Alþýðublaðið - 31.05.1950, Side 6

6
ALÞfrÐURLAÐiÐ
Miðvikudagur 31. maí 1950.

Ritsíjóri sæll!
Það er þá ekki tíðindalaust
þar syðra hjá ykkur, fremur en
endra nær. Þar rekur hver stór
viðburðurinn annan, og mundi
hver þeirra um sig nægja heilu
sveitarfélagi til umtals í hálft
annað ár. En hjá ykkur verður
hver slíkur viðburður að þoka
fyrir öðrum nýjum, áður en
hann er útræddur, — hvað þá
að nokkrum hafi tekizt að hugsa
neitt að ráði orsök hans eða af-
leiðingar. Og svo er nú það.
. Ekki er ég enn farinn að gera
alvöru úr því að skreppa suður
til ykkar og athuga þjóðleik-
húsið; var hálít í hvoru að
hugsa um að hleypa heimdrag-
anum hérna um daginn og skoða
Gullfoss hinn nýja í sömu ferð-
inni, en ekki varð af því. Ég
fór að ryðja til mós nokkrum
dögum áður, fékk svo afleitt
giktarkast í mjóhrygginn, að ég
gat mig ekki hreyft skrækja-
laust; lá því uppi í rúmi og
hlustaði á móttökuathöfnina í
útvarpinu mér til afþreyingar.
Þótti mér ræða Ólafs ; míns
Thors við það tækifæri bæði
sköruleg og karlmannleg og
sýnu betri en kveðjuræða sú,
er hann flutti Björgvini hinum
ísfirzka go bátum hans. Hinsveg
ar get ég ekki neitað því, að
mér þótti það stangast dálítið á.
þegar sami maðurinn, sem varið
hafði flótta smámennisins, tók
nú að vegsama stórhug þeirra,
sem vildu falla með sæmd og í
glitklæðum, ef ekki yrði hjá
falli komizt, og þá mundi mér
hafa þótt móttökuræðan betri,
ef ég hefði ekki áður hlýtt
kveðjuræðunni. Efast ég ekki
um það samt, að þar hafi ver-
ið Ólafur minn allur, er hann
ræddi um fall í glitklæðum. en
hin orðin hafi hann mælt utan-
garna, en þó af drenglyndi
sínu; hefur hugsað líkt og Ólöf
'ríka, formóðir hans, að ekki
sæmdi að allir gerðu, aðsúg að
ólánsmanninum, og hefur slíkt
Iunderni jafnan ríkt verið í ætt
Skallagríms.
Þá heyrði ég og hitt og þetta
frá Listamannaþinginu hérna á
dögunum, mátti þó illa að vera,
því að þá var ég giktarlaus.
Hlustáði því á sumt með öðru
eyranu, eins og maður segir, og
hafði því ekki nema hálf not
af andríkinu. Þá hef ég og, fyr-
tr tilstyrk blaðanna, nokkuð
getað fylgzt með eftirleiknum,
»— orustu Helga míns Hjörvar
við sígaunapiltana, og má það
merkilegt heita, hvað sá maður
getur verið bæði vígreifur og
vopndjarfur, og það því frem-
ur, sem gegnir menn hafa upp-
lýst, að ekki neyti hann stríðs-
öls fyrir orustu, heldur sé hon
um berserksgangurinn í blóð
borinn.
En meðal annarra orða. Það
hef ég fregnað á skotspónum, að
lokið sé vist Hjöryars hjá út-
varpinu, hafi fengið leyfi frá
störfum um skeið, og veit mað-
ur, hvað það þýðir, þegar um
opinbera starfsmenn er að
ræða. Var og á sínum tíma ráða
gerð um það meðal forráða-
manna útvarpsins, að koma hon
um í sveit, •— af siðferðislegum
ástaeðum, — að mig minnir. Heí
ur mér nú komið til hugar,
hvort ég gæti ekki fengið hann
til mín, — sem vinnumann,
gætum við kallað það, — því
að ekki er margmennið, hvorki
á mínu heimili né næstu bæj-
um og einkar siðlátt fólk, það
sem það er, og ólíklegt til þess
að íreista manns, þótt veikur
væri á svellinu; tek það fram,
að engin heimasæta er nú í
hreppnum yngri en hálfsextug,
og ekki nein þýzk stúlka þeim
megin heiðar. Efast ég ekki um
að ég mundi margt gagn geta
af Helga haft, einkum til snún-
inga, því að alltaf hefur hann
sýnt að honum má til margs
bregða. Efast ég til dæmis ekki
um, að hann gæti flutt mjólk-
ína og setið á sláttuvél; mundi
ég hæla honum heldur en hitt
og eggja mátulega. Að vetrin-
um til veit ég að hann yrði mér
notadrjúgur við fjósaverkin; - —
ég á öll rit Selmu Lagerlöf og
kynni þá að lána honum eitt-
hvert þeirra með sér í fjósið;
gæti hann þá þulið yfir kusum
og kálfum og þyrfti hvorki að
sakna sinnar raddar né sinnar
Selmu. Verði hins vegar einnig
horfið að því ráði að koma
drengjunum tveim til mönnun-
ar í sveit, mundi ég telja ráð-
legra að koma þeim ekki fyrir
í næstu hreppum, þar eð frið-
samt hefur jafnan verið með
okkur, hreppstjórunum. í sýsl-
unni, og mundi okkur þykja
miður, yrði sú sætt rofin fyrir
skjólstæðingakrit eða ef til vill
mannvíg, — mannorðsvígum
mætti að minnsta kosti gera
ráð fyrir.
