Alþýðublaðið - 24.12.1948, Blaðsíða 6

6
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Föstudagur 24, des- 1948.
Ég sat í hægindastóliium
og lét fara vel um 'mig,
Ikveikti mér í digrum vindli
og einblínidi á logandi kertin
á jólatrénu.
„Pabbi, pabbi, héma er til
þín,“ sagði Stína litla og
færði mér paikka.
„Og hérna, til pabba frá
mömmu! Og hér er einn enn
handa pabba!“ hrópaði Stubb
ur litli og 'hlóð skrautlegum
jólagjöfunum í kjöltu mína.
„Svona, svona, verið þið nú
róleg og lei'kið ykkur að nýja
'dótinu ykkar,“ sagði ég. En
við það var ekki komandi,
þau voru búin að opna sína
pakka og mamma þeirra var
byrjuð að dást að sínum
gjöfum og búin að kyssa mig
fyrir bleika undirkjólinn.
Nú störðu þau öll á mig og
ég byrjaði að taka utan af
pökkunum. Það var annars
etnkeimilegt, hivað jþessir
pakkar voru hver öðrum lík-
ir. Allt bækur, hugsaði ég
með mér, eins og ég hefði
ekki getað sagt það fyrir imi
mitt íwmar. Og mikið rétt,
•bók varð það, ný skáldsaga,
sem ég hafði séð í bókabúð-
um: „Fóstrið11 eftir Anonym-
us. Hún var áletruð: „Gleði-
leg jól, frá Sigga.“
Eg brosti og byrjaði að
taka utan af næstu bók.
Börnin horfðu á mig forviða,
og brátt kom hún í ljós. Ný
skáldsaga: „Fóstrið“ eftir
Anonymus. Hún - var einnig
áletruð: „Ég skil ekki af
hverju þú varst svona mikið
á móti þessari sögu. Hún er
góð. Lestu hana og dæmdu
svo. Gleðileg jól, Konráð.“
Börnunum þótti þetta bros-
legt, að það skyldi vera sama
bókin, en ég saug vindilinn
og kyssti svo konuna fyrir
næsta pakka, sem reyndist
vera skyrta og sokkar, og
krakfcana fyrir bindi og tref-
il. Svo settist ég aftur og tók
utan af næsta pakka. Það
var auðsýnilega bók, og • viti
menn: „Fóstrið" eftir Ano-
nymus. Bömin ætluðu >að
springa af kátínu, og konan
tautaði hlæjandi: „Það er
aldrei! Þú átt ekki að missa
af henni þessari." Þetta
þriðja eintak var einníg árit-
að: „Dæmdu ekki um bækur
ólesnar. Hún er góð. Gleðileg
jól, þinn Bjami.“
Þegar búið var að opna
'aila pakkana, beindist athygli
bamanna aftur að þeirra
eigin jólagjöfum o.g konan
fór út í eldhúsið. Ég sat í
stólnum mínum, og fletti
þesEari undraverðu skáld-
sogu. Ég iglotti og leit á öll
eintökin þrjú. Jæja, minna
má nú ga-gn gera en fá þrjú
eintök af þessari skræðu,
hugsaði ég. En sér grefur
gröif . . ., segir máltækið.
Mér heifði verið nær að vera
ek'ki svona harður í dómum
um bókina í fcaffinu fyrir
þrem döeum. Ég hafði rekizt
inn í Sjálfstæðishúsið í kaffi
og hitt þar fyrir nokkra
kunningia, eins og ég átti
von á. Við höfðum hálfgerðan
kaffiklúbb við eitt borðið og
þar var ávallt líf og fjör á
fjórða tímanum á daginn.
Siggi og Bjami voru þarna á
hverjum degi, Konni kom
þar oft og svo var fjc
ANONYMUS
J ólasa g a um metsöluhók.
kunningja, sem slæddist
þangað endrum og eins.
