Alþýðublaðið - 22.02.1950, Síða 4

i
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Miðvikudagur 22. febrúar 1950
tjtgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedikt Gröndal.
Þingfréttir: Helgi Sæmundsson.
Ritstjórnarsímar: 4091, 4902.
Auglýsingar: Emilía Möller.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: Alþýðuhúsið.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Hótelmálfö
HÓTELMÁLIÐ fær hægt
andlát, stóð í einu dagbiaðanna
fyrir nokkrum dögum. Var
þetta skrifað í tilefni þess, að á-
ætlanir Reykjavíkurbæjar,
Eimskipafélagsins og ríkisins
um byggingu veglegs gistihúss
í höfuðstaðnum „eru ekki leng-
ur á dagskrá“, eins og frá hafði
verið skýrt á bæjarstjórnar-
fundi.
Það er að vissu leyti táknrænt,
að þetta hótelmál hefur fengið
hægt andlát. Veglegt gistihús
var einn af draumum nýsköp-
unaráranna, þegar nóg var til
af gjaldeyri og lánsféð rann í
stríðum straumum um landið.
Landsmönnum þótti tilhlýði-
Iegt, að til væri í höfuðborginni
veglegt og glæsilegt gistihús,
sem stæðist samanburð við hið
bezta í heiminum. Þar átti áð
taka á móti tignum gestum,
sem sækja munu lýðveldið ís-
land heim á ókomnum árum.
Þar átti að halda norrænar ráð-
stefnur við hin beztu skilyrði.
Þetta gistihús átti að verða
stássstofa og gestaherbergi hms
íslenzka heimilis.
■fi
Það fylgdi hugur þessu máli.
Þrír sterkustu aðilar landsins
ætluðu að taka það upp á arma
sína, sjálft ríkið, Reykjavíkur-
bær og Eimskipafélagið, og
legja fimm milljónir króna
fram hver um sig. Þekktur,
amerískur húsameistari var
ráðinn til þess að teikna gisti-
húsið, og hann gerði sér ferð
hingað til þess að athuga allar
aðstæður. Keally, en svo hét
Ameríkumaður þessi, vildi fyrst
reisa gistihúsið við endann á
Austurstræti, í Grjótaþorpinu.
Þar í brekkunni myndi það
sóma sér bezt sagði hann. En sú
áætlun varð of dýr. Hann valdi
þá stað við suðurenda Tjarnar-
innar og fyrir þann stað teikn-
aði hann glæsilega byggingu.
Sú teikning og líkan af drauma-
hóteli nýsköpunaráranna eru
nú til, — og hafa kostað 100,000
krónur. Undirbúningurinn var
vandlegur, svo langt sem hann
komst.
Lengra var mál þetta ekki
komið, þegar tímarnir fcreytt-
ust. Gjaldeyrissjóðirnir gengu
til þurrðar, straumar lánsfjár-
ins þornuðu. Gullöldin var að
líða hjá, og landsmönnum varð
Ijóst, að íbúðabyggingar og arð-
bær atvinnufyrirtæki yrðu að
ganga fyrir öðru. Draumar eins
og gistihúsið við tjarnarendann
liðu hjá, — fengu „hægt and-
lát“.
*
Um nokkurt skeið hefur ver-
ið hljótt um þetta mál. En
nokkrar umræður hafa spunn-
izt um það eftir að dánarvott-
orð þess var út gefið á bæjar-
stjórnarfundinum, ef svo má að
orði komast. Morgunblaðið get-
ur ekki setið á sér að lýsa yfir
því, að afskipti ríkisins hafi orð-
ið til þess að hefta framtak ein-
staklinganna í þessu máli. Þessi
gteinn, sem blaðið kastar, hlýt-
Saltfiskframleiðslan. — Ný vandkvæði koma í
Ijós. — Náttúruvernd. —- Er þjóðin mesta óprýð-
in á landinu?
ur að lenda á Bjarna Benedikts-
syni, fyrrverSndi borgarstjóra,
og stjórn Eimskipafélagsins,
ekki síður en öðrum, sem að
þessu máli stóðu. Þessir aðilar
gætu skýrt ritstjórum Morgun-
blaðsins frá því, að þeim ein-
staklingum, sem áhuga hafa á
hótelbyggingum, var gefinn
kostur á þátttöku í málinu, og
þeir voru því á engan hátt heft-
ir.
