Alþýðublaðið - 29.12.1948, Síða 5

Miðvikudagur 29. des. 1948.
ALÞÝOUBLAÐIÐ
Guðmundur Gísíason Hagalín:
Tindi, ílutí í
EG HYGG. að þau ívö skáld,
sem hér tala á eftir mér. muni
láta ykkur heyra , eitthvað af
nýjum skáldskap sínum. En þó
að ég kunni að eiga eitthvað,
sem skáldskapur megi kallast, í
fórum mínum fýsir mig írekar
að ilytja ykkur annað efni í
þetta skipti.
Meistari Jón segir svo í
hvítasunnuprédikun í Húspost-
illu sinni:
„Athuga hin skynlausu dýrin.
Þótt þau séu dásamlega sköpuð;
þá hafa þau ekki skyn á þeim
hlutum, er fyrir þau bera, ei
rannsaka þau sitt eðli, ekki er
framsýni hjá þeim mikil, engin
hæverska, siðsemi, aðgreining
góðs eður ills og allra sízt þekk
ing skaparans. Skyldir þú nú
ekki, syndugur maður, elska
hann fram yfir allar skepnur, er
svo mikið meira hefur lagt til
þín, heldur en annarra skepna,
sem að sólin er saurnum bjart-
ari, þar maðurinn er eitt dýr
l'ullt ráði og skilningi, hann
kann grein á illu og góðu, hann
getur útvalið. hvert hann vill,
hann veit, hvað sómir eður ei,
hann einn kann að læra að
þekkja vilja síns herra, hann
hefur upp fundið allan hagleik,
allar kúnstir og listir í heimin,
um, hann hefur útreiknað him.
ihsins hlaup og veit tíma og
stundir fyrirfram hann skyggn
ist inn í leynda dóma náttúrunn
ar, svo að guðs óútsegjanleg
vizka, sem náttúran hefur skap_
að, út brýtur sig í skynsemi
mannsins um allt náttúrunnar
ríki eftir þeim máta, sem hún
fær við tekið í þessum dauðlega
ííkama. En þó er það fyrir öllu,
að hún þekkir Guð sinn skap.
ara og á þann kost að trua á
hann sér til sáluhjálpar, í
hverju að er innifalin endur.
sköpun hins innra eða andlega
mannsins.'1
Allt frá því að ég tók að gera
mér raunverulega grein fyrir
því, hvers krafizt er af mönn.
um, þar sem heildtæku ríkis.
valdi hefur verið komið á, hef.
ur mér oftar og oftar orðið hugs
að til þessarar skilgreiningar
meistara Jóns, en hún festist
mér eitt sinn í minni, þegar ég
var drengur — og mun þá fvrst
hafa nokkurn veginn Ijóslega
runnið upp fyrir mér hvað því
fylgdi að vera maður. Maðurirm
rannsakar eðli sitt, skyggnist
inn í leynda dóma náttúrunnar,
er gæddur framsýni og siðsemi,
kann að gera skyn góðs og ills,
guðs óútsegjanleg vizka lýsir sér
£ skynsemi mannsins og mann.
Köld bor5 og
t| iíf
mrín
w
inum hefur verið gefin þekkin:
á skapara sínum. Hvort mundi
ekki hverjum og einum þetta
allt gefið til þess, að hann not.
aði það?
Hvort mundi það svo sæma
manninum. að hann feli öðrum
ailt sitt ráð — að hann hætti
allri leit, ao hann verði eins og
dýrið, láti beita sér fyrir, arð og
Gveifla yfir sér svipu -— teyma
sig að jötu og binda sig á klafa,
flytja sig þetta eða hitt, eftir
geðþótta þ.ess, sem hefur allt
hans forræði, láta jafnvel lóga
sér án þess að rísa til andstöðu
— enda sviptur öllum möguleik
um til að geta það með von urr
árangur — allt þetta grundvall
að á vanmati þeirrar gnægðar
sem honum hefur verið gefir
sem manni, vanrækslu á skyld
um sínum sem manns og i
blekkitrú á óskeikult forræð'
einhvers annars, sem líka er að.
eins maður, en hefur gert sig —
£ eigin . stöðnun og vanmegn-
gagnvart skvldum sínum — a?
guði, óskeikulu vitsmuna. og
máttarvaldi, sem hafi höndlaf
allan sannleika.