Ég hafði setzt við þetta
borð okkar, beðið xun te og
rúnnstykki með ósti, og flett
í Vísi, sem auðvitað var
ekkert nemja bókaauglýsing-
ar eins og hin blöðin. Mér
varð starsýnt á >hálfsíðu aug-
lýsingu, og ég las upp úr
henni:
„Þetta er tvímælalaust at-
hyglisverðasta skáldsagan,
sem komið hefur á markað-
inn í mörg ár, og á 'hún án
efa eftir að skipa sér vegleg-
an sess í íslenzkum bókmennt-
um. Glæsilegt listaverk, ó-
glejanandi saga um Reykja-
vik nútímans. Heillandi ást-
arsaga, stórbrotin örlög lista-
mann á öld allsnægtanna!
Þér munuð ekki leggja bók-
ina frá yður fyrr en þér hafið
lokið síðustu síðunni.“
„Helvítis rövl er þetta,“
sagði ég. ,,Ah-eg eru þeir að
gera rnann vitlausan þessir
bólcabraskarar. Þetta er nátt-
úrlega ekkert nema klám og
rugl, og svo á að reyna að
pránga þessu inn á saklausan
almúgann.“
' „Er það „Fóstrið"? spurði
Konni. „Eg hef heyrt mikið
talað um hana. Eg hitti hann
J Leif fyrir nokkrum dögurn og
hann sagðist hafa verið að
Jesa prófarkir af þessari sögu,
og hún væri það bezta sem
hann hefði lesið lengi.“
1 „Ég trúi því vel,“ sagði
Siggi. „Ég ‘er nú búinn að
vera nokkur árin við prent-
verkið og setja þennan leir,
sem þeir hafa verið að gefa
út hér, en þetta er þó að
miimsta kostí nýtt. Við vor-
um að spekúlera í því, hvern
hann ætti. við með skáldinu.
Mikið djöfull er það flott
persóna hjá honum. Lætur
hann byggja villu með dam-
aski á veggjimum, selja doll-
ara á 20 krónur stykkið og
eiga fjóra jeppa. Svo er þetta
þrælgáfaða kvikindi að skrifa
níð um gróssera, þegar þeir
, nappa 'hann á skattsvikum,
en hann gerir sér lítið fyrir
og flýgur suður á Riviera, þar
sem hann liggur í sólbaði og
skrifar um iist.“
I „Nú, já, en eftir hvem er
sagan?“ spurði ég. „Hver er
þessi Anonymus eiginlega?“
,,Ég hef heyrt að það sé
iVilmundur/1 sagði Bjarni.
„Nei', það er ekki hann,“
svaraði Sig'gi. „Ég er búinn
að liggja á honum Ragnari, en
annað hvort vill hann ekki
'segja það eða hann veit það
ekki sjálfur. En það er ekki
Vi3mundur.“
Skyldi það vera Guðbrand-
ur prófessor? Það er ekki ein
furðan stök hjá honum þessa
dagana. Eða Kalli ísfeld? Ég
neyrði það sagt í búð í morg-
un, að það gæti ekki annar
verið en thann.“
„Hver sem hann er, þá er
hann fífl,“ sagði ég kulda-
lega. „Maður, sem skrifar
bók undir nafninu Anonym-
us er annað hvort auli eða
hutgleysingi, nema hvort
tveggja sé. Ef maður telur síg
þurfa að segja eitthvað, sem
nann ekki þorir að segja und-
ir fullu nafni, þá á hann eng-
an rétt til að kveðja sér
hljóð'S. Það er enginn vandi
,að vera stórorður imdir dul-
Þeir voru hálf hissa á mér,
og ég var það eiginlega iíka
sjálfur, en teið mitt var kalt
og brauðið var gamalt, svo
mér fannst full ástæða til
önuglyndis.
Borðið var nú þétt setið,
og .greip hver fram í fyrir
öðrum til að mótmæla þessari
vitlsysu í mér.
,,Að heyra þig, rithöfund-
inn, tala svona. Eins og mað-
ur hafi ekki rétt til að skrifa
undir hvaða nafni sem hann
vill í frjálsu landi!“ sagði
einn.
