Alþýðublaðið - 30.04.1948, Blaðsíða 5

Föstudágur 30. apríl 1948. _ _ ALÞÝÐUBLAÐIÐ 5
vorir eru beðnir að athuga að verzlanir
vorar, ionfyrirtæki og skrifstofa eru lok
aðar allan claginn 1. maí.
Gerið innkaup yðar tímanlega í dag.
Hoefar máSfrelsl í Helsingfors.
•dtíaf:- iées VÖjfeaaBí
HVER OG EINN itelur sig
eiga nokkrar kröfur á hend-
ur meðbræðrum sínum, — að
þeim beri að haga þessu eða
hinu þannig eða á annan
hátt! Þetta hlýtur að vekj-a
tvær spurningar: Ber mann-
inum réttur til að fram-
kvæma þær kröfur sínar cg
og 'getur liann réttlætt þær;
fært íram gildar cg sanníær
andi ástæður fyrir réttmæti
þeirra, eða það, sem vio köll
um rök?
Rökin itala tU démgreind-
ar manna, þau e'ga að kcma
mönnum í skUning um hið
rétta eðli málsins. Það úti-
Qokar ógnanir og hatur. Þau
geta unnið sterkar ti.Iifinning
ar til bandalags við sig, en
þau Ieyfa aldrei tilí'inningun
um, hinum óhömdu til'finn-
ingum, — að ráða úrslitum.
Rökin eiga einmitt að vera
tilraun til þess að beina um-
ræðunum á hærra svið er
það, sem er umráðasvæð: á-
stríðna þeirra og kennda, er
aðeins vita eina leið íil að
ná settu marki.
Það er þetta ,.ægivald“,
sem rökin eiga að halda í
skeíjum. Ti.Ifinningarnar
igeta hæglega leirtt út í öíg-
ar slagorða og kiörorðafull-
yrðinga, múgsefjunar og van
hugsaðra múgæsinga og snn
ars þess háttar. Rökin eru
hins vegar fús á að veita and
stæðingunum tækifæri til ao
bera fram gagnrök. Fyrir
bragðið er unnt að ræða og
athuga má-lin frá öllum hlið-
um. Þau skýrast, og það skap
ar grundvöíl réttsýni og hei-1
bri'gðra ákvarðana.
Hæfni til þess að hlusta á
gagnrök og taka til þeirrs
það tillit, sem ber, er mjög
miklls verður eiginleiki. Sá
eiginleiki er gruridvöllur
st j órnmálalegrar rnemiingar
vorrar. Hann er líftaug
lýðræðisins. Freisi til rök-
ræðna, þ. e. a. s. leyfi íil
gagnrýni, ótakmarkaora rarín
sókna og alhliða ufnræðna
er nauðsynlegt skilyroi þess,
að þar megi ríkja sú menn-
ing, sem manni hæfir og
sæmir. Þess vegna ber okkur
að ala böm okkar upp rneð
aðstoð rökr;eðna, þegar
heima og í skóla; venja þau
á að beita rökum og hlýöa
með skilningi á gaignrök. 1
istjórnmálalegu . Idfi nemur
maður oft mest af mikilhæí
um andstæðlngi. Hvað mun
mér líklegast til þrpska? Að
Iilýða á ræðu manns, sem
endurtekur og styrkír mínar
eigin skoðanir. eða af því, ao
hlusta á . gágrirök þess, som
mótmælir þeim og vekur
með méir n5rjar hugsanir.
Andstæða röksemdanna
eru hinar óröksitúddu íml-
yrðingar. Við- könnumst óll
við mannfrin, sem endurtek-
<ur í sífellu- sömu fullyrðing-
arnar með brevttum orðum
og endalausum tilbrigðuni,
án þess að taka minnsta til-
lit til gagnraka.
Rökræður e:ga* heima jsar
sem menn búa við óskorað
lýðræði. .Fullyrðirigarnar
hins vegar þar, sem einræo-
iö hefur völdin. Einræðlð,
eins og við höfum kynnzt
því á okkar dögum, er sér-
réttindaflokkur. sem einn hef
ur leyfl til að ákveða hvaða
röksemdir megi birta al- i
JULIUS BOMHOLT,
hinn þekkti d-anski jafnað-
armaður opc forseti danska
fólksþing'sins, skriíar í
þessari grein um frjálsa
gagnrýni og flökkasam-
vinnu í lýðræði slöndun-
um og ber hvort tveggja
saman viS það ófrelsi, sem
ríkjandi er í einrreðs-
IÖndum. Greinin er þýdd
úr ..SociaI-Demokraten“.
