Alþýðublaðið - 08.01.1949, Blaðsíða 5

X-augardagur 8. jartúar 1949.
ALÞÝÐUBtAÍ>ÍÐ
GOSIR ISLENDINGAR! -
Eun eru komin áramót- Þann-
ig líður tíminn. Ár tekur við |
af ári- Strauma tímans fær!
engir.n rofið né stöðvað. En
mönnunum, þjóðuaum og
einstaklingunum miðar ann-
að~ hvort aftur á bak ellegar
nokkuð á leið-
Við kulnandi glæður og
daufan bjarma á arni hins
ílíðandi árs, hvessa menn aug
Un og horfa fram í þoku eða
sorta framtíðarinnar, og
reyna að ráða þær rúnir, er
hún ber í skauti sínu. En
engin augu eru svo frán né
skyggn að þau geti lesið það
leíur, sem skráð verður á
vegg hins ókomr.a tíma. En
aðgæíinn áhorfandi, sem
veitt hefur atburðum liðna
■tímans nána athygli, getur þó,
og.-verður að draga álykíanir
um það, hvað líklégast sé, að
við taki, vegna liðinna,
SAðlKVÆMT frásögn Þjóðviljans af síúdentafá-
Iagsfundinum síoastHoinn sunnudag, lét e'nn af pró-
fessorum háskóíans, Guðmundur Thoroddsen, sér þar
þau ósæmilegu orð um munn fara, að ávarp Stefáns
Jóh. Stefánssönar forsætisráðherra til þjóðai1 nnar í
rík.súfvarpinu á gamlárskvöld hefði vcrið ,,banda-
rískur áróður“!
Alþýðublaðið birtir hér með ávarp íorsæíisráö-
herrans orðrétt, og geta Iesendur blaðsins því fullviss-
að s g um það sjálfir, hvað forsætisráðherrann sagð:,
og hve háttvís og heiðarleg eða hitt þó heldur, brígzl.
yrði prófessorsins í hans garð á stúdentafélagsfundin-
um hafa verið.
ið var, í fullu samræmi við
reglur og samþykktir Sam-1
éinuðu þjóðanna. Arabaríkin
gerðu ejnnig sáttmála s:n á
milli sér til varnar og örygg-
is. Vestur-Evrópa rumskaði.
Austrið var í hennar augum
orðið ægjlegi, já jafr.vel ógn
andi- Bretland, Frakkland og
Beneluxlöndin mynduðu
vestrænt bandalag, sanrar-
lega ekk'i til árása, heldur
einungis iil varnar ef í skær ^
ist. Bandaríkin voru þsssu
vestræna bandalagi vir.veitt
oa s uddu að störfum bess.
Os nú síðast er á döfinni
Atlan shafssáíímáli. þar sem
Kanada hafði frumkvæði. Að
ráðagerðum bessum, sem enn
eru á samnirgssijei, standa
09
jeífur veíiítiraafui
ssndur út 'jjn allan ba^
SÍLD & nSKUB
jfj-mni fyrrgreind Vestur-Ev-
að rifja þau upp á þessari mótj tekið og úr bæít, með ropu'nki. og auk þess Kar.ada
stundu. Enég geri það þó hér, vöskum og samstilltum átök-! °S Bandaríkin- Ráðagerðjr
vegna þess að oft virðist um- Og allar skynsamlegar 1 €ru urn það. að mj.nnsta kosti
" i u ... skoría nokkuð á skilaing, er vonir standa lil þess, ef þjóð Danmörku, Islandi, Noregi og
Orsnk f°r draga á réttar, ályktanir af jn sýnjr þolgæði, skilning og Portúgal, verðj boðin þátt-
tiðar leiðir til afleiðjnga fram þesgum, augljósu staðreynd- félagslegan þroska. Voxt á- taka í þessu rýja bandalagi,
um. En ég vek ekkj síður gæía land og hafið umhverfis ef tjl vill einnig Svíþjóð, ír j
máls á því af þeim sökum, bað á vissulega ærinn auð, ef Jatidi og Vestur-Þýzk'alandi. j
ekkj síður en aðrar þjóðir. að að málum er nú greinilega hann er vel, skynsamlega og, Sarniímis þessu sitja fulltrú
gera upp rejkning ráðs- svo komið, að lítið má út af rétllátlega nýfctur. Og þjóð- ar hinr.a þrjggja skandina
mennsku vorrar á liðnu ári, bera, svo ekkj rekj í strand, in, sem landið byggir, skort
tíðar-
Vér
íslendingur þurfum
hafa vökul augu á viðburðun-
um, aðgreina hisrni frá
kjarna, gæía þess vel hvað
mest kallar á krafta vora og
brynja oss eftir beztu getu
tiil þ-ess að sfanda ekki ber-
skjaldaðir gegn hættum þejm
og örðuglejkum, er á óviss-
um og voveiflegum. tímum
hljóta að mæta oss, engu síð-
ur en öðrum.