„Aðalatriðið er ekki, 'hver
skrifar, heldur, hvað hann
segir,“ sagði annar, og þannig
rifu þeir mig í sig.
Ég hlustaði á þá um hríð,
en var í raun og veru1 að
hugsá um það, hvað ég gæti
geflð konunni minni í jóla-
g]öf.
„Kjarni málsins er nú samt
sá,“ sagði ég loks, „að hér á
landi hefur ekki verið skrif-
uð bók, sem er nokfcurs
virði, í fímmtíu ár, og við er-
um orðnir svo samdauna
þessaiá pest, að við vegsöm-
um leirskáld og dýrkum fúsk-
ara. Og svo er fólkið orðið svo
þreytt á þessum sömu lang-
lokuhöfimdum ár eftir ár, að
þeir setja upp grímu og halda
að þeir geti byggt fleiri
villur fyriþ 'gróðann á þann
hátt. Ég segi fyrir mig, .að
mér dettur eklci í hug að
kaupa þessa skruddu' eftir
Anonymus. Þá kaupi ég
heldur hina leirhnoðarana,
sem þora að skrifa undir
nafni.“
Nú hafði ég ákveðið, að
það yxði víst að vera undir-

Frh. af 3. síðu.
nokkru sinni standa eins högg-
dofa gagnvart undrum náttúr-
unnar. Almætti þessa náttúru-
fyrirbrigðis gæti vel orðið
grundvöllur heillar trúar, og
slík undur gera trú margra svo-
kallaðra heiðinna manna öllu
skiljanlegri.
Við áttum erfitt með að slíta
okkur frá þessum stórfenglega
stað en skuggar næturinnar
lengdust og við áttum langa
ferð fyrir höndum. Himinninn
kringum Heklu var rauður og
purpuralitur á bak við skýja-
röndina, rétt eins og verið væri
að bæta okkur það upp, að við
þurftum að fara frá Gullfossi og
Gsysi. Á heimleiðinni sáum við
fjölda hvera, sem íslendingarn-
ir höfðu notað til heimilisþarfa
og til ræktunar, og sannfærð-
umst um það, að hverirnir eru
víða á landinu.
Jafnvel í hinum bezta degi
eru aðeins 24 stundir, en er við
sátum aftur í sölum Esju og
ræddumst við um viðburði dags
ins fannst okkur sem okkur
hefði verið fært á fögrum bakka
nóg af furðuverkum til að dást
að alla ævi.
Næsta degi gátum við varið
eftir vild, og fóru flestir inn í
KÆRA ISLAND
bæinn til að verzla, skoða um-
hverfi höfuðborgarinnar og
reyna að kynnast fólkinu. Ég
átti því láni að fagna að hafa
samband við fólk í landi og fór
með því í ferð í amerískum
lúxusbíl, sem við í Englandi
getum alla jafna aðeins dáðst að
á litmyndum. Við snæddum
miðdegisrverð á gistihúsi og
fengum ljúffengt skyr, og ókum
síðan út á Reykjavíkurflugvöll.
Þar var ekki til sú tilfinning, að
ísland væri einangrað, heldur
gæti hér orðið miðstöð fyrir
ferðalög landa á milli.
kjóll, eins og í hitteöfyrra, og
ég kallaði í þjóninn til að
borga, svo að ég kæmist í búð
fyrir fjögur. Aður en ég fór,
mæltum við Konni, Siggi og
Bjami okkur mót á annan
heima hjá Konna. Við vorum
gamlir vinir og höfðum árum
saman haft það fyrir sið, að
fá okkur neðan í þvi á ann-
an. Ég rölti út í Austurstræti
og hóf píslargöngu mína um
kvemmdirfataverzlanir bæj-
arins.
Ég kveikti mér í öðrum
vindli, og konan -kom með
:kaffeopa. Það var broslegt að
hugsa imi þessar samræður
við kaffiborðið í veitinga-
húsdnu, og svo hafa þeir allir
blessaðir strákamir, allir þrír,
sent mér þessa bók til að
sthða mér.
