Alþýðublaðið - 04.05.1948, Blaðsíða 4

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Þriðjudagur 4. maí lí'ÍS.
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Rítstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Beneclikt Gröndal.
Þingfréttir: Helgi Sæmundsson.
Ritstjórnarsímar: 4901, 4902.
Auglýsingar: Emilía Möller.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusínii: 4900.
Aðsetur: Alþýðuhúsið.
Aiþýðuprentsmíðjan h-f.
KÁTÍÐAHÖLD VERKA-
LÝÐSIN3 1. maí í ár voru
með mjög ólíkum hætti aust
an og vestan rússneska járn-
tjaldsins. I hinum ófrjálsu
Iöndum Aústur-Evrópu og í
Rússlandi var dagurinn not-
aður til áróðurs fyrir komm
únista og heimsveldistefnu
Rússa. Þar komu engir opin-
berlega frarn á hátíðisdegi
verkalýðsins aðrir en komm-
únistar og hapdbendi þeirra
og þar gat engan málflutning
annan en hinn kommúnist-
íska áróður.
Á Vesturlöndum báru há-
tíðahöld dagsins allt annan
svip. Þar var öllum frjálst
ao eína til funda og flytja
skoðanir sínar. En forustan
var hjá lýðræoisjafnaðar-
mönnum og hinum fjöl-
mennu og vel skipulögðu ai-
þýðusamtökum þeirra. Meg-
in einkenni dagsins var það,
að lýðræðisjafnaðarmenn
samfylktu ekki kommúnistum'
frekar en öfgaflokkunum til
hægri. Málflutningur þeirra
miðaði og að því að vara í
'senn við hættunni af auð-
valdsstefnunni og ofbeldis-
stefnu kommúnista. Á Bret-
Iandi mælti Attlee forsætis-
ráðherra alvarleg varnaðar-
orð til þjóðar sinnar, sem
lengi munu í minnum höfð
og alþýðan á Bretlandi og
um allan hinn frjálsa og sið-
menntaða heiin mun draga
tímabæra lærdóma af. Iíar.n
afhjúpaði utanríkisstéfnu
Rússa cg framferði konim-
únista á einstæðan hátt.
Hann gerði á eftirminnileg-
an hátt upp relkninginn við
höfuofjendur jafnaðarstefn-
unnar, frelsisins og lýðræðis
ins í dag. A .Norðurlöndum
voru hátíðahöld dagsins á
sömu lund. I'orustumenn
þjóðanna, sem jafnframt eru
Ieiðtogar jafnaðarmanna-
flokkanna í þessum löndum,
fluttu þjóðum sínum hlið-
síæðan boðskap og Attlee
hinn brezki ílutti þjóð siiini.
*
1. maí skar úr um það á
óyggjandi hátt, að milli lýð-
ræðisjafnaðarstefnunnar og
kommúnismans. er óbrúan-
legt djúp staðfest. Utanrík-
issteína Rússa, valdarán
Jkommunistá og oíbeldi í
leppríkjum Rússlands og hin
yfirlýsta f j andskaparstef na
hins endurreista alþjóðasam
hands kornmúnista í garð
jaínaðarsteínunnar, klofn-
ingss tarf semi kommúni sta
innan vébanda aiþýðuhreyf-
ingarinnar á Vesturlöndum,
heift þeirra og hatur í garð
ríkisstjórna þessara landa,
allt hefur þetta orðið til þess
að draga hreinar og skýrar
línur milli lýðræðisins og ein
'einræðisins.
*
Hér á landi ætluðu komm-
Mörg aidarafmæli. — Sögulans söguþjóð- —- Við
búðardisk fyrir 100 árum. -— Byliing á íslandi.
Háiíðahöld næsín ár.
1348 er mikiS afmæla ár, og
flest afmælin eru aldarafmæli,
— þau minnast viðburða, sem
urSu 1848. Þa5 mimdu senni-
le&a margir fallast á, að 1848
hafi verið merkasta og afdvifa-
ríkasta ár allrar nítjándu altlar
innar, að minnsta kosíi mi'Ii
1815 og 1914. Viðburðir þessa
árs, byltiiigarnar miklu, ávarp
þeirra Marx og: Engels, cru
heimssögulegir viðburðir.' Kn
við skulum minnast þess, að
ekkert iancl er með öllu einansr
að, og hafi steinninn fallið í vatn
ið í París 1848, bárust bylgjmn
ar í aliar áttir, aiia ieið til ís-
lands, þótt nokkuð væru þær
iengi á ieiðinni. Það er lærdóms
ríkt að lesa um ísland ársins
1848. Heimsviðburðir ýttu þá
við íslandssögunni, eins og þeir
hafa gert oftar og í ríkaramæíi
síðan.
