Alþýðublaðið - 17.05.1950, Qupperneq 4

ALÞVÐUBLAÐtÐ
Miðvikudagui' 17. maí 1950.
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Eenedikt Gröndal.
Þingfréttir: Helgi Sæmundsson.
Ritstjórnarsímar: 4901, 4902.
Auglýsingar: Emilía Möller.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: Alþýðuhúsið.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Þreföld kjara-
skerðing
ÞEGAR ALÞÝÐUBLAÐIÐ
skýrði frá því um mánaðamót-
in marz—apríl, að ríkisstjórn
hins sameinaða íhaids hefði
iækkað launauppbót opinberra
gtarfsmanna úr 20% niður í
15% upp á sitt eindæmi og
þvert ofan í alþingissamþykkt,
stukku blöð stjórnarflokkanm
upp á nef sér og kváðu Aiþýðu-
blaðið fara með ósvíínar blekk-
ingar. Það reyndist þó alveg
rétt vera, sem Alþýðublaðið
Eagði; og nú er meira að segja
komið á daginn, að lækkun
launauppbótarinnar þá var
ekki nema forspil að annarri
enn þá meiri ránsherferð ríkis-
stjórnarinnar á hendur opin-
berum starfsmönnum, því að
sem kunnugt er, hafa flokkar
hennar nú samþykkt á alþingi,
að lækka launauppbót opin-
berra starfsmanna úr 20% nið-
u í 10—17 % og lengja vinnu-
tíma þeirra á viku úr 35 ká
klukkustund upp í 38Vá!
Lengi mega opinberir starfs-
menn muna slíka afgreiðslu nú-
verandi ríkisstjórnar á launa-
málum þeirra; og ekki fer hjá
því, að þeir hljóti að bera
hana saman við þann skilning,
sem þeim var sýndur af stjórn
Stefáns Jóh. Stefánssqnar, er
alþingi var að Ijúka í fyrravor.
Þá var það samþykkt, að
vísu gegn harðvítugri and-
stöðu alls Framsóknarflokksins
og helmings af Sjálfstæðis-
flokknum. að veita fjórar millj-
ónir króna til uppbótar á laun
opinberra starfsmanna á árinu,
sem leið, ef rannsókn leiddi í
Ijós, að þeir hefðu dregizt aftur
úr öðrum stéttum um launa-
greíðslur síðan nýju launalögin
voru sett eftir stríðið. Fór fram
athugun á þyí í fyrravor, strax
eftir að þingi lauk, og kom þá
í ljós, að' laun annarra stétta
höfðu yfirleitt hækkað um
22% síðan nýju launalögin voru
sett, án þess að nokkur tiLsvar-
andi hækkun hefði orðið á laun-
um opinberra starfsmanna.
Var því byrjað að greiða þeim
launauppbót á miðju sumri í
fyrra, og var hún ákveðin 20%
á mánuði meðan fjárveiting al-
þingis entist. En er hún var til
þurrðar gengin, gerði alþingi
nýja samþykkt um þetta "mál
og ákvað, að launauppbótin
skyldi greidd áfram, 20% á
mánuði, að minnsta kosti þar til
gengið hefði verið frá fjárlög-
um þessa árs.
Þetta var þó ekki haldið. Er
núverandi ríkisstjórn hafði ver-
ið mýnduð, var það eitt hennar
fyrsta verk, að brjóta samþykkt
alþingis frá því í haust og ganga
á gefin loforð þess við opinbera
starfsmenn með því að lækka
launauppbót þeirra úr 20% nið-
ur í 15% um mánaðamótin
apríl—maí. Og nú hafa svik-
ín, sem sagt, verið fullkomnuð.
Barnasýningar á Nýiársnóttinni í þjóðleikhús-
inu. — Utanbæjarmaður skrifar um þjóðleikhúsið.