Með beztu kveðjum til allra
aðila.
Filipus Bessason
hreppstjóri.

Auglýsið í
Albýðublaðint!
eldri dóttir mín fór að heiman,
hef ég ekki fengið að heyra
hana í eitt einasta skipti“.
En það var ekki hægt þetta
kvöld. Martin varð að mæta í
herbúðunum en hann kom
næsta dag og það var heppi-
legt að herra Kleh hafði ekki
of mikið vit á músík, annars
hefði hann aldrei getað trúað
því, að þessi ungi meistari væri
nemandi Rechenmachers
gamla. Lotta tók eftir því, og
þegar eftir fyrstu tónana, hvísl
aði hún að mér, að „strákur-
inn kynni áreiðanlega meira
en faðirvorið“. Hann gat leik-
ið hvaða lag, sem var. Hann
lék allt sem við báðum hann
um, smálög ,óperur, symfoní-
ur, já, allt lék hann bara eftir
minni. Leikni hans var dásam-
leg og enn betri voru útskýr-
ingar hans.
Hann kom næstum því á
hverju kvöldi þegar hann átti
frí og á þessum kvöldum lærði
ég að þekkja alveg nýja eigin-
leika hjá Lottu og þeir voru
sannarlega ekki lofsverðir. Hún
var dutlungafull, grimm, og ráð
rík. Það var alveg ómögulegt
að ráða með neinni vissu í til-
finningar hennar. Oft og mörg-
um sinnum stóð hún niðri við
hliðið og beið eftir Martin, en
mjög oft lét hún hann bíða eftir
sér í langar stundir, án þess að
hafa minnstu ástæðu til þess.
Stundum lét hún hann segja
sér til syndanna eins og hún
væri bara lítil og feimin skóla-
stelpa, en stundum gerði hún
gys að næstum því hverju ein-
asta orði, sem hann sagði.
Hann lánaði henni „Stríð og
frið“. Hún las bókina fram und-
ir morgun, og þegar hún var
komin þar að, sem Andrei Bol-
kowski lætur lífið, fór hún að
gráta og grét sárt. „Það er
hræðilegt, að svona lagað eins
og styrjaldir skuli vera til,“
kjökraði hún. „Það er ekki
hægt að þola það.“
Já, þetta hafði henni ekki
dottið í hug fyrr, og þó var
stríðið búið að standa í tuttugu
og einn mánuð.
En þegar hún skilaöi Martin
bókinni aftur, sagði hún:
„Þessi Tolstoj er hræðilegur
maour, bókstaflega fyrirlitleg-
ur. Allt, sem er rnikið og fag-
urt, lætur hann farast Hann
íætur Andrei deyja og hin dá-
samlega Natascha verður bara
rétt og slétt venjuleg húsmóð-
ir. Og hvað hefur hann gert úr
Napoleon?“
„Hann hefur séð hann með
sínum augum, sem hégómleg-
an mann með sína galla og ..“
„En Napoleon var hetja.
Hann var mesti persónuleiki,
sem uppi hefur verið síðustu
aldirnar."
„Maðurinn er aldrei neitt
meira en hugsjónin, sem hann
berst fyrir. Hugsjón Napoleons
var frönsk yfirþjóð, og vegna
bessarar hugsjónar sveik hann
aðra meiri, frönsku bylting-
una.“
„Hvað varðar mig um hug-
sjónir hans. Hann sigraði allan
heiminn.“
„Og til þess fórnaði hann
þúsundum mannslífa,“ skaut
ég inn í. „Þú verður að muna
eftir því, að undirrót allra
þeirra styrjalda, sem hann
háði, var metnaður og valda-
græðgi. Hefur þú ekki sjálf
sagt, að .. . . “
En Lotta hugsaði ekki leng-
ur um það, sem hún hafði sagt.