Það eru eðlilegar ástæður
fyrir því, að hótelmáli þessu
hefur lyktað á þann hátt, sem
nú hefur verið frá skýrt. ís-
lenzka þjóðin verður nú að
leggja niður hallarbyggingar
og horfast í augu við staðreynd-
ir um efnahagsástand sitt. En
skorturinn á gistihúsum í
Reykjavík er engu minni fyrir
það, og úr honum verður að
bæta. Mun þá skynsamlegast að
hugsa um eitthvað minna en
höllina við tjarnarendann, —
eitthvað viðráðanlegt. íslenzka
þjóðin verður nú að taka upp
þá stefnu í fleiri málum en
gistihúsmálinu.
Afvinhuleysið
ATVINNULEYSISSKRÁN-
INGIN, sem hér var gerð fyrir
nokkru, leiddi greinilega í ljós,
að atvinnuöryggi er nú þegar
orðið miklu minna hér í borg
en það hefur verið um mörg
undanfarin ár, og nokkurn
hluta ársins ganga mörg hundr-
uð manns atvinnulausir. Þetta
er aðvörun um það, að versti
vágestur alþýðunnar, atvinnu-
leysið, sé á næstu grösum, og
ekkert megi út af brggða, ef
það á ekki að halda innreið sína
í allstórum stíl.
Undanfarin ár hefur verið
meira en nóg atvinna í landinu,
og hefur því ekki þótt ástæða
til þess að skrá atvinnulausa
nema á þriggja mánaða fresti.
Nú horfir þetta mál allt öðru
vísi við, og er því sú ráðstöfun
bæjarráðs, að láta skráningu
fara fram vikulega, sjálfsögð.
Eins og vænta mátti, þurfti á-
ÞAÐ HORFIR EKKI GLÆSI-
LEGA fyrir „félaga“ Andre-
jev, landbúnaðarmálaraðherra
Stalins, um þessar mundir, að
því er fregnir frá Moskvu
herma. Enn hefur hann að
vísu ekki verið sakaður um
annað en „slóðaskap“ og
„ranga stefnu“ í viðureign
sinni við rússnesku samyrkju-
bændurna. En þessum slóða-
skap hans er um það kennt,
að framleiðslan á landbúnað-
arafurðum í Sovétríkjunum
hafi undanfarið orðið minni
; en við hefði mátt búast. Og,
I sem kunnugt er, er þess sjald-
' an langt að bíða austur í
Moskvu, að sá, sem sakaour
hefur verið um ,,slóðaskap“
eða „ranga stefnu“, sé ákærð-
ur um „skemmdarverk" eða
jafnvel eitthvað ennþá verra.
ÞAÐ ER ENGIN FURÐA, þótt
fréttin um hina nafnlausu á-
rásargrein „Pravda“ á „fé-
laga“ Andrejev á sunnudag-
inn veki töluverða athygli
úti um heim. Það er enginn
hversdagslegur viðburður
aústur í Moskvu, að ráðizt sé
þannig í aðalblaði rússneska
kommúnistaflokksins á mann,
sem um áratugi hefur átt sæti
í hinu alvalda stjórnmálaráði
minningu bæjarstjórnarminni-
hlutans til þess að koma þessu
máli fram, og. þuritu þe'r að
þrátta allmikið við borgarstjóra
um mál þetta í bæjarstjórninni.
íhaldið kærir sig ekkert um að
leiða það oft í ljós, hvernig at-
vinnuástand er í bænum, Qg
vill sem minnst afskipti þúrfa
að hafa af því.
Það er bæði nauosynlegt og
sjálfsagt, að atvinnulausir menn
séu stöðugt skráðir, svo að hægt
sé að fylgjast með tölu þeirra
og aðstæðum, svo og í hvaða
starfsgreinum atvinnuleysið er
mest. Fullkomnar upplýsingar
um málið eru grundvöllur þess,
að hægt sé að gera viðeigandi
ráðstafanir til úrbóta á hverj-
um tíma, auk þess sem almenn
hugmynd fæst um atvinnu-
ástand í himtm ýmsu greinum.