Mér virðist það öldungjs
einsætt, að tvenn séu þau
íslenzk vandamál, er einkum
setja svipmót sitt á áramörk
þau, er yfir standa. Annars-
vegar er nokkuð uggvænlegt
ástand innanlands. er einkum
varðar atvinnu- og fjárhags-
mál. Hins vegar er óvissa sú
og hættur í alþjóðamálum,
er af auðskjldum ásíæðum
hljóta að vekja verulega
kvíða um framtíðaröryggi ís
lands, frelsi þess og sjálf-
stæði-
=:■= * >i=
Rétt fyrjr jólin afgrejddi
alþingi nýja löggjöf, sem
miða á að því að bátaútveg-
urinn getj haldið áfram sem
sem ef illa tækist til, gæti , ir hvorki manndóm, hæfni né
leitt til skipbrots- j kja.rk til þess að nýta auð-
Þegar sigling í íslenzkuni lindimar. Aðalatijðið er það,
atvinnu- og fjárhagsmáium að gera sér fulla grein fyrir,
er orðin svo Icröpp; að þræða hvar á vegi vér exum staddir,
verður á millj skers og báru, og beita úrræðum þeim, er
og jafnvel rjfa seglin, ætti bezt duga, samheldni, skiln-
það að vera auðsætt, að þörf ingi og þjóðfélagshyggju
er fulLkominnar samheldni,
skilr.ings og skjmsamlegra
vísku ríkja, Danmerkur, Nor
egs og Svíþjóðar, á fundum
til þess að ræða um sam-
vinnu í hernaðarlegurn vörn
um, ef á þau 3rrði ráðizt.
Það er allra mál, er tjl
þekkja, að Atlaníshafs
bandalagið verðj stofnað, þó
enn sé óvíst, hvérjir að lok-
um verði þátttakendur. Enn
í alþjóðamálum er út-lit því1 þá er ekki unr.t nokkuð um
úrræða. Það er ekki unnt, ef mjður ekki glæsilegt. Störf það að segja, hver niðurstaða
vel á að fara fyrir útvegs- Sameinuðu þjóðanra hafa verðj um varnarbandalag eða
menn og fiskiðjuhölda, fyrir ekkj borið bann árangur, sem hernaðarlega samvinnu
iðnrekendur og kaupsýslu-, vonast var eftir. Ósamlyndi . skandinavisku ríkjanna
menn, fyrir bændur og búa- og árekstrar hafa aukizt eft Þriggja- Afstaða Svíþjóðar er
lið,‘fyrjr starfsmer.n ríkis og ir því, sem tímar hafa liðið vandasöm og viðkvæm. Það
bæja, fyrjr verkamenn og sjó fram, bilið millj vesturs og er eina þjóð Norðurlandanna,
menn, að gera aðeins kröfur, austurs breikkað. Þrátt fyrir sem hefur verulegan hernað
en láta sig litlu skipta, hvort góðan vilja og margar merki arlegan styrk. En Fjnnlánd
auðið er að uppfylla þær, án legar tilraunir, ekki sízt frá óskar af auðskildum ástæðum
þess til vandkvæða komi. fullírúum smáþjóðanna, hef að Svíþjóð bindist ekki hern
Síöðvun atvinnurekstrar og ur ekki tekizt að brúa þeita aðarlegum böndum við þau
bil. Sameir.uðu þjóðirnar ríki, sem yrðu í andstöðu við
hafa ekki orði,ð það virka Rússland, ef til styrjaldar
tæki friðaríns og öryggisins, kæmi. Svíar hafa ejnnig í
sem vænzt var. í stað þess tveirn heimsstyrjöldum getað
hafa myndazt innan þeirra staðið utan við átökin, og
andstæð samtök og tvískipt þeir vildu, eir.s og allar aðr
