Alþýðublaðið - 16.03.1948, Qupperneq 3

Priðjudagnr 16. marz 1948.
ALg»YÐUBLAÐEÐ
3
Frasnsöguræða Gylfa Þ. Gíslasonar á síúdenlafundinum
vað er að gerast i Tékkóslóvakí
og á FinnlandH
GYLFI Þ. GISLASON PROFESSOR flutti fram-
söguræðuna um viðburðina í Tékkóslóvakíu og á Finn-
landi á hinum ahnenna stúdentafundi, sem Stúdenta-
félag Reykjavíkur gekkst fyrir í Sjálfstæðishúsinu á
sunnudaginn og sagt er frá í fréttum á öðrum stað í blað-
inu í dag.
Hefur Gylfi orðið vTið þeirri ósk blaðsins, að fá að
birta ræðuna orðrétta, og fer fyrri hluti hennar hér á
eftir, en síðari hlutinn birtist í blaðinu á morgun.
HINN 13. FEBRÚAR síð-
astliðinn gerðust mikil tíð-
indi í stjórnmálalífi Tékkó-
slóvakíu og vöktu athygli um
allan heim. Tólf ráðherrar af
24 í ríkisstjórn Tékkóslóva-
kíu sögðu af sér, en það voru
fulltrúar þjóðlega sósíalista-
flokksins. r.æststærsta flokks
landsins, þjóðflokksins,
þriðja stærsta flokks lands-
ins, og slóvakíska þjóðflokks
ins, lítils flokks. Þeir ráðherr
ar, sem kyrrir sátu í stjórn-
inni voru fulltrúar Kommún
isitaflokksins, sem er stærsti
flokkur landsins, jafnaðar-
manna, sem eru fjórði stærsti
flokkurinn, og utan flokka.
Ríkisstjórnin hafði verið
þjóðstjórn allra flokka og
samkomulag verið fremur
gott um endurreisnarstarfið
að styrjöldinni lokinni eh þó
hafði það farið versnandi síð-
ustu mánuði og vikur, enda
játtu kosnir.gar að fara fram
nú í vor. Kommúnástar höfðu
tekið að ókyrrast og haft úti
öll spjót til þess að treysta að
stöðu sína, einkum í her og
lögreglu. Kom þar, að sam-
starfsfiokkunum þótti nóg um
ýtni þeirra og yfirgang. Á
leynilegum ráðherrafundi 23.
jan. lagði dómsmálaráðherr-
ann, sem var úr flokki þjóð-
legra sósíalista, fram skýrslu
og gögn um það, að innanrík-
isráðuneytið. sem var undir
stjórn. kommúnista, hefði ráð
ið flugumenn, til ýmissa
myrkraverka, sem síðan ætti
að nota sem efni í ákæru á
þjóðlega sósíalistaflokkinn
um samsæri og uppreisn.
Harðar deilur urðu. Komm-
únisitar hófu, iei;nkum í verka
lýðsfélögunum, ákafan áróð-
ur fyrir aukinni þjóðnýtingu
og meiri en samkomulag
þjóðstjórnarininar hafði gert
ráð fyrir, en hægri flokkarn-
ir voru slíkum ráðstöfunum
mjög andvígir, og mun þetta
einkum hafa verið gert ti'l
þess að reyna að koma í veg
fyrir, að samvinna tækist
með jafnaðarmör.num, sem
að sjálfsögðu voru fylgjandi
aukinni þjóðnýtingu, og
hægri flokkunum gegn kom-
múniistum, enda tókst það.
Innanríkisráðherrann rak
átta lögreglustjóra í Prag úr
embættum og skipaði dygga
kommúnista í stað þeirra.
Meirihluiti ríkisstjórnarinnar
samþykkti, að innamríkisráð-
herrann skyldi setja hina
fyrrverandi lögreglustjóra
aftur í embætti sm Innanrík-
ísráðherrann þverskallaðist
við samþykktum ríkisstjórn-
.nefnda um gerva'Ilt landið, og
skyldu þær gæta hagsmuna
ríkisins sem svo var kallað,
og eyða áhrifum fjandmanna
þess. Með stofnun og starfi
framkvæmdanefndanma var
lýðræði afnumið í Tékkósló-
vakíu. Þær tóku ráðuneyti
og opinberar stofnanir í sín-
ar hendur, þær viku emb-
ættismönnum og opinberum
arinnar. Þá sögðu hinir 12
ráðherrar af sér.
