Alþýðublaðið - 11.03.1948, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 11; marz 1948
ALÞYÐUBLAÐIB
Gandki og Nehru
MARGT stórmenni hefur
á undanförnum áratugum
ritað nafn sitt á spjöld sög-
unnair, en enginn maður hef-
ur reist sér svo óvenjuiega
tígulegan minr-isvarða sem
Gandhi. Hann er persónu-
gervingur hins dularfulla og
óskiljanlega Indlands. Ekk-
ert annáð land hefði gstað
alið hann, og hið mikla en
kynlsga vald hans hefði ver-
ið óhugsanlegt í öllum öðr-
um lördum.
Hann hlaut nafnið Mahat-
ma Gandhi, ,,andirm mikii-1,
en orðrétt var nafn hans Mo-
hondas Karamchand Gand-
hi. Hann var fæddur 2. októ-
ber 1869 og mundi því, ef
homum hefði enzt aldur, hafa
orðið 79 ára r.æsta haust.
Faðir hans var forsætisráð-
herra í litlu ríki í vestan-
verðu Indlandi; var fólk hans
ímjög fastheldið við rétttrún-
að hindúismans, en einkan-
lega var móðir hans trú-
hneigð-
Nítján ára að aldri fór
Gandhi til Indalands, nam
Iög og aflaði sér víðtækrar
þekkingar á menningu Vest-
urlanda. Frönsku lærði hann
og latínu. Árið 1891 flutti
hann aftur til Indlands og
gerðist málaflutningsmaður í
Bombay. Tveim árum síðar
fór hann til Suður-Afríku, en
þar var allstór nýlenda
byggð Indverjum. í Afríku
var hann um tvo tugi ára og
þar hóf hann fyrst afskipti af
þeirn málum, er síðar ollu
því, að hann varð sanrnur for-
Ingi Indverja. Evrópumenn
léku á mairgan hátt Indverja
í Suður-Afríku grátt, og
Gandhi kom af stað hreyf
ingu til þess að bæta kjör
þeirra. Honum var varpað í
fangelsi vegna baráttunnar
gegr. drottnun Evrópumanna,
en mótsagnirnar virtust vera
ríkar í fari hans og eigi að
síður lét hann skrá sig af
frjálsum vilja í hjúkrunar-
sveit í Búastríðinu. Var starf
harns þar með þeim ágætum
að enska stjórnin veitti hon-
um mikla viðurkenningu.
En honum þótti þó meir til
hins koma, að honum tókst
að lokum árið 1914 að fá
framgengt ýmsum réttarbót-
um fyrir Indverja í Suður-
Afríku.
Á heimsstyrjaldarárunum
fyrri fór hann til Indlands.
Hann studdi Breta með því
að útvega þeim her frá Ind-
landi og vonaðist til þess að
með því greiddi hann fyrir
því að Indverjar fengju
sjálfstjórn.
Um þetta leyti métaði
hann betur hugsjónir sínar
um ,,andlega baráttu". Stofn
aði hann klaustur, er hann
nefndi Satyagraha og vár
það um leið skýring á þeim
baráttuaðferðum, er hann
vildi nota. Það var kenningin
um það að nota ekki vald,
heldur viðhafa óvirkan mót-
þróa eða andlegt viðnám.
Ekki voru þó kenningar hans
um að beita ekki valdi of rót
tækar. Stundum skýrði hann
þær á þann veg, að barátta
minnihlutans við ofurefli
HER birtist grein um
Mahatma Gandhi, sem var
andlegur og veraldlegur
leiðtogi Indverja þrjá síð-
ast liðna áratugi. Greinin
er eftir Ernst Christian-
sen og er þýdd úr danska
blaðinu ,,Social-Demokrat
en“
væri ekki valdbeiting- En
lengra gekk hann í þessa átí
í ar.nað sinn, er hann sagði
að það að brjóta niður ,,litl-
ar brýr“, svo að herflutning-
ar stöðvuðust, væri ekki vald
beiting. En fyrir utan þess
háttar mótsagnir var hin ó-
virka andstaða vopn hans í
baráttunni, og í ljós kom að
þetta var árangursríkt vopn.
Fyrst notaði hann óvirku
andstöðuna árið 1919. Bretar
höfðu aðeins komið á smá-
vegis réttarbótum! í Indlandi,
en vonað var þar, að Indlandi
yrði gefið fullt frelsi í stríðs-
lokin. Gandhi hvatti til ó-
virkrar andstöðu, en þegar
brezka hermenn í borginni
Ameriteer henti það óha.pp
að skjóta á fylkingu barna
og kvenna, setti hann alla
mótþróavélina í gang.