menningi, ákveður og einnig
fyrlrfram hvaða gagnrök
megi ekki sjá dagsins ijós;
hvað standa megi í kennslu
bókum skólann.a og hvað birt
ast megi í blöðunum. E.n-
ræði og skoðanaeinsýrii
hljóta að fylgjast að. Þann,
sem leyíir sér að hreyfa skoð
unurii, sem ekki eru leyfðar,
verður að einangra sem
fyrst. Það má gera með þeim
hætti að hneppa hann í varð
hald eða skjóta; að öðrum
kosti verður hann að iðrast
synda sinna og heita í hugar
auðmýkt að hugsa aðeins
leyfðar hugsanir. Þetta er
allt rökrænt. Hafi maður val
ið einræðlð, verður maður
einnig að hlýta valdbeitingu
þess; að ein persóna gereyði
annarri. Af öryggisástæðum
verður að koma á njósna-
starfsemi, er teygi arma sína
inn í hvern kima og krók
einkalíísins. Lögreglulið verð
ur hvarvetna að vera til taks.
Gagnrýni öll verður að telj-
ast til glæpa.
I æsku minni voru menn
enn þeirrar skoðunar, að ein
ræði gæti smám saman slak-
að á fjötrunum og'breytzt að
sumu leyti í lýðræði. Síðan
hefur sannazt, að slíkt er
blekking ein. Þegar frelsi til
'gagnrýni hefur með öllu ver
ið aínumið með njósnum og
ógnum valdbeitingar,- liggur
engin friðsöm leið út úr
þeim ógöngum. Einræði verð
ur aoeins afnumið með bylt-
irigu eða styrjöld.
Bók eins cg ,,Mein Kampf“
eftir Hitler er mjög lærdóms
rík. Húri fcer að vísu vitni
heldur lágum þroska, en
kafli sá, er náunginn ritar
um hópsefjun, ráðin til að
hrífa hóp áheyrenda og ná
valdi á tilf-inningum 'hans,
ber vitni ulp ctrúlega skarp-
skyggni og þekkingu. Það,
sem -þair stendur skrifað, er
síglld. fræðikenning hverjum
þeim, sem koma vili á stofn
einræði og halda því við
lýSi.
Menn kunna að varpa
fram þeirri spurningu, hvort
þjóð, sem vill við halda lýð-
ræði, megi leyfa starfsemi
þeirra er notfæra sér frelsið
tii þess að skipuleggja flokka !
er hafa á sieínuskrá sinni að ;
verða sérréttindaTiokkar;
með einkaleyfi til ákvarð- j
ana, samkvæmt austrænni
fyrirmynd. Á mönnum að
veiia&c frels: t-3 að kollvarpa
frelsinu? Því er að svara, að
lýðræði, sem takmarkar
skcoanafrelsi á einhverju
svlði veldur stefnu sinni al-
varlegum hriekki. Ber; meiri j
hluti þjóðarinnar ekki næg- j
an þrðbka til að aðhyllast
lýðræð.ð — í lífi sínu sem :
dauða, — er ráða vant.
Það er nú komið á daginn
að röksemdir eru í sjálfu sár
hio hættulegasta vopn. Nú er
það einræði ekki til, sem
heita vi-ll einræði, heldur
vill það bera heiðursheitið
lýðræði. Takmarkað lýðræði
ao vísu. Hvers vegna eru
járntjöld, skipulagðar-\pjósn
ir og fangabúðir nauðsynleg
ar sliku stjórnarfyrirkomu-
lagi? Vegna þess að hið ör-
lagaríka getur gerzt; -—- að
gagnrýnin láti þrátt fyrir
allt. á sér bæra. Gagnrýni sú,
sem er þjónn sannleikans.
Gagnrýni og rök eru bylting
armáttur, vegna þess að mað
urinn, — og guði sé lof fyriir
það, — er gæddur þeirri þrá
að vilja hlýða á hverja þá
skoðun, sem hefur boðskap
um batnandi heim að flytja.
Athugum Tékkóslóvakíu.
Engum getur dulizt, að þar
hefur verið beitt þvingun.
Þjóðin hefur glatað frelsi
sínu. En allir þeir í vestræn
um löndum, sem hafa samúð
með þeim er beita þvingun
þessari; allir þeir, sem óska
að sömu ósköp dynji yfir
þeirra eigin þjóðir, eru önn-
um kafnir vtð ao hjúpa þessa
atFurðl blæjum lýðræðisins.
Allt skal það he.ita lýðræði!