Benes forseti reyndi að
endurreisa þjóðstjórnina, en
það tókst ekkþ enda biðu
kommúnistar nú ekki boð-
anna. Gottwald forsætisráð-
herra fyrirskipaði myndun
svonefndra framkvæmda-
starfsmönnum svo hundruð-
um og þúsundum skipti úr
embættum, þær handtóku
menn og fangelsuðu án dóms
og laga, lokuðu flokksskrif-
stofum og tóku eignir eignar
námi, bönnuðu blöð, lokuðu
prenitsmiðjum o fl. Þau ráðu-
neyti, sem kommúnistar réðu
yfir, höfðu nána samvinnu
við framkvæmdanefndirnar.
Menintamálaráðherrann vék
tuttugu prófessorum frá
háskólanum í Prag, þar
á meðal rektor háskólans,
víðfrægum vísindamanni,
og hundruð stiidenta voru
gerðir rækir úr háskól-
anum- Stúder.tum var varn-
að þess að láta í Ijós skoðan-
ir sínar, þeim var meinað að
hylla forseta ríkisins og lýsa
yfir hollustu við lýðræði og
lýðfrelsi á útifundum og með
kröfugöngum og skotvopn-
um jafnvel beitt gegn þeim.
Eftir mikið þóf meðal
stjórnmálamanna voru hin
auðu ráðherrasæti skipuð
nýjum mönnum, helmingur
þeirra kommúnistum, en
hinn helmingurinn mönnum
úr öðrum flokkum. Jafnaðar,
mennirnir sátu kyrrir í
stjórninni og Jan Masaryk:
var áfram utanríkisráðherra.
Höfuðsjónarmið þeirra mun
hafa verið það, að reyna að
bjarga því, sem bjargað yrði.
En, Masaryk framdi sjálfs-
morð. Og jafnaðarmenn hafa
verið kúgaðir til þess að reka
menn úr flokki sínum og
víkja þeim af þingi. Flokkur-
inn mun þó telja sig geta
gert málstað sínum meira
gagn með því að sitja í stjóm
inni heldur en að afhenda
kommúnistum hana alla, og
hið sama mun að segja um
þá fulltrúa hægri flokkanna,
sem enn sitja þar, þótt aug-
ljóst sé að kommúnistar ráði
nær öllu, isem þeir vilja ráða.
Þingkosningum hefur ver-
ið frestað, þingmöninum vik-
ið iaf þingi og aðrir neyddir
til að segja af sér, embættis-
menn reknir úr stöðum og
sendir í nauðungarvinnu í
kolanámum og verksmiðjum,
hreinsað til í flokksstjórnum,
ritstjórnum, skólum og við
útvarpsstöðvar. Og síðast en
ekki sízt þetta: Eirtt megin-
einkenni alls einræðisstjórn-
arfars virðist vera að setja
svip sinn á landið- Ottinn við
ríkisvaldið og lögregluna, ótt
in,n við að vera svipitur at-
vinnu og sjálfsforræði virð-
ist vera að verða að því ægi-
lega, þjóðfélagsafli,. sem1 ra.an
er á í öllum einræðisríkjum
og vera að drepa málfrelsi,
skoðanafrelsi og allt andlegt
frelsi í dróma.
MEÐAN á þessu gekk í
Tékkóslóvakíu bárust ugg-
vænlegar fréttir frá Fi-nn-
landi. Skömmu eftir nýár
höfðu Rússar skipt um
sendiherra í Hélsingfors og
skipað í embættið hershöfð-
ingja þann, sem áður var
formaður eftirlitsnefndar
bandamar.na í Helsingfors.
Innanríkisráðherra finnsku
stjórnarinnar, sem er einn af
þremur kommúnistum í rík-
isstjórninni, en hún. er skip-
uð 16 mönnum, hafði og far-
ið til Moskvu um sama leyti
ásamt konu sir.ni, Herthu
Kuusinen, en hún er formað-
ur þingflokks kommú.nista
og dóttir Kuusinens þess
sem frægur er í sögu Finna.
Þóitti 'allt þetta vera ills viti.
Hinn 27- febr. varð svo kunn
ugt, að.Jósef Stalin hefði rit-
að Paasikivi Finnlandsfor-
seta bréf, þar sem hann
æskti þess, að Finnar gerðu
varnarbandalag við Rússa.
