Alþýðublaðið - 02.12.1948, Blaðsíða 5

Alþýðublaðið - 02.12.1948, Blaðsíða 5
Fimmtudagur 2- des- 1948. ALÞýÐCÍBLÁblÐ ÞÓRLEIFUR BJARNA- SON sannaði það greinilega með Hornstrendingabók og skáldsögunni Og svo kom vorið, að mikils má af honum vænta sem rithöfundi- Þess vegna verða gerð.ar til hans miklar kröfur, þegar hann nú færi'st það stórvirki í fang að skrifa sagnabálk. Fyrsta bindi hans, Hvað sagði tröll- ið, bendir ótvírætt til þess, að hann sé vaxinn vanda þessa nýja viðfangsefnis. Astæðurnar fyrir því, að Hvað sagði tröllið svarar miklum kröfum, eru ærið margar- Helztar mætti nefna þær, að sagan fjallar um efni, sem er nýstárlegt í bókmennt um okkar og hlýtur að vera Islendingum mjög að skapi; málið er kjarnmikið, stíllinn persónulegur og gerð sög- unnar traust og mótuð- Höf- undurinn velur sér viðfangs- efni, sem hann þekkir og skilur. Sögusviðið er átthagar hans á Horr.ströndum, ívaf söguþráðarins' er ilíf, starf og barátta fólksins, sem byggði þessar hrjóstrugu en þó oft kostaríku sveitir þar norður frá áður en vélaöldín lagði undir sig landið. En mergur sögunnar er persónulýsing- arna.r. myndirnar af fólkinu, sem heyjr þessa erfiðu lífs- baráttu, án þess að gera sér í hugarlund, að þáttur þess sé íslenzk hetjusaga. Kaflar sögunnar. sem gerast á bjarg inu og í, hefðu naumast ver- ið stílfærðir betur af öðrum núlifandi íslenzkum rithöf- undi en Þórleifi Bjarnasyni- Þeir eru íslenzkum bók- menntum mikillfengur. Sama er að segja um þá kafla bók- arinnar, er greina frá skipt- um Hornstrendinga við hina frönsku gesti, þó að þair séu raunar ekki eins nýir af nál- inni. Brúðkaupsveizlum hef- ur oft verið lýst áður af ís- ienzkum rithöfundum og af sumum sniUdarlega. En það er eitthvað sérstakt og per- sónulegt við brúðkaupsveizl- una í skáldsögu Þórleifs, og það mun leit á góðtemplara, sem bregði. upp anrarri eins mynd .af drykkjuhófi og þar er gert! Sögufólk Þórlejfs Bjarna- sonar er ekki ýkt eð.a losið- Þetta er í raun og veru ósköp venjulegt fólk ef litið er á það isiem fulltrúa samtiðar sinnar og lífskjara. En Þór- leifur er skygg.n á sérkenni þess og kann að velja því hlutverk og stöðu á sögusvið- inu, og þess vegra stendur bver maður og kona sögunn- ar glöggum lesanda skýrt fyrir hugarsjónum að bókar- lokum. Þarra er hvorki um að ræða eng.la ré diöfla. Höf- undurinn lýsir fólki, sem R&fðj aillt getað lifað og starf- að, meðan Hornstrandir voru hejmur íslenzkrar albýðu, sem sótti aflaföng á sjó og í björg og erjaði harðvellina \úð víkur þeirra og voga- Þetta er saga með einni að- alpersónu og mörgum auka- persónum. Bæring í Dufans- Þórleifur Bjaraason. vik og Einar Jósúason sýna vel, hvers höfundurinn má sín. í • vanda persónulýsing- anna- Elínborg húsfreyja á Hóli mun einnig verða minn- isstæð fiestum þeim, sem söguna lesa, og þó er þáttur hennar enn ekki ailur. Hitt er rélt, ssm á hefur verið bent í ritdómi, að Agnar Al- exíus er ekki aðsópsmikil að- alsöguhetja- En saga hans er eigi að síður hinn rauði þráð- ur bókarinnar, og honum vex æ ásmegin eftir því sem á líð- ur- í bók.arlok tekur hann völdin yfir öðrum persónum sögunnar, og fyrir honum á að liggja að hafa á hendi for- ustuna í tveimur framhalds- bindum. Hlutverk hans verð- ur áreiðanlega ekki misskilið, þegar sögunni er lokið, og það er þegar augljóst, að höf- undurinn ætlar honum mik- ið. Hér er hann síður en svo vanræktur. Sveinrinn,. sem í upphafi sögunnar leitar á náðir Bærings í Dufansvík, hrekst þaðan að Hóli, vex þar að vextj. og mannvirðingum, kvænist í bókar t-OiY Elínborgu húsfreyju og fórnar helft gleði sinnar fyrir höfðing- dóminn á Hóli, er fjarri því ao vera