Hér á Norðurlöndum hafa svc
lengi sem sögur greina búi<
þjóðír, sem hafa unnað frelsí
sem væri takmarkað af lögum
en um leið tryggt að lögum. Og
þótt víkingarnir norrær.u væru Guðmundur Gíslason Hagalín
ofbeldis. og ránsmenn, þá er t
þeir herjuðu á önnur lönd,! þó at ek slita þeim eigi ..
fylgdi þeim hvarvetna þar sem það er einmitt þegsi tilfinning)
ÞJÓÐVILJINN missíi á sér alla stjórn í gáei* út af
erindl, sem Guðmundur Gísláson Ilagalín fluíti við
skáldaheinsóknina í ríkisútvarpið annan í jóium, þar
sem hann sagði hlustendum frá stórathyglisverðrl fram
tíðarskáldsögu sænsku skáldkonunnar Karin Boye. Seg
ir Þjóðviíjinn, að það haf . verið „upbelgd áróðursræða
gegn sósía!isma“ og kallar Guðrnund, af sinni venju-
legu háttvísi, „sóðalegasta og ófyrirleitnasta áróðurs-
trant islenzks áfíurhalds“. Hér skal aðe ns tekið fram,
að raunar er skáklsaga Karin Boye ádeila á naz'smann,
skrifuð á óíriðarárumim, þegar veldi lians var sem
mest. En senniiega er Þjóðvilj'nn sér skyldleikans með-
vitandi. Að öðru leyti telur Alþýðuhlaðið réítast að
svará aðkasíi Þjóðviljans meo því að birta er'ndi Guö
mundar Gísíasonar ííagalíns hér orðrétt.
ser.dur út u
m aitan
ba?
Sfl.D & ^TSFL’P
línur; sem þegar eru til — c.g
éins og æila ’nefði mátt að bær
hefou verið öregnár ef þjóðir
hc.ildtækra ríkiskerfa liefðn orð.
;ð alls ráðandi eftir styrjöldina
miklu. Karin Bove. sem hafði
íundið svo rhjög ! tfl þe ss í lýð.
ræö isþ ‘jóoíei iagi, hve. stakku r
hins op.in bera og alrrienna
l.'rengc 3i að hen: ~ii sem sérstæð.
um es nstakl • in?i hsfur bókstaf.
Jega iifað i aii da þr autir og
sem Tómas skáld Guðmundsson
túlkar í kvæði sínu Við Áshild-
armýri, þar sem hann segir um
alþýðumennina 12 úr Árnes.
sýslu, sem stóðu á verði um rétt
íslendinga, þegar aðrir bærðu
ekki á sér:
En hvaðan kom þeim sá styrkur,
sem stórmennum brást?
Hvað stefndi þeim hingað til
viðnáms gegn ofbeldi þungu?
Oss grunar jaínvel, að orð eins
og föðurlandsást
hafi æðisjaldan legið þeim
mönnum á tungu.
