Alþýðublaðið - 29.12.1949, Blaðsíða 5

Fimmíudagur 29. des. 1949
ALÞVÐUBLAÐÍÐ
ER ATTLEE hafði tilkynnt
hina nýju sparnaðarlöggjöf
brezku stjórnarinnar í þinginu,
ávarpaði hann þjóðina í út-
annars á þessa leið: ,,Við höf-
um sett okkur það takmark að
skapa hér velferðarríki, þar sem
allir megi búa við farsæld og
öryggi. En velferðarríki getur
því aðeins skapazt, að grund-
Völlur þess hvíli á heilbrigðri
velmegun. í dag eyðum við
Jneira en við öflum. Því er
þessi nýja sparnaðaráætlun lög
fest. Við grípum ekki til þessa
ráðs með glöðu geði. Við erum
tilneyddir".
Og Attlee hefur vissulega
þótt fyrir því að verða að flvtja
þjóð sinni slíkan boðskap. rÁrið
1937 reit hann bók nokkra:
..Sjónarmið Aíbýðuflokksins“.
í henni er að finna tillögur að
flestum eða öllum þeim umbót
um, sem stjórn hans hefur unn
Ið að síðustu fjögur árin, á sviði
efnahags- og þjóðskipulags-
rnála.
Að vísu hefur meira borið
á sumum samstarfsmönnum
lians í stjórninni heldur en
sjálfum honum, en orsök þess
er fyrst og fremst sú, að þeir
fiafa staðið fyrir framkvæmd
þeirra mála, er mesta athygli
almennings hafa vakið. En
engum, sem átt hefur þess. kost
að kynnast brezkum stjórnmál-
um náið að undanförnu, fær
dulizt, að það er Att.lee, sem
átt hefur mestan þátt í mót.un
þessarra mála og hrundið þeim
í framkvæmd.
Og hann hefur einnig mótað
Alþýðuflokkinn brezka meira
en margan grunar. Sú raun-
fiæfa, markvísa áfangastarf-
semi að umbótum, er hann sjálf
ur beitti með góðum árangri
þegar hann sem ungur maður
hafði forustu verkalýðsmála í
austurhverfi Lundúna, er nú
annar traustasti hornsteinn
flokksins. Annar er drengskap-
arandinn, bjartsýnin og ýlríkt
mat á öllu mannlegu, -r— en
einnig það er einkennandi; fyr-
ir persónugerð Attlees sjálfs.
Attlee hefur haft leiðsögn
og forustu á hendi til hins fyrir
heitna velferðarríkis. Nú hefur
hann órðið að bjóða fylgismönn
um sínum að nema staðar um
stund, unz sigrazt hefur verið
á efnahagslegum torfærum.
Engum mun því falla það
þyngra en einmit honum, að
ferðin getur ekki haldið á-
fram án tafa.
Síðastliðinn vetur heyrði ég
þlaðamann, sem hlynntur var
stjórn Attlees, segja við hann:
„Það má fyrr, vera, hvað það
er örðugt að bregða upp greina-
góðri mynd af yður“. Attlee
brosti við. „Ég veit það,“ svar-
aði hann, en lofaði hvorki bót
rié betrun.
Um sama leyti var ég kynnt-
ur honum, en áður hafði ég um
íiokkurra ára skeið haft tæki-
færi til þess að veita honum
athygli, þar eð ég sótti, sem
folaðamaður ársþing Alþýðu-
flokksins. Ög nú þótti mér,‘ sem
ég skildi betur, hvers vegna
foonum er svo vandlýst.
Almenningur þekkti hann
sáralítið, þegar hann tók stjórn
artaumana í sínar hendur.
Hann var ekkert gefinn fyrir
að trana sér fram, skeytti ekki
hið minnsta um að afla sér lýð
hylli; hann var ekki tiltakan-
lega glæsilegur, laus við að
Vera mælskur, — og allt. átti
þetta sinn þátt í því, að al-
menningur áleit hann mann
fétt eins og fólk flest. Styrjöld-
ársuppojörs 30. og 31.* þ. m.
Sparisjo&ir Reykjavíkur
og nagrenms.
Clement Attlee.