„Það er síminn, pabbi,“
hrópaði Stubbur.
Ég rölti að símanum og tók
upp tólið.
„Halló!“
„Ert það þú, sæll og bless-
aður, þetta er Ragnar. Mér
datt svona í hug að hringja
í þig og segja þér, að þú átt
metsölubókina í ár. Við vor-
um að at'huga þetta lauslega í
dag, og það hafði selzt lang-
mes-t af ,,Fóstrinu“ af öllu,
sem við gáifum út fyrir jólin.
Þetta var líka elegant, fólkið
varð alveg vitlaust.“
„Nú, jæja,“ svaraði ég ró-
lega. „Það er von, mér virðist
ég haía fengið hálft upplagið
í jólagjöf."
„Þarna sérðu,“ sagði
Ragnar. „Þér hefði verið nær
að birta söguna undir nafni.
Þaxf maður annars no’kkuð
að. vera að þegja um þetta
lengur!“
„Jú, jú, fyrir alla muni,
segðu ekki nokkrum manni
frá því, það eyðileggur virkn-
inguna alveg, og ég þori ekki
fyrir rnitt litla líí að láta sjá
mig nokkurs staðar, ef það
fréttist, að ég ‘hafi skrifað
þetta.“ Anonymus.
Þú skilur það, kæra Island
að ég get aðeins minnzt lausiega
á allt það dásamlega; sem fyrir
míg hefur borið. Það verður
ekki fyrr en næstu vikur og
mánuði, að ég' get skipað niður
hugsunum mínum úr þessari
ferð, og notið þess að fullnustu,
hversu menntandi hún hefur
vsrið. Þá mundi ég hafa gaman
af þv£ að ræða við þig um mis-
muninn á lifnaðarháttum þínum
og okkar, ræða framtíðarvonir
þínar og áhrif síðustu ára á þig.
Ég veit það nú, að hinti mikli
,áhugi sem ég hef haft á íslandi
frá barnæsku, var ekki ástæðu-
laus. Hann mun nú haldast á-
fram og sem vinur mun ég fylgj
ast með framförum þínum. Þeg-
ar ég kem aftur (og ég mun
koma aftur) vona ég að ég sjái
þá ávexti af framtaki þínu, sem
ég get óskað þér beztra.
Kvöldskuggarnir færðust út
yfir fjörðinn, þegar Esja var
búin til brottferðar. Við vorum
að harma það, að þurfa að
kveðja svo fljótt, er við sáum að
stór hópur Reykvíkinga var
kominn niður á bryggjuna til
að kveðja okkur og veifa til
okkar. Við urðum að kingja í
flýti til að hafa hemil á tilfinn-
ingum okkar.
Það er einkennilegt að okkur
skyldi þykja svo sterk bönd
rofna, er við kvöddum eftir ör-
stutta dvöl. Og nú er svarað
þeírri spurningu, sem kom upp
í huga mínum, er ég lagði af
stað í ferðina. Mér er það erf-
itt að kveðja hina íslenzku vini
mína, svo góðir félagar sem þeir
hafa reynzt. Ég hef þegar reynt
að sýna aðdáun mína á landinu
og ég mun ávallt bera virðingu
fyrir þjóðinni. Það eru góðar
ástæður til þess, að mér er tíð-
rætt um skilnaðinn.
Við siglum nú út á hafið og
margir farþeganna munu innan
skamms leggjast fyi —. En hirri-
inninn er ennþá blár. Við hefð-
um ekki ásakað þig, þótt óveður
hefði skollið á þessa daga. og
við getum ekki látið hjá líða að
þakka fyrir hina gullnu daga,
sem við áttum í landinu.
Það er sama hvort hann rign-
ir eða blæs, þegar við komum
aftur. Þá munum við vita, að
við eigum fcgurð í vændum, og
kveðjum okkar verður vingjarn
lega svar'að.
Við megum til með að koma
aftur — það er enn svo margt,
sem okkur langar til að vita.
Þín einlæg
Judy Heselton.