Opinberir starfsmenn hafa
verið leiknir grátt af núverandi
ríkisstjórn með þeirri af-
greiðslu, sem launamál þeirra
hafa nú fengið; og þeir munu
sízt hafa við því búizt, að þann-
ig yrði gengið á hlut þeirra og
kjör, eftir að alþingi var tvisv-
ar sinnum búið að viðurkenna
rétt þeirra til 20 % uppbótar á
laun sín, og rannsókn hafði
leitt í ljós, að þeir höfðu dregizt
jafnvel enn þá meira en þeirri
uppbót nam aftur úr öðrum
stéttum um launagreiðsiur. En
alveg sérstaka ósvífni þurfti
íil af hálfu núverandi ríkis-
stjórnar, að lældka þannig laun
opinberra starfsmanna, eins og
nú hefur verið gert, einmitt
um leið og íákisstjórnin hefur
með gengislækkun krónunnar
og hinni nýju dýrtíð af hennar
völdum, gert þau miklu minna
, virði en þau voru áður.
En það er eins og ríkisstjórn-
inni hafi ekki þótt nóg að gert
með því að skerða kjör opin-
berra starfsmanna þannig á
ívöfaldan hátt, — annars vegar
með gengislækkuninni og hinni
nýju, gífurlegu dýrtíð, hins
vegar með beinu launaráni, —
því að ofan á þetta hvort
tveggja lætur hún flokka sína
samþykkja á alþingi, að opin-
berir starfsmenn skuli fram-
vegis vinna þremur klukku-
stundum lengur á viku hverri
en áður fyrir þessum tvískertu
iaunum! Það er, með öðrum
orðum, þreföld kjaraskerðing,
sem opinberir starfsmenn verða
nú að þola af völdum gengis-
lækkunarstjórnarinnar: stór-
aukin dýrtíð, lækkuð laun og
lengdur vinnutími!
Hér er níðst á opinberum
starfsmönnum, í skjóli þess, að
þeim er með lögum meinað að
beita samtakamætti sínum til
þess að verja kjör sín. Og er
hart til þess að vita, að ríki's-
stjórnin skuli nota sér það á
þennan hátt.
----:--------------
Tvö félög bæfasf í
Álþýðusambandfð
Á FUNDI 8. þ. in. samþykkti
miðstjórn Alþýðusambands ís-
lands að veita tveim félögum
upptöku í sambandíð, en þau
höfðu nýlega sótt um inntökn
í það. Félög þessi eru Bifreiða-
síjórafélagið Ökuþór á Selfossi
og Verkamannafélag Seili-
hrepps, Skagafirði.
í bifreiðastjórafélaginu Öku-
bór á Selfossi eru ekki sjáifs-
eignarbifreiðastjórar, he’dar
bílstjórar, er aka fyrir aðra.
Stjórn félagsins skipa: Stein-
dór Sigursteinsson formaður,
Brynjólfur Valdimarsson ritari
og Guðmundur Arnason gjaíd-
keri.
Stjóx-n Verkamannafélags;
Seiluhrepps í Skagafirði skipa
bessir menn: Jónas Haraldsson,
Völlum, formaður. Björn Gísla
ron, Reykjahlíð, ritari og Árni
Kristjánsson, Laugarbóli, gjald
keri.
Verfiamsnn á Sefðís
SirSi fá kauphækkun
VERKAMENN á Seyðisfirði
hafa fengið kauphækkun.
Kaup þeirra var kr. 8,70 í al-
menniú dagvinnu, en verður
kr. 9,24. Aðrir liðir kaupsins
breytast í samræmi við þessa
hækkun.
BRÁÐUM HAFA leiksýning-
nr farið fram í þjóðleikhúsinu
í heilan mánuff. Hefur ekkert
hlé veriff á sýningum og allír
miðar venjulega uppseldir
íöngu ■ fyrirfram að hverri sýn-
!ngu. Enn er elckert lát á aff-
rókn og mun hún fara vaxandi
uúna undir. mánaffamótin . og
fyrst eftir þau.
EN ÞAÐ ER eitt mál í sam-
bandi við sýningar þjóðleikhúss
íns, sem mig langar að gera að
umtalsefni. Börn geta ekki far
tð í Þjóðleikhúsið klukkan 8 á
kvöldin. En mikill fjöldi barna
tieíur fsngið Ioforð um að fá
einhverntíma á þessu vori að
heimsækja það. Þessi loforð
hafa foreldrar barnanna gefið
þeim í von um a'5 efnt yrði til
sérstakra sýninga íyrir börn.