Sannast að segja var þetta
snjall leikur á skákborði
stjórnmálanna. Indverjar
voru vopnlausir og gátu því
engan uppsteit gert með
vopnavaldi, þótt vilja hefði
ekki til þess vantað. Og þar
við bættist að hin óvirka
mótstaða var alveg í sam-
ræmi við djúptæk einkenni í
skapgerð þjóðarinnar. Bretar
vissu ekkert hvað þeir
skyldu gera gagnvart mann-
fjöldanum, sem aðeins sýndi
óvirka óhlýðni og kom í stór
um hópum til þess að láta
fangelsa sig. Gandhi vissi
einnig hvernig hann ætti að
haga sér svo eftir yrði tekið.
Og hann sendi öll heiðurs-
merki til baka, þau, sem
hann hafði hlotið hjá brezku
s’tjórninni fyrir framgöngu
sína í stríðlnu í Suður-Af-
ríku.
Aftur kom Gandhi mönn
um á óvart. Árið 1921 voru
allir Indverjar komnir í hina
óvirku andstöðuhreyfingu, en
þá lét hann staðar numið
af ' þeim orsökum, sagði
hann, að árásir Indverja á
nokkra Englendinga og
grimmileg meðferð á þeim
hefði leitt í ljós, að enn væru
Indverjar ekki færir um að
viðhafa þessa baráttuað-
ferð. Ef til vill var Gandhi
orðið Ijóst, að barátta hans
gæti á þeim tíma ekki leitt
til sigurs. Því héldu að
minnsta kosti andstæðingar
hans fram. Hafi svo verið,
var hann þó alltaf frábær-
lega kænn, því að þá, er
hann stöðvaði hina óvirku
andstöðu, var hann ekki sigr-
aður, heldur allt að því yfir-
náttúrlegur hugsjónamaður.
* *
Árið 1922 tóku Bretar
Gandhi til fanga og hann var
dæmdur í 6 ára fangelsi, en
eftir tvö ár var honum
sleppt-
Næstu árin ferðaðist hann
um Indland og hóf baráttu í
atvinnumálum gegn brazku
stjórninni. Rokkirn gerði
hann að tákni þjóðarinnar,
og kom það útflutningi Eng-
lendinga á baðmullarfatnaði
til Indlands stórilla. Ásamt
fjdgismön'num sinum lagði
hanr. í ferðalag þvert yíir
Indland til þ&ss að v.'nna salt
úr sjónum. Var þetta tiltæki
barátta gegn saltskattinum,
sem var mikilvægur liður í
fjáröflun stjórnarinnar.
Gandhi klæddur mittis-
ókýlu og með geitina. sem
hann mjólkaði sér til viður-
væris, varð frægur um víða
veröld. Hann stjórnaði and-
lega allri freisishreyfirgu
Indverja, og ef fyigismenn
hans settu sig upp á móti
honum, þá fastaði hann. En
einnig notaði hann föstuna
sem vopn gegn Englsnding-
um, og þeir urðu óvissir um
það hvernig fara ætti að við
þerman spámann, sem þrátt
fyrir það að hann virtist ekki
af þessum heimi, hafði und-
ursamlega hæfileika til þess,
þegar svo stóð á, að taka á-
kaflega áhrifaríkar ákvarð-
amir á sviði stjórnmálanna.
Stundum gagnrýndi hann
þjóð sína. Hann barðist gegn
útskúfun hinna „ósnertarj-
legu“ manna, en vildi þó ekki
rjúfa þær reglur trúarbragð-
anna, sem liggja til grund-
vallar ógæfu þessarar stéttar.
Hann hvatti til umburðar-
lyndis í trúmálum og sam-
vinnu við Múhameðstrúar-
menn, enda þótt hann væri
amdvígur trú þeirra.
Gandhi tókst að sameina
Hindúa og Múhameðstrúar-
menn til baráttu gegn stjórn
Englendinga. Tilkynnti hann
rétt fyrir 1930, að índland
yrði frjálst á fjórða tug ald-
arinnar. Var hann. tekiran
fastur og sat í fangelsi á með-
an ein. hinna svo nefndu
hringborðsráðstefna fór
fram í London. Indland varð
ekki frjálst í það skiptið, en
Gandhi varð frjáls. Og árið
1931 mætti hann sern fulltrúi
indversku þjóðarinnar á
hringborðsráðstefnu, en eng
an bar hún árangur. Fór svo
Gandhi hsim til Indlands og
hóf nýja mótþróaherferð, var
aftur tekinn til fanga, en var
látinn laus eftir að hafa fast-
að lensi.