OKKUR ÍSUENÐIhiGUM
hættir til að vera svo uppteknir
af fornsögunum, að vvl gleym-
um sögu þjóðarinnar á seinni
öldum. Það er ótrúlegt en sntt,
að þjóð, sem gefur út bók á
dag, sem á betri heirnildir að
sögu sinni en ílestar aðrar þjóð
ir, skuli enn ekki hafa eignazt
heildarsögu sír.a, ef frá eru tald
ar kennslubækur. Ein Islands-
saga er að vísu að koma út,
þrjú bindi komin, en húti virð
ist vera heldur þung í vöfum
fyrir allan almenning. Væri
æskilegt að eignast íslandssögu
í tveim eða brem bindum, og
svo sér í lagi sögu nítjándu nld
arjnnar og fyrsta hluta hinnar
tuttugustu, til dæmis fram til
1918.
SAMGÖNGUR milli íslands
og útlanda voru ekki greiðar
árið 1848. Eitt skip kom að ut
an veturinn ‘47—‘48, og lagði
það af stað frá Liverpóöl 14.
október, fékk landsýn hér tvéim
vikum síðar, en hraktist áfuv til
Færeyja og varð að liggja fram
í desember, og komst ekki til
Reykjavíkujfcfyrr en undir jól.
Næsta skip kom úr hafi til hins
íslenzka höfuðst’aðar fýrir iétí-
um hundrað árum og hálfum'
mánuði, eða um miðjan apríl
1848.
ÞAÐ HEFÐÍ VEK5Ð GAMAN
að standa víð búðardisk í
Reykjavík dagana eftir að skip
ið kom. Þá fyrst fréttu íslend-
ingár það, ao konungur þeirra,
Kristján VIII, hefði látiz.t í ján
úar, að bylting hefði orðið í Par
ís í febrúar og breiðzt viða um
álfuna, leitt til hinna hörmuleg-
ustu aíburða í Berlín, Vín og
Mílanó og síðan til stríðsins
miflx Dana og Þjóðveria. Þetta
voru mikil tíðindi að fá í einurn
pósti.
EKKI VÆK ÐANAHATE.J{->
MIKH) í Reykvíkingum um þess
ar mundir, enda var höfuðborg
in hálf danskt þorp með um
1100 íbúum. Hafin var fjársöt'n
un til ekkna og aðstandenda
faliina danskra hermanna cg
þrír eða fjórir Hafnaríslending
ar gengu í herinn. Var ekki
verra hægt að segja um íslend-
ing í höfuðstaðnum en að hann
væri. Þjóðverjasinni eða • á
’oandi óvina Ðana.
FKÉTTIRNAR VORU LENGI
á leiðinni til íslands, en frá ís-
landi voru þær ekki aðeins óra
tíma, heldur hætti þeim við að
bjagast á leiðinni, eins og sjá
má af bví, að sumarið 1843 gekk
orðrómur um það í Kaupmanna
höfn, að áköf bylting hefði átt
sér stað á íslandi og hefði verið
haldinn fundur á Þingvöllum,
þar sem lýst hefði verið sósial-
istisku lýðveldi.
ÞAÐ ER GAMAN að riíja
þessa viðburði upp lauslega. En
þetta var þó aðeins byrjunin,
og eru viðburðirnir hér á landi
á árunum 1848 til 1851 hið á-
kjósanlegasta, skemmtiiegasta
og lærdómsríkasta bókarefni fyr
ir einhvern af fræðimönnum okk
ar. Á bessurn árum gjörbreytt-
ist hugsunarháttur íslendinga
og þeim varð það smám sátnan
Ijóst, hvert þeir áttu að stefna.
Á þessum árum markaðist sú
braut, sem lá til 1918 og 1944.