NÚ IIAFA leikarar haft geysi
lega mikið að gera og má vera
að þeir geti ekki bætt á sig sýn
ingum. Hins vegar fara börn nú
gem óðast að fara í sveit eða til
pnnara starfa, svo að þau geti
ekki sótt, sýningar um miþjan
dag. Barnaskólar munu að
mestu hætta störfum um næstu
helgi. Vil ég því leggja til, að
hafðar véxið míðdegissýningar
fyrir börn. Ég tel víst að heppi
legast sé að sýna Nýársnéítina
á slíkum sýningum, en ekki
Fjalla-Eyvind og ekki Klukk-
una. Nýársnóttin er tilvalin til
sýningar fyrir börn. Vilja nú
ekki máttarvöld þjóðleikhúss-
ins athuga þetta?
EYRBEKKINGUR skrifar
mér: ,,í Morgunblaðinu 9. þ. m.
er greinarstúfur með yfirskrift-
inni ..Aðgöngumiðasalan í þjóð-
leikhúsinu“. Grsin þessi mun
vera skrifuð af konu, tilefnið
er, að viðkomandi persóna virð-
ist hafa ætlað sér í leikhúsið, en
ekki fengið aðgöngumiða, vegna
þess að þeir voru allir uppseld-
ir, og meðal annars fólki utan-
af landi.
GREINARHÖFUNDUR ræðst
með ásökunum á stjórn og
starfslið þjóðleikhússins og á-
sakar það um baktjaldamakk
og bakdyrasölu á aðgöngumið-
um, einnig virðist greinarhöf-
undur stórlega hneykslast yfir
áhuga fólks utan Reykjavíkur
á leikhúsferðum, og lætur í
það skína, að lista- og bók-
menntasmekkur þess hafi hing-
að til ekki verið á svo háu stigi,
að vert sé að selja því aðgöngu-
tniða að leiksýningum þjóðleik
hússins fyrr en Reykvíkingum
og leikhúsþörfum þeirra hafi
verið fullnægt. Ég mun ekki í
þessum fáu línum taka til um-
ræðu eða samanburðar lista- og
Sementsverksmiðjan
EITT ÞEIRRA MÁLA, sem al-
þingi hefur nú afgreitt, er
heimild til ríkisstjómarinnar
til að taka 45 milljón króna
lán til byggingar sements-
verksmiðju. Þetta kann að
virðast geígvænlega há upp-
hæð og bíræfni að hugsa um
slíkt fyrirtæki á tímum marg
víslegra erfiðleika. Þetta ér
þó ekki svo. Það er álit kunn
ustu manna, að þessi verk-
smiðja eigi sér svo örugga
framtíð hér, að óhætt sé að
taka að láni hvern eyri til
byggingarinnar erlendis, og
muni verksmiðjan geta stað-
ið undir því að öllu leyti
sjálf.
SEMENTSVERKSMIÐJA er
gamall draumur hér á landi.
Munu vera um 15 ár síðan
fyrst voru gerðar tillógur um
slíka verksmiðju í ráðherra
tíð Haraldar Guðmundsson-
ar. Var lengi vel talið, að
verksmiðjan yrði reist á
Vestfjörðurn, þar sem hráefni
til sementsgerðar fundust.
Málið hefur þó tekið stakka-
skiptum á nakkrum síðustu
árum, og hafa fundizt miklar
og afburða góðar birgðir af
skeljasandi á botni Faxafióa,
en önnur nauðsynleg efrd
reyndust vera í ríkum mæli
í fjörunni á Akranesi og inn
við Hvalfjörð. Þetta gerði
aðstæour til sementsvinnslu
stórum betri við Faxaflóa en
annars staðar, enda e.r þar
mestur markaður fyrir se-
mentið.
STJÓRN STEFÁNS JÓH-
HANNS fjallaði mikið um
þetta mál, en það heyrði þá
undir ráðuneyti Bjarna Ás-
geirssonar. Voru hinir fær-
ustu sérfræðingar fengnir til
að undirbúa málið og íeitað
ráða viðurkenndra heimsfyr-
irtækja í sementsgerð. Nið-
urstöður þessara athugana
voru þær, að verksmiðjunni
var ákveðinn staður á Akra-
nesi, og hefur það nú verið
staðfest af alþingi. Þaðan
verður sementið flutt til
Reykjavíltur ópakkað með
mjög litlum tilkostnaði, en
Akranes liggur einnig ágæt-
lega við flutningum á þús-
undum lesta, sem iafnan
an verða fluttar vestur og
norður um land. Bæjarstiórn
Akraness hefur lagt mikla á-
herzlu á mál þetta og greitt
fyrir undirbúningi verksmiðj
unnar að sínu leyti.
