri bar-
áttu við auðvaldið og íhaldið,
því að hvortveggju voru sterk-
astir og fjölmennastir í kauptún-
unum. Þar urðu og átökin Siörö-
ust, en enduðu með sigri jafnaöL
armanna, þannig, að þrjú þing-
sæti unnu jafnaðarmenn og íhaid-
ið tapaði jafnmörgum. „Fram-
sóknar'-flokkurinn barðist í sveit-
unum. íhaldið tapaði litlu til
hans, en þó nokkru. Skiftingin
á milli „Framsóknar" og íhalds
var heldur ekki jafn greinileg ,og
milli íhalds og jafnaðarmanna,
því aö þar eru höfuð-andstceð-
urnar. ’
Afleiðing kosninganna 9. júli
varð líka hrun íhaldsins. En úr
rústum þess rauk ólyfjan að vit-
um Landsmarma. Ýmislegt miður
fagurt gaus upp; Kosningasvik,
mútugjafir, ívilnanir til erlendra
gróðabrallsfélaga, umráÖ odd-
borgarafélaga yfir mflnnúðarsjóð-
um, svo örfá hneykslismál séu
nefnd.
„Framsóknar“-stjórnm tók við
völdum, og jafnaðarmenn lofuðu
henni hlutleysi án skilyrða og um
óákveðinn tíma. Jafnaðarmenn
hugsuðu málið vel áður en |>eir
tóku ákvörðun um að eira stjórn-
inni, og í forystugrein Alþýðu-
blaðsins daginn eftir að stjórnin
\rar mynduð segir svo:
„Það fer varla hjá því, ^ð ein-
hver breyíing til batnaðar á ýms-
um sviðum verði á landi hér
næstu árin. Að ininsta kosti von-
ast þjóðin eftir því, að umbóta-
kröfur „Framsóknar“ verði meira
en orðin tóm, þegar til kastanna
kemur.
Skoðanir „Framsóknar'-flokks-
ins á ýmsum málum þjóðar vorr-
ar eru nýtar injög. Má þar fyrst
til nefna verzlunarmálin. En hitt
dylst. þó ekki jafnaöarmönnum, að
hér er að eins um eðlilega fram-
þróun þjóðlífs vors að ræða, að
hér er uni millistig að ræða, sem
þjóðin kemst af á tiltöiulega.
skömmum tíma.
Jafnaðarmenn vilja, eins og
kunnugt er, gerbreytingu á þjóð-
félagsástandinu. Þeir benda því
á leiðir, sem þeir álíta færar
út úr því slæma ástandi,
sem atvinnumálin eru í og þar
með ríkisheiidin öll. Aðalleiöin,
sem þeir benda á, er þjóðnýting
stærstu atvinnufyrirtækjanna. Á
þessa leið benda einnig stórir
s t j ór n má 1 a f 1 o kka r n ágranna I an da
vorra. En eins og kunnugt er, þáer
„Framsóknar“-flokkurinn andvígur
þessari skoðun, og stendur þar
við hlið Ihaldsflokknum.
Þó svo sé, að jafnaöarmenn séu
í öllum aðaiatriðum ósammáia
„Framsóknar'-flokknum, v.ildu
þeir ekki að óreyndu verða til
þess að leggja stein í götu hans
við stjórnarmyndunina.
Alþýðuflokkurinn vill vara ís-
lenzku þjóðina við því að búast
við stórfeldum endurbótum á.
kjörum sínum, þó að þessi hæg-
fara milliflokkur hafi tekið við
stjórnarvöldum í landinu. Hrein-
"ít og ákveðnar umbætur fær ís-
lenzka' þjóðin ekki, fjur en hún
er orðin svo þroskuð að sjá, að
jafnaðarstefnan er eina leiðin í átt
framfara og bættra hagsmuna.'
Þetta nægir til að sýna að fullu
afstöðu Alþýðuflokksins til stjórn-
arinnar og hvers vegna hann lof-
aði henni hlutleysi.
Stjórnartíð „Framsóknar'* er
enn þá sem komið er ekki löng..
En ýmislegt af því, sem stjórniw
hefir gert, eru jafnaðarmenn á-
nægðir meö. Sumt hefir hún
illa gert, eins og það jil
dæmis að ráða Jón Þorlák’sson
ti! að gera tillögur um síldar-
verksmiðju, er átti að verða rík-
iseign. Stjórnin hefir sýnt, að hún.
hræðist ekki svo mjög auðvald-
ið í kaupstöðunum. Hún hefir.
sýnt, að hún notar ekki vetlinga-
tök við þjóðmálin, að hún þor-
ir að þrýsta að kýlunum
Þjóðin lítur eftirvæntingaraug-
um til þingsins í vetur. Hún von-
ast eftir, að með nýjum mönnuro
komi nýir siðir. Alþingi hefir
varla verið þjóð vorri til sóma á
undan förnum árum, en nú bú-
ast menn við, að vegur þess muni
vaxa. Það,er kunnugt, að í stjórn-
arflokknum eru íhaldssamir menn,
er hræðast mjög hressandi
strauma nýja tímans og ganga
því hikandi út í alt þaö, sein
nýtt er. Þjóðin bíður eftir því
að fá að sjá, hvernig „Framr
sóknar'-flokfcurinn snýst við um-
bótamálum jafnaðarmanna á
þingi.
Jafnaðarmenn munu aidrei láta
sinn hlut fyrir neinum, — þeirra,
er alt að vinna. Hinna er öllu
áð tapa — eða að öðrum kosti.
að slást í hópinn.
IV.
Og nú er árið 1927 liðið. Jai'n-
aðarmenn heilsa nýja árinu. Þeir;