En þeim var eðlisbundin sú
blóðsins hneigð,
er berst gegn ofbeldi og nauð-
ung án hiks og kvíða.
og því verður aldrei til samnings
við óréttinn sveigð,
að samvizkan ein er það vald,
sem frjálsir menn hlýða.
einræn. en barðíst mjög á móti
þeirri tilhneigingu sinni, því nð
hún vildi taka þátt í baráttunni
fyrir auknu frelsi og réttlæti, og
það gerði hún. Svo skall styrþ
öldin á rneð öllum hennar ógn.
um. Sama dag í apríl 1941 sem
blöðin sögðu þau tíðindi, að
Þjóðverjar hefðu dregið upp
hakakrossfánann á Akrópólis,
háborg hinnar forngrísku listar
og menningar, kom tilkynning í
útvarpinu um hvarf Karin Boye
og lýsing á henni. Hún fannst
látin, hafði lagzt fyrir í mjöll. ir sv'
inni i frosti og fjúki. Þá orti
skáldið Hjalmar Gullberg kvæði
bað, sem frægt hefur orðið.
Magnús Ásgeirsson þýddi það á
íslenzku. Það heitir ..Fallin
skjaldmey" og er í bókinni Með
an sprengjurnar falla.
tillögð fataefni í saum.
Þeir, sem vilja tryggja
sér fljóta afgréiðslu
komi strax eða hxingi í
síma 7748.
Gunnar
Sæmundsson
klæðskeri,
Þórsgötu 26.
þeir staðfestust lögbundin skip.
an. og svo sem kunnugt er,
höfðu þeir mikilvæg þjóðfélags.
leg áhrif í Austur. og Vestur.
Evrópu. Ég hef lesið, að í forn-
frönsku kvæði sé sögð sú saga,
ao franskur konungur hafi sent
eríndreka á fund norrænna vík.
inga í Norður.Frakklandi. Er.
í indrekinn spurði fyrstu víking.
ana, ssm hann hitti, hver væri
höfðingi þeirra. Þeir svöruðu:
Enginn. Við erum allir jafnir.
Þetta er skilið svo, að þeir hafi
allir litið á sig sem frjálsa
menn og jafna fyrir lögunum.
Ekki þarf að minna á hina marg
umtöluðu frelsisást feðra okkar
íslendinga. En frelsisástin þessi
I ríka meðvitund um gildi þess
I fyrir manndóm hvers eins, að
1 hafa víðtækan sjálfsákvörðunar.
rétt innan þeirra takmarka, er
væru í samræmi við almenna
réttarmeðvitund, hefur alltaf
GÍðan liíað með Norðurlandabú.l , , . ,, , .
, „ , i Og af þessari rot var hun
um. Hun fylgdi bessari þjoð all. , ,, , ,,
1. , . „ sprottm, bok su. sem eg ætla nu
ar hennar nauðaldir og fylkti „ , „ , :v , ,
, . „ . . „ að leyfa mer að segja ykkur
henm um fonngja sma. Og utið eitt frá.
dæmi Norðmanna úr heims..
styrjöldinni, nánustu frænda | Fyrir tæpum sjö árum lézt í
okkar — af hverju hefur staðið Gvíþjóð skáldkona, sem hét
meiri ljómi nú um aldir? Roo. Karin Boye. Hún var að ýmsu
sevelt forseti sagði í ræðu í ieyti ekki eins og fólk flest.; En
september 1942: , Ef nokkur er 'peir unnu henni og virtu hana,
í vafa um, fyrir hverju barizt sé sem bekktu hana bezt. En frá ;
í þessari styrjöld, þá bendið mörgurn, sem eklcí kunnu skil á
honum á Noreg. Og dragi nokk. henni nema af afspurn, andaði
ur í efa vilja lýðræðisins til sig. kalt tíl hennar. Hún var uppalin
urs, þá svara ég aftur: Bendið okki aðeins við strangt siðferði,
honum á Noreg. í Noregi, und. heldur allt að því steingsrt.
irokuðum og samt óvinnandi, Þetta siðferði hafði haft djúp.
mun hann fá svar við spurning. tæk áhrif á hana, og hún fann
um sínum.“ Það var margur rumar hinar almennu kröiur
maðurinn í því landi, sem hefði þjóðfélagsins hvíla á sér sem
getað tekið sér í munn orð íarg eða sverfa að sér sem sára
íngjalds í Hergilsey: „Ek hefi fjötra. Það settist að henni nag.
vánd klæði og hryggir milc ekki, 1 andi ó.tti og uggur. Hun Varð
Karin Boye var ágætt ljóð.
skáld. Hún hafði líka tekíð all.
snemma að skrifa skáldsögur.