Engu að síður ber að við-
urkenna að lýðræðið getur
einnig haft sínar veiku hlið-
ar. Énn tíðkast kosninga-
funilir, þar sem ékki er um
það að ræða fyrst og fremst
að rökræða málefnin, heldur
að æsa hugi kjóseridanna
með fullyrð.ingum cg slag-
orðum. Ög því má ekki
gleyma, að vald þarf til á-
kvarðana, sem hafa í för með
sér víðtækar afleiðinigar í
lífi þjóðarinnar. Til þess að
gæca orð sín váldi mynda
menn flokka, —- að minnsta
kosti er það ein orsökin, sem
til þess liggur, óg öllu valdi
fylgja freistingar. A trúar-
legu, siðrænu, þjóðfélags-
legu og stj órnmá'Ialcgu sviði
gætir oft blekkingaraka,
sem fremur eru frarn borin
til þess að dylja, heldur en
t:I þess að skýra málin. En
þráí-t fyrir það er lýðræðið
(Frh. á 7. síðu.)
mmmmmm*
VIÐBURÐIRNIR á Finrilandi
hafa að vonum vakið ugg hér
á landi sem annars staðar. Þó
finnst mörgum að ótrúlegt
sé, að atburðir þeir, er áttu
sér .-.tað í Prag, verði endur-
teknir í Helsinki, þar sem
kommúnistar eru tiitölulega
miiklu fámennari en með
Tékkum. En við skulum at-
huga, hvað átti sér stað í
finnsku hpfuðborginni 7.
marz síðast liðinn.
ÞENNAN DAG-fór fram fyrsti
mótmælafundur Finna gegr.
samningurn við Rússa Yfir
10000 rnanns voru viðstaddir,
og er það mörgum sinnum
fleira fólk en nokkru sinni
sótti fundi kommúnista um
til sín taka, og björguðu þeir
kommunum frá fundarmönn
um. Tóku þeir Hentunen
einnig í varðhald, „honura
til verndar“ eins og það var
orðað. Það ér athyglisvert,
að lögreglan tók einnig allar
ljósmyndavélar af blaðaljós-
myndurum, en fulltrúar rúss
nesku sendisveitarinnar voru
í glugga á gistihúsi rétt hjá,
og tóku kvikmyndir af öllu,
sem fram íór.
ÞANNIG ER ÞAÐ ORÐIÐ í.
norrænu lýðræðislandi, og er
þetta að vísu ekki mikið í
samanburði við atburðina í
Tékkóslóvakíu, en samt vís-
bending til allra hugsandi
manna. Kommúnistar eru
Nokkrar cluglegar og reglusamar stúlkur
geta fengið atvinnu strax.
Skúlagötu 28.
samningana: Aðalræðurnaður
á fundinum var próf. Ernesti
Hentunen, sem er eini: siiel-
eggasti andstæðingur Rússa
í Finnlanöi.
HENTUNEN talaði vel og hlaut
góðar undirtektir. Marm-
fjöldinn fagnaði ákaft, þegar
hann sagði: ,, Rússinn mun
enga ánægju hafa af banda-
lagi við okkur. Hann jnun
brátt komast að raun um, að
hann hefur stungið í vasa
sinn ilugu, sem stingur."
ÞEGAR PRÓFESSORINN hafði'
mælt þessi orð, gerðu nókkr-
ir kommúnistar, sem voru í
hópnurn, hróp og köll og
æptu: „Niður með fasista-isa'“
Eftir þetta réðust um þrjátíu
kommúnistar, auðsýnilega
valið.lið, upp á ræðupallinn
og hrifsuðu Hentunen með
sér. Lögreglumenn, sem vcfru
viðsíaddir, skiptu sér ekkert
af þessu, enda er finnska lög-
reglan undir stjórn komra-
únista.
ÁRÁSARMENNIRNIR ætluðu
að drag?. prófessorinn að bif-
reið, sem var skammt frá, og
komast burt með hann. Þá
þótti fundarmönnum nóg
komið og réðust þeir.að kom
múnistunum, rifu Hentunen
úr höndum þeirra og börðu
flugumennina rækilega. Þá
loksins þóíti lögregluþjónun-
um tími til kominn að láta
alls staðar eins.
PRÓFESSOR HENTUNEN hef-
ur lent í höridum finnsku
lögreglunnar áður og fyrir
sama afbrotið. Hann stofnaði
blað, þar sem hann barðist
gegn ágangi Rússa og taldi
áíroðning þeirra skerða frelsi
Finna. Þá var liann dreginn
fyrir lögregluna, útkoma
blaðs hans stöðvuð, og hann
sjálfur lýstur „geðveikur“
og sendur í geðveikrahæli!
ÞAÐ REYNDIST þó ógerlegt að
halda honum þar, vegna
reiði þjóðarinnar, .og ,geggj-
unin“ var ekki meiri en svo,
að kjósendur í höfuðborgnni
kusu próíessorinn í bæjar-
stjórnina við síðustu kosn-
ingar, enda þótt hann . væri
ekki í neinum af gömlu
flokkunum.
Fínn og grófur skelja-
sandur. — Möl.
Guðmundur Magnússon.
Kirkjuvegi 16,
Hafnarfirði. — Sími 9199.
Lesið Áiþýðublaðið!