Kommúnisrtar lýstu þegar
yfir fylgi sínu við varnar-
bandalagið, og hið sama
gerðu svonefndir fólksdemó-
kratar, en það er flokksbrot
úr Alþýðuflokknum, sem
klauf sig út úr flokknum þar
eð það vildi nánari samvinnu
við kommúnisita en megin-
hluti flokksins. Bændaflokk-
urinn og íh'aldsflokkurinn
lýstu sig andvíga öllum við-
ræðum um slíkt var.nar-
bandalag. Jafnaðarmenn og
Sænski flokkurinn vildu hins
vegar ræða við Rússa og
töldu sig reiðubúna til að
geria við þá vináttusamning,
en vitað er hins vegar, að þeir
eru varnarbandalagi andvíg-
ir, hvað svo sem þeir kunna
að telja sig neydda til að
gera.
Skipuð hefur verið sam,n-
inganefnd undir forusitu for-
sætisráðherrans, og fer hún
heftur relzEumafur
sendur út um allan bæ.
SÍLÐ & FISKUR
Smuri brauð
og sniiiur
Til í búðinni allan daginn.
Komið og veljið eða símið.
SÍLD & FISKUR
til Moskvu innan fárra daga,
,en uggur mikill er í Finnunn.
öllum, að kommúnistum og‘
fólksdemókrötuip frátöldum,
iví að af varnarbandalagi
við Rússa mundi það vafa-
laust leiða, að Rússar fengju
herstöðvar í Finnlandi og-
rétt itil að herseta landið, ef
til ófriðar drægi, og án eía.
mundi aðstaða kommúnista.
eflast með istuðningi Rússá,
en reynslan frá Austur-Ev-
rópu og nú síðast frá Tékkó-
slóvakíu sýnir, til hvers slikrt
getur leitt. ;
NÚ ER EÐLILEGT, að
mer.ii spyrji: Hví er verið að
ræða þessa atburði hér?
Snertir það okkur íslendingá
nokkuð, hvað gerist í Tékkó-
slóvakíu og Finnlandi?
Ef þeir atburðir, sem ég
var að lýsa, væru algert inn-
anríkismál þessarar landa,
mætti auðvitað segjia, að þeir
snertu okkur ekki beinlír.is.
En er hér einungis um nð
ræða innanlandsmál þessara
ríkja? Nei, vissulega ekki.
Allir menn, sem gefin er ó-
brjáluð dómgreind mega sjá,
að átburðirnir í Tékkóslóva-
kíu gætu aldrei h'afa gerzt
nema sökum þess, að komm-
únistaflokkurinn tékkneski
nýtur beins og óbeins stuðin-
Lngs ráðstjórnarinnar í
Moskvu og hún hefur vel-
þóknun á viðburðunum, ea
ekki andúð á þeim, sökum
þess að hún itelur þá tengja
Tékkóslóvakíu og Rússland
sterkari böndum. Og atburð-
irnir í Finnlandi eru enn sern
komið er beinlínis utanríkis
mál og hafa enn ekki haft í-
hrif á innanríkismáþ en hér
er um það að ræða, hvort
Fimnar eigi að hverfa írá
hlutleysisstefnu sinni og
tengjast Rúsum. Atburðirnir
í Tékkóslóvakíu pg Fiim-
landi hafa því heimspólírtíska
þýðingu. Þeir eru nátengdir
utar.ríkisstefnu Ráðstjónnar-
ríkj'anna og þáttur í heimsá-
tökunum- Þess vegna snerta
þeir okkur íislendinga, og
þess vegna eigum við sS
ræða þá.
En þeir eru ekki einungis
athyglisverðir fyrir þá sök. í
báðum löndunum er aístaða
og framkoma kommúnista-
Framh. á 7. síðu.
fr
MONTA 15 —200 amp.
MEDIA 20—350 amp.'
útvegum við gegn innflutnings- og gjald-
eyrisleyfum með stuttum fyxirvara frá
ARC. MFG. CO. Ltd. London
Einnig hinn viðurkennda Blue-Red raf-
suðuþráð.
F
Umboðs- og Raftœkjaverzlun Islands h.f.
Nýja Bíó-húsmu, sími 6439 Reykjavík.