NÍTJÁNÐA ÖLDIN ER eitt
glæsilegasta og skemmtilegasta
tímabil í sögu okjcar. Við höf-
um sýnt bókmenntum þessarar
aldar milda rækt og gefið þær
út í myndskreyttum -skrsutút-
gáfum, lesið þær og notið
þeirra. Nú ætturn við að gera
hið Sama fyrir stjórnmálin, hug
•sjónirnar, bíaðamehnsk’ana. og
baráttuna aila, sem er sxx rót,
sam margt er sprottið af með
þjóð okkar. Áður en aldaraf-
mæli þjoðfundarins verouv hala
ið hátíðlegt ættu að koma úr
góð saga 19. alclarinnar, onnur
bók og ítarlegri um árin 1848
—51 og Ijósprentaðar útgáfvur
af Þjóðólfi. Þá væri áthugandi,
hvcrt nokkur íslenzkur cnálari
vær fáánlegur til að réyna aö
mála mynd aí þjóðfunditium, en
hún mætti helzt ekki að vera i
septembersýningarstíl.
.únistar sér að lata hátíða-1
höld dagsins vera á sömu
lund og í Rússlandi og lepp-
ríkjum þess. Daginn átti. að
nota t:l þess að reka flokks-
pólítískan áróður fyrir korn-
múnista. Kommúnistar og
íeppar þeirra áttu að fá ein-
ræðisvald yfir fundum dags-
ins' og öðruin samkomum til
þess að lofsyngja austrseha
einræðið og oíbeldið í rikj-
um kommúnismans, iýsa ve!
þóknun sinni á valdaráni
kommúnista í Tékkóslóvakíu
cg svíyirða andstæðinga
hinnar kommúnistísku kúg-
unarstefnu.
Þessi tilraun mistókst.
Kommúnistar voru einangr-
aðir. Dagurinn var helgaður
lýðræðinu og frelsinu en
, ekki einræðinu og kúgun-
ipni. Kröfuganga kommún-
ista og fylgiihnatta þeirra var,
þótt fjölmenn væri', miklum
mun’ þunnskipaðri en kröfu-
göngurnar 1. maí á undan-
förnum árum. Reykvískur
verkalýður var áberaridi fá-
mennur í kröfúgöngu þeirra
og á útifundinum á Lækjar-
torgi. Hann lét ekki beita
sér fyrir flokksvagn kcmm-
únista. Honum kom ekki tii
hugar að lofsyngja einræðið
og kúgunina.
1. maí sýndi reykvísk al-
þýða, að hún á enga samleið
með kommúnisturn. Hún vill
sörnu þróun og á Vesturlönd
nm: Frið, frelsi og framfarir
undir forustu jafnaðar-
manna.
Félag garðyrkjumanna.
Kaupfaxfi.
Kaupíaxti Félags garðyrkjumanna fyrir skrúðgarða-
vinnu er sem faér segir:
Fyrir garðyrkjumann kr. 13.05 pr. klst.
Fyrir aðstoðarmenn kr. 11.10 pr. klst.
Kauptaxti þessi er jafnaðarkaup hvenær og á hvaða
tíma sól'ar'hring'sins, sem vinnan fellur.
Á fyrrgreint kaup er heimilt að leggja 20% fyrir
verkstjórn, verkfærum, try.ggingum og orlofsfé.
Eftirtaldir meðlimir Félags garðyrkjumanna taka
ao sér að skipúleggja skrúðgarða svo og aðra skrúð-
garðavinnu:
Jónas Sig. Jónsson, Sólvangi, Fossvogi.
Agnar Gxmniaugsson, Sarníún 38, sími 2437,
m’.Ili 12—-1 e. h.
Haíliði Jonsson, Fossvogsblett 14.
Pétur Ágústssoiij Miðtún 52, síixii 7484.
Björn Vilhjálmsson, Leifsgötu 8.
Ole Pedersen, sími, Blóm & Ávexíir, 2717.
Ilalldór O. Jónsson, Drápulilíð 15, sími 2539
milli 1.30—2.30 e. h.
Síeingrímur Benediktss., Laugardal, Kleppsveg.
Sólborg Einarsdóftir, Barmahlíð 25, sími 4385,
frá kl. 10—12 f. h.
Sigurþór Eiríksson, Traðarkoíssundi 3.
S'gmður GÚðmundsson, Víðimei 59, sími 5284.