ing, er nú ögrar öllum friði ar þjóðir, eiga þess kost, ef
og öryggi. Sovét--Rússland unnt væri, að losna einnig við
reið þar á vaðið, og myndaði þriðju stjnjöldina, ef húh
hin alþekktu svæðasamtök i brytist út- Danmörk og Nor
fc>
framleiðslu myndi bitna
þyngst á þeim, er sízt
skyldi- Þess vegna er það
nauðsynlegast af öllu nauð-
synlegu, að framleiðéJv. og
fullkominr-i atvinnu sé hald
ið við í landinu og að því
stefnt að það mégi takast á
þ,ann hátt að halda sem
fyllstrj starfrækslu. Til þess ’ íægstu vöruverði innan lands
þarf ríkið að leggja verulegt og svo góðum og trj ggum við ríki þau, er næst lágujegur óska ejndregið eftir
fé að mörkum og taka á sig lífskjörum almer.nings, sem Rússlandi, sem einnig höfðu ! varnarbaKdalagi við Svía, en
aðstæður frekasí leyfa. Og fyrir atbeina þess, aróður og ■ telja sér um leið helzt
það er sjáJfsögð sanngirni og bein afskipti, tekið upp sömu skjóls og varnarvon í sam-
réttsýni 1 þjóðfélagsháttum s>i jórnarkerfj og þjóðfélags-1 bandi við Yestur-Evrópu og
að þeir sem verst eru seítir, hætti- Hið volduga, viðskota Bandaríkin. En það er sanr
eigi mestan rétt til þeirra úr jfla og oít kaldrjfjaða Sovét-■ eiginlegt öllum þrem skandi
lausjia, sem auðið er að veita, Rúsisland, ' gerðj hernaðar- navísku ríkjunum, . að þau
en hinir, sem 'búið hafa við bandalag við önnur ríki Aust búa sig eftjr beztu getu til
beíri kjör, hafa sízc ástæðu ur-Evrópu, allt að því, er tal hernaðarlegra varna, ef á þau
til umkvartana.
ýmískonar fjárhagslega a-
hættu. Afla þurfti að sjálf-
sögðu fjár í þessu skyni, en
öll slík fjáröflun hefur í för
með sér að einhverjar byrð-
ar verður að leggja á bök
Sandsmanna, þó þess sé gætt
sem unnt er, að þær lendi
sízt á þeim, sem minnst eru
aflÖErufærir.
Öllum ætfi að vera það auð
skiilið, ao það eru urdirstöðu
atriði íslenzks þjóðarbúskap
ar. að haldið sé vel í horfinu,
og frekar sóti fram við fram
leiðslu bá, er aflar nauðsyn-
i.e.a's erlends gjaldeyris- An
þess er ekki hægt að kaupa
tjl landsins þær vörur, sem
óhjákværrrilegar eru. Full-
komjn framleiðslustarfsemi
er einttig ófrávíkjanlegt skil-
yxði til þess, þegar til lengd-
ar lætur, að nægileg atvinna,
með mannsæm.andi kjörum,
sé í boði fyrir allar vinnu-
færar herdur.
Allt þetta eru raunar svo
einföld, óbrotin og auðskiHn
sannjndi. sem oft eru endur
íekin, að óþarff ættí að vera
Það má vel vera að margur
kunr.i að segja að verið sé að
ósekju að lýsa ástandinu með
of dpkkum litum En ég tel
mig alls ekki hafa fallið í þá
freistni- Mönnum er skylt og
nauðsynlegt að horfa opnum
augum á þær staðreyr.dir,
sem við blasa cg gera sér
greín fyrir aðsteðjandi hætt
uro, svo úr þeim sé hægt að
bæta. Engin þjóð, geíur lil
lengdar lifað. á sjálfsblekk-
íngu né hóflausrj bjai'tsýni.