ín skapaði foringjadýrkun með
Bretum eins og öðrum þjóð-
:im. Churchill var maður íil
þess að espa hana heldur en
hitt. Frá sjónarmiði hversdags-
iegrar skynsemi gat þjóðin vel
"ellt sig við að Attlee tæki
völdin, enda hafði meirihluti
hennar greitt honum atkvæði. |
En foringjahugsjón þjóðarinn-
ar samsvarar hann ekki. Maður |
barf ekki að vera óeðlilega'
heyrnarnæmur til þess að
hejira raddir og óskir meðal
hennar, er túlka foringja-
þrá, sem hann getur ekki sval-
að.
Nú, þegar Attlee hefur gegnt
embætti forsætisráðherra í
brezku stjórninni um fjögurra
ára skeið lítur almenningur
upp til hans með virðingu og
töluverðri forvitni. Það kem-
ur til af því, að Attlee hefur
ekki aðeins reynzt maður eins
og fólk flest, heldur vei það.
Lýðhylli nýtur hann aldrei. Að
nokkru leyti orsakast það af
því, að hann sker sig á engan
hátt úr hópi annarra. Hin eig-
inlega orsök þess er samt það,
að hann fer jafnan sínar eigin
ieiðir. Það er snar þáttur skap-
gerðar hans. Allt bendir til
þess, að honum standi nákværn
lega á sama, hvort umheimin-
um fellur vel eða illa ákvarðan
ir hans, — að minnsta kosti
meðan það afskiptaleysi hans
dregur ekki úr áliti eða trausti
flokks hans. Skyldurækni,
r.tefnufesta, heiðarleiki og trú-
mennska við hugsjónina ein-
kennir öll hans störf. „Obser-
ver“ hitti naglann á höfuðið,
er þar var sagt um Attlee:
„Styrkur hans er fyrst og
fremst fólginn í furðulega aga-
bundnu sjálfstæði“. Vel mætti
og víkja þessum orðum svolít-
ið við og segja, að persónugerð
hans sé með afbrigðum áhrifa-
rík. j
Hlédrægni hans veldur því,
að hann verður eins litlaus í
augum almennings og Chur- ^
chill er fyrir sitt leyti litrík
persóna. Margir munu álíta
þetta galla á flokksforingja.
Það er sagt, að stjórnmála-
menn eigi að gefa málunum lit
og svip með sinni eigin per-
sónu. En Churshill hefur farið
á stúfana í hvert skipti, sem
aukakosning var háð og ekki
sparað persónuáhrif sín, án
þess þó að flokksmönnum hans
hafi tekízt að vinna kosningu í
einu einasta kjördæmi. Það er
því dálítið vafasamt, hvort
bessi regla er í gildi, að minnsta
kosti á friðartímum. Það má
teíja ástríðukennda hneigð
Attlees að halda sér í ræðum
sínum eingöngu við málefnið,
en leggja sem minnst af per-
sónu sinni eða tilfinningum í
málflutninginn, og eflaust bef-
ur einmitt þetta orðið til þess
að afla honum trausts meðal
almennings. Þetta má álíta góðs
vita hvað snertir þróun og
þroska lýðræðisins.
Fólk hlustar undrandi og
ekki án aðdáunarblandinnar
vantrúar á ýmsar sögur af
Attlee. Francis Williams segir
þessa til dæmis í bók sinni:
„Dag nokkurn kallaði Attlee
einn ráðherra sinn á fund sinn
CSir Ben. Smith) og sagði við
hann: — Ég bið þig að sækja
um lausn frá embætti. — Hinn
þagði og beið nánari skýringar,
er drægi örlítið úr sviðanum.
Að síðustu tók hann sig til og
spurði: —'Getur þú ekki nefnt
mér orsök þess, að ég verð að
fara úr embættinu? — Svar
Attlees var stutt og laggott. -—-
Þú ert ekki hæfur til að gegna
því“.
Það er sagt að engum sé
unnt að kynnast Attlee náið.
Hann virðist ekki því sama
marki brenndur og flestir aðr-
ír menn, að þurfa trúnaðarvina
við. Því veldur persónuleg
sjálfstæðishneigð hans. Þeir,
sem um hann rita, fullyrða
samt, að viljastyrkur hans og
þrek, varni því ekki, að hann
taki tillit til skoðana og álits
annarra. Öllum ber þeim sam-
an um, að hann ráði tvímæla-
íaust mestu ánnan ráðuneytis-
ins. Hann hlustar á skýringar
namstarfsmanna sinna og rök-
ræður, en grípub skjótt fram í,
Qf einhver tekur að fjölyrða
um það, sem hann álítur auka-
atriði. Hann er ekki mikill
ræðumaður á þingi. Harih hef-
tir ekki hæfileika til þess - að
vinna þingheim á sitt mál með
bví að tala til tilfinninga
þeirra, eða komast heppilega
að orði. Hann heldur sér alltaf
við málefnið, rökfast og fræði-
lega. En fyndinn getur hann
verið og bitur í svörum.