Vonandi tekst að bægja at-
vinnuleysisdraugnum frá dyr-
um íslenzkrar alþýðu. En þessir
viðburðir í vetur verða til þess
að minna á það, að ísland hefur
enn engar atvinnuleysistrygg-
ingar, þótt þær þyki nú sjálf-
sagðar jafnvel í mestu auð-
valdsríkjunum. Það er eitt
grundvallaratriði í stefnu jafn-
aðarmanna, að ríkisvaldið eigi
ávallt að sjá til þess, að ekki
komi til atvinnuleysis. En at-
vinnuleysistryggingar eiga að
vera sem eins konar öryggi,
sem bjargar frá neyðarastandi,
ef allt annað bregst.
Vélsljorafélag Vesl-
mannaeyja.
VÉLSTJÓRAFÉLAG VEST-
MANNAEYJA hélt aðalfund
sinn 17. janúar síðast liðinn.
Stjórnina skipa þessir menn:
Páll Scheving formaður; Björn
Kristjánsson varaformaður;
Friðþór Guðlaugsson ritari; Al-
freð Þorgrímsson gjaldkeri;
Þórarinn Guðlaugsson f jármála
ritari.
Félagið undirritaði nýja
samninga við útgerðarmenn 19.
janúar.
flokksins og verið einn af ráð-
herrum Stalins, eins og Andre
jev. Þegar á slíkan mann er
ráðizt á þann hátt, sem gert
var í „Pravda“ á sunnudag-
inn, þá boðar það eitthvað
meira. Slík árásargrein er
engin tilviljun, ekki ákveðin
af ritstjórn blaðsins, heldur í
innsta hring einræðisherrans
sjálfs.
ÞAÐ ER AÐ MINNSTA KOSTI
ekki líklegt, að dagar „félaga“
Andrejev sem landbúnaðar-
málaráðherra Stalins verði
margir eftir þetta, og spurn-
ing, hve oft hann á eftir að
fá að sitja fund í stjórnmála-
ráði flokksins. Það virðist lít-
ið ætla að duga honum, þó að
hann hafi síðan á þriðja ára-
tug aldarinnar verið einn af
hundtryggustu fylgismönnum
Stalins og hjálpað honum til
að sigrast á öllum keppinaut-
um og koma þeim undir
græna torfu. En tryggð við
gamla samherja hefur að vísu
ekki verið neitt áberandi eig-
inleiki í fari hins rússneska
einræðisherra.
ÞAÐ ER ERFITT AÐ SEGJA
á þessari stundu, hvað árás
ÁTTA ÍSLENZKIR togarar
eru farnir að stunda saltfisk-
veiðar. Um sama Ieyti og þetta
verður kunnugt sendir Sölu-
samband íslenzkra fiskframleið
enda út alvöruþrungna aðvörun
til . saltfisksframleiðenda að
Váhda vel verkun fiskjarins.
Ástæðan er sú, að .slenzki salt-
fiskurinn, sem fyrrum þótti
beztur á mörkuðunum, Iíkar nú
miklu verr og hætta er á að
við missum þá fótfestu, sem við
áður höfðum með þessa þýðing-
armiklu framleiðsluvöru okk-
ar.
HVAÐ VELDUR ÞVÍ að svo
er komið? Svarið virðist liggja
opið fyrir. Á liðnum árum, síð-
an saltfisksframleiðslan var
einn helzti atvinnuvegur okkar,
hafa farið fram stórfelldar
breytingar í atvinnuháttunum
til sjávarins. Við höfum fengið
ný skip — og það, sem vekur
enn meiri athygli á þessu, næst-
um því nýja kynslóð á fiski-
skipin. Ef til vil kunna ungu
sjómennirnir ekki ■ að fara með
fiskinn. Ef til vill þurfa þeir að
læra handtök feðra sinna til
þess að framl-eiðsla þeirra geti
orðið eins góð og hún var fyrr-
um.
EN FLEIRA kemur og til
greina. Á landi er og komin ný
kynslóð. Mæður okkar kunnu
að ,,vaska“ fisk, þær kunnu að
þurrka fisk, þær kunnu að
stafla fiski. En kunna dætur
okkar þetta eða systur okkar?