En sízt af öllu vi-ldi ég þó
segja að ástæð.a væri iil von
leysls né uppgiafar. Það sem
þarf. og það sem of oft skort-
ir, er að gera sér sanna grein
fyxir erfiðleikum þeim, sem
að steðja og jdir kunna að
vofa, ef ekkj er mannlega á
í tilkynningu verðlagsstjóra nr. 2/1949 um
hámarksverð á öli og gosdrykkjum voru tvær
villur, sem leiðréttast hér með.
Spur-cola 14 1.
Coca-cola ca. 3/16 1.
í heildsölu
kr. 0,73
— 0,63
í smásölu
kr. 1,05
— 0,90
Reykjavík, 7. jan. 1949.
VERÐLAGSSTJORINN.
vrði ráðizí. Þessi friðsamlegn.
ríki álíia það méð öllu úiilok
að; að iátá kylfu ráða kasti
um það hvernig örlög þeirra
yrðu í ófriði. Þau telja þáð
hina mestu glópsku að vera
op'n og óvarin íönd, sem bein
linjs byðu árósarríki heini, án.
al’rar ands öðu- Og enginn
þarf að vera í vafa um það,
hvar samúð bessa~a þjóða er.
Hugmvndakerfi þeirra lýð-
ræði, merning og mannrétt-
i'iidi. eru í nánu samræmi við
þjóðir Vestur-Evrópú ’og
Bandaríkj a’ina.
En hvað þá um vort eigið
land, ísland. Þar eru ærið
mörg atriði iil athugunar.
Lardið iiggur í Atlantshafi, á
milli Bandarikjanna og Bret
lands. íslendingar eiga fyrir
flestra hlula sakir mesta og
eðlilegasta samstöðu meo
Vestur og Norður-Evrópu- og'
Bandaríkjunum. ísland hef-
ur engar eigin hervarnir. Það
er opið fyrir árásum og vis.su
lega í hætíu stalt, ef til styrj
aldar kæmi-
ísland lýsti 1918 yfir ævar
andi hlutleysi. Það hefur frá
1941 algerlega og oft vikið
frá þeirri yfirlýsingu.
Hver eru þá úrræði ís-
lands?
Á það aftur að falla í far
hins gamla — og ég vil segja
úrelta ogyfirgefna hluileysis,
bíða þess varnar og öryggis-
laust, hver örlög þess yrðu,
neita samkomulagi við forna
og nýpa vini, einangra sig og
láta skeika að sköpuðu?
Þetta eru spurningar, er
gera má ráð fyrir að íslenzka
i lýðveldið verði að svara.
Vænianlega á því ári, sem
brátt er að hefjast. Framtíð
íslands, öryggi þess, sjálf-
stæði og frelsi, er óendanlega
mikið undir því komið, að
þau svör verði veitt og þau
ráð ráðir., er heilladrýgst
, verða fyrir íslenzku þjóðina.
) Það þarf vissulega hver góð
ur íslendingur að halda á
vöku si.nni. Undir þvi er ein
mitt óendanlega mikið kom-
i
j Frá mír.um bæjardyrum
' séð, eru það nokkur óvefengj,
anleg sarinindi. er mest hljóta
að orka á alla landsmenn, er
að úrslitasiund kemur.
Varnarlaust smáríki, sem
aldrei á of marga og góða
vini, hefur sizt af öllu efni á,
því, að vilja ekki við vini
sína kannast. afsala sér að
stoð þeirra og stinga höfðinu
í sandinn þegar allra veðra
er von. Á síðustu stríðstím-
um.reyridist oss bezt, þegar
einangrunin var að fuilu og
öáu horfin, að viðurkenna i
orð| og verki samstöðu vora
með lýðræðisríkjum Vestur-
Evrópu og Bandaríkjunum.
Og umkomulítið ríki í hæltu
statt, hefur vissulega ekki
efni á því að standa fyrjr utan
varnarhring vina sinna og af
sala sér allri hjálp þeirra og
aðstoð.
Þannig blasa við, um þessi
Frh. á 7- síðu.