Baldur Guxmarsson, Miðtún 11, sími 6397.
Ingi Haraldss., Laugaveg 85, sími 5706, kl. 12—1.
Sigurður Elíasson, Flókagötu 41, sími 7172 frá kl:
10—12 og 1—6.
Björn Krisíófersson, Sigtúni 35.
Stjórn Félags garðyrkjumanna.
ifreiðaeigendur gera tillögur um
oryggi i umreroa
Viija fjöigurí ismfer'ðarmerkja á vegnrra
úti og Ijésmer-ki á gatnamotum í bænum
FELAG ISLENZKRA BÍFREÍÐAEIGENDA hefur átt tal
við vegamálasíjóra varðandi lagfæringu og endnmýjun á
hæííumerkjum á vegiun úti, svo og um uppseíningu á vega-
merkjum á ölliun ýegamótum, og kvað vegamálastjóri í ráði
að koma þessum naúðsynjamálum, í framkvæmd á jxessu vori.
Þá Iiefur fólagið skrifað lögrcglustjóranum í Eeykjavík varð-
andi ýms öryggismál í sambandi við umferðina í hænurn og
Eagt fram ýmsar tillögur varSandi þau mál.
Uppliaflega átti Félag ís-
lenzkra- bifreiðaeigencla írum-
kvæðið að því, að hættumerk-
in og vegamerkin voru sett
UPP á ýmsum stöðum á vegum
úti, eh merki þessi hafa geng-
ið úr sér, og í mörgum tilfell-
œn verið skemnid o-g brotin,
cg ber ]:að út af íyrir sig um-
gengnism enningu fólks sorg-
le-ga slæmt vitni.
I tillögum sínum til lög-
reglustjóra getur félagið nokk
urra staða í bænurn, þar sem
það óskar að sett vsrði upp
umférðarlj osxn er k i strax á
þessu vori, og eru það einmitt
þeir s-taðir, ssm lögrsglustjóri
héfiu' þegar ákvaðio og fengið
leyfi . 'bæjarstjórrÁr fyrir að
láta setja umferðarljósmsrki
upp. Enn fremur segir í bréfi
bifreiðaeig'sndafélagsins, að
rsynrst tæki þessi vel, yerði
þegar ráðist í að útvega og
kc-ma fyrlr slíkum -umferðar-
Ijósmerkjuni' á fleiri stöðum
þar sem sly.saíhættan er rnest,
cg í því sambaipi er benl á
þessi gatnamót: Njarðargötu
og Laufásvegar, Frfkirkjuveg-
ar og Skothúsvegar, Hring-
brautar og Mslavegar.
Enn fremui’ óskar félagið
■aftir að allir aðalvegir út úr
bænum verði greinilega aug-
lýstir sem aðalbrautir og við-
eigandi meríki sett upp með-
fram þsim. Kattaraugu (Re-
flectors), rauð eða hvít efíir
ástæðum, iséu lögboSin og
k'omið fyrir eins, og hér segir:
A öll umferðamerki, á allar
tálmanir í götum, brúnir t. d.
í umferðaxhringum og hættu-
legum beygjum, á öllum öku-
tækjúm, sem eru samkvæmt
lögum undanskilin að sýna
fram- é’Sa afturljós eða hvort-
tveggja, Gerð umferðarmerkja
sé samræmd og lögskipuð.. Og
enn iíremui’ s&gir í tillögum
félagsins til lögrsglustjóra:
Þegar ofannefndar aðgerðir
eru framkvæmdar, sé gefinn
út bækfingur með stuttum en
gagnorðum upplýsingum í um-
ferðarmálum. Nauðsynlegt er
að teikningar og myndir sáu
notaðar til' skýríngar. Síðan
verði þessum bækiingi dreift
á hvert einasía heimili í land-
inu og innihald útskýrt í skól-
um.
Bifreiðastæðúm verði fjölg-
að, sérstakiega í mi’ðbænum,
og þau, sem fyrir eru, verði
betur skipulögð. Eins verði
hugsað fyrir lóðum undir
væntanlegar bílageymslur (ga-
rag) í íbúðaliverfum.
BæjaryfirvöÍdin komi því
þanrúg fyrir, lað öllum nýjum
(Frh. á 7. síðu.)