Hvernig væri að láta eldri kon-
„Pravda“ á „félaga“ Andre-
jev kann að boða. En ýmsir
tóku um helgina eftir annarri
frétt frá Rússlandi, sem að
vísu er enn óstaðfest. Hún var
á þá leið, að komizt hefði upp
um samsærí gegn Stalin í
Leningrad. Er að sjálfsögðu
ráðlegast að bíða staðfesting-
ar á þeirri frétt áður en dregn-
ar eru nokkrar ályktanir af
henni. En svo mikið ætti þó
þegar að mega segja, að
skuggalega muni horfa fyrir
fleirum en ,,félaga“ Andrejev,
ef sovétstjórnin viðurkennir
það, að um slíkt samsæri hafi
upp komizt. Skiptir þá áreið-
anlega engu máli, hvort um
nokkurt raunverulegt sam-
særi hefur verið að ræða. Það
nægir alveg, að sovétsijórnin
segi það hafa uppvíst orðið,
til þess að vita, hvað á eftir
muni fara. Það er ógleymt
enn, hvernig „samsæri“, sem
sagt var að gert hefði verið í
Leningrad fyrir rúmum
fimmtán árum og sett var í
samband við hinn dularfulla
dauða Kirovs, varð upphaf
sláturtíðar í Sovétríkjunum,
sem aðeins fáir hinna gömlu
bolsévíka og byltingarmanna
lifðu af.
ur kenna þeim yngri?- Hvernig
væri að fá nokkra eldri sjó-
menn til að fara „lúxusreisu"
um borð til að kenna ungu sjó-
mönnunum?
ÉG RÆDDI um þetta við
ungan sjómann. Hann hafði
verið á saltfisksveiðum. Hánn
sagði að það væri bókstaflega
ailt önnur atvinna að vera á
saltfiskveiðum heldur en á ís-
fisksveiðum — og framar öllu
öðru væru of fáir menn um
borð til að sjá um aflann. Ef nýr
maður kemur um borð í stað
einhvers, sem veikist, þá getur
hann ekki neitt. Þessi ungi sjó-
maður, sem annars er talinn
bráðduglegur, lét ákaflega illa
af vistinni um borð á saltfisks-
veiðum. Og ég verð að játa það,
að mér hraus næstum hugur við
svartsýni hans og vonbrigðum.
EN VIÐ SKULUM VONA að
þetta lagist, að þeir, sem eiga að
sjá u:tT útgerðarmálin, hafi
augun opin fyrir þessu. og að
ekki taki langan tíma að kenna
að fara með aflann þeim, sem
nú er kallað á, til nýrra starfa.
Én vel má að öllu gæta, og það
væri hörmulegt, ef við misstum
þá aðstöðu með saltfiskinn, sern
við áður höfðum.
"fN. SKRIFAR: „Mörgum
þótti fróðlegt að hlusta á um-
ræður í útvarpssal viðvíkjandi
náttúruvernd og ýmsu þar að
lútandi. Þó var sýnt, eða heyrt,
að allir umræðendur gleymdu,
eða gengu framhjá, einu sjón-
armiðipu, og því veigamesta, ef
svo mætti að orði komast. Það
var samstilling eða samhæfing
náttúÆfriðunar og mannvirkja.
Tökum t. d. fjósið á bökkum
Grænavatns. Ýmsir vildu telja
það lýti; svo mun þó ekki rétt
að, telja. Heldur verður hér að
æfa mannshöndina til fagurrar
umgengni í nábýli svo fagurs
náttúruatriðis, svo að fjósið og
búskapurinn verði til prýði í
nánd við hið fagra vatn.
ÞANNIG VERÐUR að fara
að hvar sem er. Sambúð mann-
anna, starfsemi þeirra í nálægð
náttúrufagurra staða á að vera
þannig, að hún auki á fegurð-
ina. Hagsmunir landsbúa og
fegurðarverndun þurfa alls
ekki að rekast á, heldur þvert á
móti. Slík samhæfing er bezta
náttúruverndin.
ÞAÐ ER TILGANGSLAUST
að reyna að leyna eða draga
fjöður yfir það, að fólkið í
landinu hefur alltaf frá fyrstu
tíð skemmt náttúru þess meira
en góðu hófi,gegnir. Er þar eyð-
ing skóganna stærsta atriðið og
sökin verður alls ekki smækkuð
með afsökunum éins og þeim,
að hagsmunir yllu. En þetta er
hægt að lagfæra með því að ala
þjóðina upp á fallegan hátt.
Kenna henni sambúð við náít-
úruna, svo að hún hafi allt sitt
gagn án þess |ð sþmma, en
byggi fremur upp. Annars verð-
ur þjóðin áfram stærsta óprýð-
in á landinu. En hún þarf alls
ekki að vera það.“
Hvað er á seiði í Sovétríkjunum