aukvisalegur, þótt örbirgð og hallæri kreppíu hann í kút volæðis og táp- leysis í æsku. Agrar Alexíus er komjnn vel til rnar.ns í lok þessa bindis, og hann mun enn. eiga efíir að vaxa að at- gervi og skapnöfn áður en höfundurir.n sleppir af hon- um hendinni. Hvað sagði .tröllið er ramrn íslenzk saga. Höfundur henn ar sækir efnivið sinn í heim þjóðsagr.anna, og hann gerjr hlut alvinnuveganna og lífs- baráttunnar rnikinn. Þessi saga hefði ekki getað gerzt í neinu öðru umhverfi en á Horr.ströndum norður á ís- landi. Sögufólkið ber sterkan svip af þessu umhverfi sínu, sem hefur mótað það og hert. Það er áslæða til þess að æi la að höfundurinn hugsi sér, að skáldsaga hans verði, þegar hún er fullgerð, minnisvarði horfnum og tápmiklum kyn- slóðum alþýðufólks, sem af er hetjusaga þei.rra karla og kvenna, er unnu afrek og dáðir, án þess að gera sér þess g.r.ein, enda var hugur þeirra löngum við það bund- inn, að annaðhvort væri að duga eða drepast. Ytri búningur bókarinnar er Norðra og prentverki Odds Björnssonar til mikils sóma- Það er enginn svikinn, sem hefur hana til jólanna! Helgi Sæmundsson. frá Húsm íB( iraskóla I r kiii rv na. Stúlkur þær, sem sott hafa um skólavist í Hús- mæðraskóla Reykjavíkur næst-a skólaár, verða að endurnýja umsóknir sínar fyrir 1. febrúar nk. • Annars verða eldri umsóknir ekki teknar tll greina. ríukta Síefánsdóítir. Fúi í tré, sem fyrrum var grænf SKÍRNIR er tímarit, sem á sér langa og merka sögu, enda er góður að því nauturinn, þar sem er Hið íslenzka bókmennta félag. En sannarlega má það muna sinn fííil fegri en raun er á um hefti þess fyrir árið 1947. Um greinar hinna innlendu höfunda í þessu síðasta Skírnis hefti má segja, að svipmót þeirra minni nokkuð á lands- lagið í Geldinganesi. En land Geldindaness mun hafa sJna kosti, þegar vel er að gætt, þótt yfirbragð þess verði naum ast talið sviptigið. Svo er og um greinar hinna innlendu höf unda í Skírni, en það eru ekki ófáar skóflustungur niður á gullið í sumum þeirra. Af grein um þessum er ritsmíð Lárusar Sigurbjörassonar um Leikfélag andans skemmtilegust og ; at- hyglisverðust. Höfundurinn opnar lesendunum fjallasýn,: sem fær þá til að gleyma því góða stund, hvar þeir eru stadd ir. Ritsmiðar eftir erlenda höf- unda flytur Skirnir tvær að þessu sinni. Hákon Hamre skipar bekk með höfundum hinna innlendu greina, en Pla- tón sálugi situr á palli drjúg- um ofar en aðrir greinahöfund ar ritsins. Kaflinn úr Sam- drykkjunni er þarna til mikill ar prýði, en fremur er hann skrautblóm en nytjajurt í riti, sem kjörið e.r til að rækja ís- lenzk fraeði. En þá kastar fyrst tólfunum, þegar kemur að ritfregnunum í hinu nýja Skírnisheíti. Einu sinni var virðing Skirnis slík, að ritfregnir hans réðu bóka- vali fjölmargra lesenda þessa íornfræga rits. Nú er hins veg ar svo komið, að ritfregnir Skírnis eru eins og fúi í lifandi tré. Út af fyrir sig gæti það verið gott og blessað, að rit- dómararnir ljúka lofsorði á bvo til hverja bók og hvern höfund. Hitt er alvarlegra, hvað er lofað. Þarna er ritað um leikritin Pálu og í sortan um eftir Sigurð heitinn Eggerz áugIýsI§• I áíþyðublaSÍnu rýít eiiis og Bjarmi væri að ieggja blessun sína yfir guðs- orðabók í sínum anda. Þýdd sjálfsævisaga danskrar leik- konu, sem snérist til fylgis við trúarstefnu hvítasunnumanna, er lofuð að flestu öðru en því, að þýðandinn er húðskammað- ur, en hann er líka einhver ritsnjallasti klerkur á íslandi! Fjölrituðu Ieikriti eftir Valdi- mar sáluga Briem er tekið feg ins hendi! Ein ljóðabók er gerð að umræðuefni í heftinu. Það er Þorpið eftir Jón úr Vör. Ég heyrði eða sá einhvers staðar ritstjóra Skírnis hall- mælt