ÞÆR ÁÆTLANIR, sem sér-
fræðingar gerðu á sínum
tíma, sýna, að framleiðslu-
kostnaður sements á Akra-
nesi ætti ekki að verða meiri
én 181 kr. tonnið í umbúðum;
en það æment, sem nú- er
flutt til landsins, mun kosta
445—450 kr. tonnið. Sést á
þessu, hversu gífurleg áhrif
sementsverksmiðjan getur
haft á byggingarkostnað í
landinu.
ÞAÐ ER ERFITT að áætla,
hver heildarþörf landsmanna
fyrir sement er nú. Nokkuð
má þó marka af því, að í
stjórnartíð Stefáns Jóhanns
voru fluttar til landsins um
60 000 lestir á ári. Vegna
gjaldeyrisvandræða er fjár-
hagsráð búið að skera þetta
magn niður í 35 000 lestir, og
er þessi sementsskortur ein
aðalástæðan fyrir minnkandi
byggingum og minnkandí at-
vinnu í landinu. Akranes-
verksmiðjan mundi fram-
leiða yfir 60 000 lestir á ári
með svo til engum gjaldeyris
kostnaði. Mundi þetta verða
hin mesta búbót, ekki sízt
þegar gjaldeyriserfiðleikar
steðja að.
VONANDI leggur ríkisstjórn-
in alla áherzlu á að r.otfæra
sér þá heimild, sem alþingi
hefur nú veitt henni tíl lán-
töku fyrir verksmiðjuna, svo
að framkvæmdir við hána
geti hafizt sem fyrst, og von-
andi verður ekkert til að tefja
greiðan framgang þessa máls.
Árangurinn af sementsverk-
smiðiunni mun vorða greið-
ari og meiri húsbyggingar og
þar með skjótari lausn hús-
næðisvandaræða, auöveldari
vfrkjanif og önnur mann-
virki, bylting í vegagerð
landsins og Ioks r/jysimikill
gjaldeyrissparnaður, svo að
aðra ,vöru rná kaupa íyrir þá
erlendu mynt, sem not.uð hef
ur verið íil sementskaupa.
bókmenntasmekk okkar utan-
bæjarmanna og Reykvíkinga,
enda ekki maður til þess, en
það vil ég segja hinum stór-
móðgaða greinarhöfundi í fullri
meiningu, að þegar við uían-
bæjarfólk förum í þjóðleikhús-
ið okkar (því ég tel það okkar
eign ekki síður en Reykvík-
inga), þá komum við ekki fýrst
og fremst í þeim tilgangi að
halda nokkurs konar tizkusý'n
ingu, heldur til þess að njóta
þess, sem fram fer á leiksvið-
inu.
ÞÁ VIL ÉG segja nokkur orð
um miðasöluna. Fyrir nokkrum.
dögum var ég á ferð í Reykja-
vík, leit ég þá inn í fordyri þjóð
leikhússins. Þar biðu tvær lang
ar raðir fólks eftir aðgöngu-
miðaafgreiðslu. Þegar ég leit
yfir raðirnar, sá ég í annarri
röðinni einn af elztu og beztu
teikurum okkar, Friðfinn Guð-
iónsson, og í hinni Ijósameist-
ara bióðleikhússins, Hallgrím
Bachmann; báðir biðu þessir
starfsmenn leikhússins eftir af-
greiðslu.
HELÐUR nú hinn reiði leik-
húsgestur, að þessir tveir starfs
menn leikhússins þyrftu að
standa í löngum iðröðum, ef
fram færi bakdyrasala á að-
gongumiðum. Trúi því hver
sem vill, en ég læt mér ekki
defta slík fjarstæða í hug.
AÐ LOKUM vil ég færa for-
stjóra þjóðleikhússins þakklæti
fólksins utan af landi fyrir að
það fær að njóta réttinda um
kaup á aðgöngumiðum á borð
við Reykvíkinga, ekki hvað
sízt að láta okkur njóta þess
réítar einmitt nú, áður en mestu
vor- og sumarannir hefjast“.