„Hann var meira virði en líf
allra þessara þúsunda," hróp-
aði hún örg, án þess að skeyta
hið minnsta um kvalasvipinn á
andliti Martins. „Ég á ekki við
íranska stórveldið, heldur
cjálfan hann, já, hans eigin per
sóna var meira virði en líf þess-
ara nafnlausu hermannaþús-
unda, sem enginn vissi nokkurn
skapaðan hlut um annað en að
þeir voru til og að annars hefðu
beir fengið að lifa langa ævi til
þess eins að verða gamlir og
gráir.“
„Það er næstum því eins og
að heyra Helmut tala,“ greip
Martin fram í fyrir henni.
„Jæja? Og hvað er með það?
Það getur vel verið að Helmut
sé ágætis maður. Já, það getur
vel verið að hann sé stórgáfað-
ur og að yður sé illa við hann
af því að ... . “
„Af því að ég sjálfur er bara
einn af hinum litlu og nafn-
lausu hermönnum? Var það
eklti það, sem þér ætluðuð að
segja?“
Lotta ypti öxlum. Hún hafði
munninn dálítið opinn, svo að
maður gat séð oddmjóar augn-
tennurnar. „Dreymir yður
aldrei um að sigra allan heim-
inn?“
„O, jú, ef til vill, en ekki
vegna sjálfs mín, heldur miklu
fremur vegna allra liinna
mörgu þúsunda hermanba, —
og eins og einn af þeim.“
„Jæja, með þeim öllum sam-
an í einum hópi?“ sagði Lotta
og setti upp fyrirlitningar-
grettu. „Það er ekki mikils
krafizt.“
Þegar Martin var farinn, tók
ég hana í karphúsið. „Þii veizt
ekki hvað þú ert að gera,“
sagði ég. „Þú veizt ekki einu
sinni þegar þú ert að misþyrma
sálarlífi annarra.“
„Hvers vegna lætur hann þá
fara svona með sig?“ sagði hún
forstokkuð. „Sannaðu bara
orð mín. Hann kemur hingað
aftur á morgun.“
,,Já, af því að hann er hrif-
inn af þér.“
„Ég mundi ekki leyfa nein-
um manni að fara svona með
mig, jafnvel þó að ég væri að
deyja af ást til hans.“
En Martin kom ekki, hvorki
næsta dag eða næstu daga. Á
sunnudaginn breytti Lotta á-
ætlun. Hún fór á hljómleika í'
staðinn fyrir að fara á skauta-
svæðið. Ég hafði ekki tíma til
að fara með henni, en um
klukkan tvö, þegar ég stóð við
gluggann og horfði niður á göt-
una, sá ég hvar Lotta og hann
komu labbandi í mesta bróð-
erni.
Herra Schmiedel, sem allt af
hafði fengið slæmt kvef um
jólaleytið, af því að dyrnar á
húðinni stóðu þá alltaf opnar,
hafði í þetta sinn ekki kennt
sér nokkurs meins. Og hin
ágæta kona hans, „sem alltaf
var grátandi yfir kvefi hans. og
hitasótt, sem því fylgdi, grét nú
enn meira vegna þess, að hita-
mælirinn vildi ekki fara yfir
þrjátíu og sjö gráður, og það
iafnvel þrátt fyrir daglangar
göngur með hermönnunum.
Það var eitthvað bogið við
þetta, fannst henni. „Ef hann
verður ekki bráðum veikur, þá
verður hann að fara til vígvall-
anna, þrátt fyrir allt,“ kvein-
aði hún. Og herra Kleh fór líka
að gera ráð fyrir þeim mögu-
ieika. í marzbyrjun spurði
hann Lottu allt í einu að því,
hvort hún mundi vilja taka að
sér reglulega vinnu í verzlun-
inni, eða hvort hann ætti að
fara að útvega sér aðra af-
greiðslustúlku. Hann ætlaði að
láta hana Iiafa tvö hundruð
krónur á rnánuði í kaup, og
það var sama upphæð sem
hann mundi verða að borga
vandalausum.
Til mikillar undrunar fyrir
mig, samþykkti Lotta þetta
umhugsunarlaust. „Það er að
minnsta kosi betra en að vera
hlægileg stelpa, sem situr
heima og hefst ekkert að,“
sagði hún við mig. „Með þessu
móti fæ ég að minnsta kosti
tækifæri til þess að hitta mann-
eskjurnar.“ Að því loknu fór
hún að gráta yfir því, að hún
missti svo mikinn tíma í það,
hvað faðír hennar væri erfiður
viðfangs. „Ef ekki væri þetta
bannsetta stríð, þá mundi ég
bara strjúka að heiman með
hverjum, sem vildi gefa mér
tækifæri til þess að læra það,
sem mig langar til, en síðan,
þegar því væri lokið, þá mundi
ég tafarlaust stökkva frá hon-
um.“
En það var nú einu sinni
stríð, og herra Kleh gleymdi