fyrir þá sök, að tímarit hans minnist ekki ritgerðasafns fyrirrennara hans, Árna pró- fessors Pálssonar. En þetta er með öllu ástæðulaust. Einar Ólafur Sveinsson á þvert á móti þakkir skilið fyrir að sýna ekki slíkum manni og Árna Pálssyni ókurteisi í riti því, sem hann stýrði, meðan Skírn ir enn var og hét. Hins vegar er fyllsta ástæða til umkvörtun ar fyrir hönd Sigurðar Nordals, þar eð leikrits hans, Uppstign- ingar, er getið í hinum svo- nefndu ritfregnum Skírnis. Vert er og að minnast þess, að sú var tíðin, að tímarit bók menntafélagsins flutti Ijóð og. smásögur eftir snjöllustu skáld og rithpfunda á íslandi. En það var fyrir ritstjórnardaga Ein- ars Ólafs Sveinssonar! Margir gerast til þess að hneykslast á bókaútgáfu yfir- standandi tíma, og mörg eru reiðiorð þeirra tímabær. Nýju tímaritin, sem spretta upp á akri íslenzkrar bókaútgáfu líkt og gorkúlur á haugi, fá drjúgmældan skerf af reiði- lestri vandlætaranna. En í þessu sambandi er kannski ekki hvað sízt ástæða til að hyggja að því, hvert er hlut- ckipti hinna tímaritanna, sem kjörin eru til að rækja menn- ingarskyldu og eiga sér aðra og merkari sögu en vera dægra- stytting lesenda, er sækjast að- eins eftir meira og minna au- virðilegum skemmtilestri. Sum þeirra hafa veslazt upp úr and legri ófeiti, en önnur hanga á ----------------------------I_ á M.b. Síldin frá Hafnarfirði. Upplýsingar hjá Kristni .Bergmann Norður- braut 7 Hafnarfirði og Guðmundi Sigurjóns- syni, sími 9029. horriminni. Það er ömurlegt tímanna tákn, að málgagn bók menntafélagsins. sem ritstýrt er af ekki ómerkari manni en próíessor í íslenzkum fræðum við háskólann og hefur að stuðningsmönnum marga af rit færustu menntamönnum þjóð- arinnar, skuli ekki Ijá málstað ■ siðmenningarinnar öf lugri stuðning en raun er á um þetta síðasta hefti Skírnis. Fyrst svo er um það tré, sem fyrrum var grænt og laufríkt, við hverju er þá að búast af hinum? Er ekki hægt að bæta úr þessu með því að raska svefnró stjórnar bókmenntafélagsins, og væri ekki skemmtilegra að Iáta af því verða áður en leita þarf fulltingis sálarrannsókna- félagsins til þessa menningar- lega þarfaverks? Ilelgi Sæmundsson. Leiðrétt og bent MÉR var á það bent á dögun um, að ,,Mánudagsblaðið“ hefði flutt ritdóm eftir Stefán nokk- urn Rafn um nýútkomna heild arútgáfu af barnasögum Sigur bjarnar Sveinssonar. Fylgdu fréttinni þær upplýsingar, að ritdómarinn teldi eitthvað hafa niður fallið í útgáfunni. Mér er málið lítillega skylt og kynnti mér því ritdóminn. Meginefni hans er nákvæm endursögn á því, sem prentað er á kápu bók arinnar, og hef ég síður en svo nokkuð við það að athuga. En svo kom það, sem ritdómarinn hafði fram að færa frá sjálfs sín brjósti. I-Iann saknaði ævin týrsins Margföldunartaflan, sem hann kveðst eiga í ágætri útgáfu frá 1911, og raunar einn ig sálma og kvæða skáldsins áður en Sigurbjörn hóf að skrifa barnasögur. í tilefni af þessu vil ég biðja ritdómarann að taka fram út- gáfu Margföldunartöflunnar frá 1911, fletta síðan upp á blaðsíðu 24 í síðara hefti rit- safnsins og -bera saman. Ég á yon á því, að hann finni þar ævintýrið góða, sem hann kveðst sakna, þótt höfundurinn hafi breytt fyrirsogn þess í end urprentun. Um sálmana og kvæðin er það að segja, að rit- safnið er búndið við það, sem Sigurbjörn hefur ort við hæfi barna og unglinga, og því eru aðeins tekin upp þar þau ljóð- mæli hans, er hann líefur end- urprentað í barnabókum sín- um. ,,Mánudagsblaðinu“ vil - ég gefa það vinarráð að fá sér rit- dómara, sem kynni sér meira en titilsíður og fyrirsagnir bóka. „ Helgi Sæmundsson.

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.