Hvaðan er Attlee sprottinn?
Og hver hefur starfsferill hans
verið? Hann er alinn upp hjá
strangtrúuðum, velmegandi
foreldrum úr millistétt. Hann
ntundaði nám í Oxford og
gerðist málafærslumaður, en
komst skjótt að raun um, að
það starf átti ekki viö hann
og fullnægði ekki þrá hans til
starfsgildis. Að skrifstofudags-
verki loknu hélt hann því til
East End hverfisins í Lundún-
um og starfaði þar á kvöldin
í drengjafélagi einu. Ekki leið
á löngu, áour en hann lagði
málafærslustarfið algerlega á
liilluna og vann öllum stund-
I um að skipulagsmálum verka-
lýðsins í þessu hverfi. Þar
dvaldist hann um langt skéið,
og var þar. þó harla ólíkt
æskuumhverfi hans.
| Þegar menn lesa um starf
hans, þarna í fátækrahverfinu,
raun mörgum finnast, sem þar
kenni hjá honum stefnuleysis
að vissu leyti. Hann vann, þar
sem þörfin var mest fyrir starf
hans, kauplaust, oft 12—15
klukkustundir á sólarhring,
liðlangt árið. Smám saman óx
honum pólitísk sannfæring.
Hann fór að taka þátt í starfi
i verkalýðsflokksins, í sveit ó-
I breyttra liðsmanna.
I I fyrri heimsstyrjöldinni
hlaut hann majórstign, en
þegar, er friður komst á, hvarf
hann aftur að sínu fyrra starfi
í East End hverfinu. Starf
hans þar hafði ekki verið með
neinum ytri glæsibrag, og
sama mátti segja um byrjun
stjórnmálaferils hans. Lime:
housekjördæmið í East End
hverfinu kaus hann til þing-
mennsku í neðri málstofu
brezka þingsins 1922, — og
hann er þingmaður þess sama
kjördæmis enn þann dag í dag.
Það liggur næst að álíta, að
fátítt muni, að slík afrek og
þau, er Attlee hefur unnið, séu
unnin svo þegjandi og hljóða-
laust. En hefur hann þá unn-
ið nokkur . teljandi afrek?
Nokkuð það, sem hans verður
getið fyrir í mannkynssög-
unni? Þeir í Indlandi yrðu
varla í vandræðum með svar-
ið. Það er fyrst og fremst Att-
lees verk, að Indland og Pak-
istan hlutu sjálfstæði sitt, án
þess, að veruleg átök yrðu um
málið. Og annað er það, sem
seint mun falla í gleymsku:
Aldrei hefur í nokkru lýðræð-
islandi verið hrint í. frarn-
kvæmd jafn umsyifamikMi
flokksáætlun, og við örðugri
áðstæður.
En áhrifaríkust verður þ>ó
án efa sú reynsla og sú rök-
hugsaða tilhögun í fram-
kvæmdum öllum.. sem • orSiö
getur öðrum lýðræðisunnandi
og framfara þjóðum um víða
veröld hvöt og fordæmi, er
annars fást mest við það, að
skrumskæla hugsjónina um
velferðarríkið með því að full-
yrða,. eð í slíku ríki megi eng-
inn þegn njóta persónulegs
frelsis.
Smurf brauð í
og snifliir.
* I
Til f búðiimi allan daginn.
Komið og veljið eða símift.,
SÍLD & FISKUB.
Kaupum
fiöskur og glös,
Efnagerðin Valur.
SÆKJUM HEIM.
Hverfisgötu 61.
Sími 6205.
Sel bætiefnaríkf
sru vinsamlega beðnir að láta afgreiðslum vita,
ef þeir hafa ekki fengið jólablaðið.
áfpeisla álþýðublaðsins. '
fyrir búfénað og alifugla.
BERNHARD PETElfeSEN
Reykjavík.
Símar 1570 og 3598.
Kaupum fuskur
Baldursgöíu 30.
allan daginn.
Laugavegi 20.
Sími 2571.
HOFTEIGUR H.F. ,
Pantið tímanlega.