Gandhi liíði þann árangur af baráttu sinni að sjá Inöland form-
lega sjálfstætt, og Nehru, einn af lærisveinum hans, varð fyrsti
forsætisráðherra hins sjálfstæða indverska samveldisríkis.
að stórfurðulegt fyrir, oft til
hins mesta angurs fyrir fylg-
ismenn sína. Um 1935 lýáti
hann yfir því, að hann ætlaði
að hverfa frá öllum afskipt-
um af stjórnmálum, en eftir
að Indland fékk nýja og betri
stjórnarskrá árið 1937, tók
hann aftur að sér forustu
Kongressflokksins indverska.
Algerlega nýtt viðhorf
skapaðist í Indlandi á árum
síðari heimsstyrjaldarinnar,
og þó einkum, þegar Japanir
komu þar til sögunnar árið
1941. Er fullvíst, að enginn
fótur er fyrir þeirri flugu-
fregn, að Gandhi hafi verið
hlynntur Japönum, enda voru
þeir í hugsjónum og aðferð-
um alveg öndverðir við hann.
Hitt er ekki vitað, nema
Gandhi hafi trúað því, að
Japanir myndu láta undan
síga fyrir hinum óvirka mót-
þróa Indverja, ef Bretar yrðu
áður á braut. Að minnsta
kosti vildi Gandhi ekki ganga
að samkomulagi við Stafford
Cripps, er hann reyndi að
vinna Indverja á sitt mál
með því að lofa þeim að þeir
fengju framgengt ýmsum
kröfum um réttarbætur í af-
stöðunni til Englendinga.
Haustið 1942 létu Bretar
taka hann til fanga, og þar til
árið 1944 var hann' geymdur
í mjög vægu varðhaldi i höll-
inni Poonna. Haustið 1944
annað tók hann hitt og ann- 'fastaði hann i þrjár vikur,
Indverska þjóðin leit á
Gandhi á þessum tíma sem
heilagan mann. Hvað eftir
Kaupum flöskur
Greiðum 50 aura fyrir stykkið af 3ja pela flösk-
um, sem komið er með til vor, en 40 aura fyrir
stykkið, ef vér sækjum. — Hringið í síma 1977
og sendimenn vorir sækja flöskurnar samdæg-
urs og greiða andvirði þeirra við móttöku.'
Höfðatún 10.
en var látinn laus sökum
mikils hrumleika. Sama ár
missti hann konu sína.
Þegar jafnaðarmanna-
stjórnin í Englandi veitti
Indverjum fullt frelsi, var
Gandhi hin sigrandi hetja, en
sjálfur skýrði hann einungis
frá því, að hanni mundi nú
hverfa frá stjórnmálaafskipt
um, og Iét hann hiniutm
trygga vini sínum Pandit
Nehru eftir forustu í hinu
nýja Indlandi. En þrátt fyr-
ir það var vald hans gífur-
legt, og rétt fyrir dauða sinn,
sýndi hann hversu hann mátti.
sín mikils. Þegar blóðugir
bardagar brutust út milli
Hindústan og Pakistan, sagð-
ist hann mundi fasta til þess
iað þvinga nýju ríkin til bróð
urlegrar samvinnu. Hanni
fastaði frá 12- janúar til 18.
sama mánaðar, og þá gugnaði
ríkisstjórnin. Hún kom með
Nehru í broddi fylkingar til
Gandhis og þá undirritaði
Nehru skilyrðin sjö, sem
Gandhi hafði sett; fólu þau
það í sér, að Hindúar hætitu
bar^ttunni við Múhameðtrú
armenn, og veittu þeim r.okkr
ar tilslakanir.
Skammt er enn liðið síö-
an, að Gandhi vann þennam
sigur í þágu friðvænlegrar
framtíðar Indlands. Þrern
dögum seinna var Gandhil
gert banatilræði, er har.tn var
á bænasamkomu. Nokkrir
menn særðust þá, en Gandhi
slapp ómeiddur. Tilræðis-
mennirnir eru sagðir tilheyra
öfgafullum sértrúarflokkt
Hindúa. Og virðist nú sá
flokkur en hafa látið til sín
taka, en öllu örlagaríkari af-
leiðimgar höfðu1 verk þeirra í
hið síðara sinn, því að Gandhi'
hlaut baha.
Lát hans var mikil ógæfa
fyrir Indland og meira ' en
íþað. Þótt hugsjónir hams
gætu virtzt dálítið gamals-
dags — hann taldi sig tiU
‘ Framh. á 7. síðu. ,