Þær þóttu eftirtektarverðar. en
miklum mun síðri en ljóðin. En
vorið og sumarið 1940 samdi
hún sögu, sem kom út um
haustið og vakti geipilega at.
hygli. Þykir hún ein hin merk.
asta skáldsaga, sem út hefur
komið á síðari áratugum í Sví. j
þjóð. Hún heitir Kallecain og'
gerist árið 2000. Hún sker sig ,
úr öllum framtíðarskáldsögum, |
sem ég hef lesið. Aðrar slíkar !
sögur orka yfirleitt á mig þegar |
bezt lætur sem eftirtektarvert
, þvingan þe.c=, er hún eygði i
, vændum. Persónurnar verða
j raunverúlega lifandi rnanneskj.
I ur. og við höfum á tilfinning.
unni að þetta sé það, sem koma
skal, ef þeir sigri, sem vilja að
ríkið sé allt, einstakíingurinn
ekkert — verði svona í ölluni
aðalclráttum.
í sögunni er getið tveggja
ríkja. Annað heitir Heimsríkið,
hitt Allsherjarríkið. Þar er full.
ur fjandskapur á milli, borgur,
unum í öðru kennt. að þegnar
hins séu ekki menn, heldur úr„
kynjuð mannkvikindi. Sagan.
gerist í heimsríkinu. Þar býr og
vinnur fólkið í neðanjarðarborg
um vegna loftárásahættu, og yf„
'mar slík merg'ð orustu-
flugvéla, að vart sér til sólar, þó
að upp úr jörðinni sé komið að
degi til. Ríkíð Iiefur með hönd.
um framíeiðsiu alla. í hverri
borg er aðeins framleidd ein
vörutegund. Ríkið ræður þvi,
hvar sérhver borgari vinnur.
Til þess að mega fara upp úr
heimkynnum sínum þurfa menn
ofanjarðarleyfi.. Aðeins sru til
tvær tegundir íbúða, tveggja og
þriggja herbergja. Hjón vinna
utan heimilis -— nema hvað
konan er heima, þegar líður að
barnsburði og meðan nauðsyn.
legt þykir, að hún hafi barn á
brjósti. Börnin eru síðan á
barhaheimilum, utan blánóttina.
Þegar þau eru sjö ára, tskur
ríkið alveg við þeim. Eftir bað
koma þau heim eina kvöldstund
í viku. Þegar þau eru orðin full
vinnandi, eru þau flutt þangað,
sem þeim er valinn vinnustaður.
__ Úr því er vafasamt, að foreldr.
hugarflug gáfaðra'manna - og | a„ £ái nokkuð frá þeUn að heyra,
þar eð skoðun seridibréfa er af_
ar ströng. Hjón hafa vinnukonu,
sumar þeirra eru skemmtilegar. i v
Kallecain verður mér ægilsgur
veruleiki. Þar er dregin á þann
hátt mynd af framtíðarþjóðfé.
lagi, að framlengdar eru á
hverju sviðí þjóðíélagsins þær
en aðeins eina viku þá sömu.
Hún er skyldug til að niósna um
Frh. á 7- síðu.
Þess hefur orðið vart á undanförnum ára-
mótum, að gerðar hafi verið íkveikjutilraunir í
alls konar rusli í portum og á lóðurn hér í bæn-
um. Eru hús- og lóðareigendur, sérstaklega í
miðbænum, því alvarlega áminntir um að
hreinsa tafariaust vandlega allt rusl úr portum
og lóðum.
Lögregtustjórinn í Reykjavík.
28. desember 1948.
SIGRJÓN SIGURÐSSON.