Alþýðublaðið - 28.07.1950, Blaðsíða 5

Föstudagur 28. júlí 1950.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
Arihur Koestler:
ERIN'IM J:aú. sem Rér liirtist, flutti Arthúr Koestler,
hinn heimsfrægi rithöfundur, á nýafstöðnu þingi vest-
rænna menntamanna, sem haldið var í Vestur-Berlín. Var
þar saman kominn fjöfdi frægra manna, þar á meðal
André Gide, hiö franska Nóbelsverðlaunaskáld, skáldið
Ignazio Silone frá Ítalíu og hagfræðingurinn James Burn-
ham frá Ameríku. Eggjaði þingið menntamenn um allan
hinn frjálsa heim lögeggjart, að fylkja sér um málstað
frelsisins í þeim örlagaríku átökum, sem nú eiga sér stað
milli austurs og vesturs, einræðis og lýðræðis, og að snúa
vörn Iýðræðisins ujp í sókn.
örlögin knýja að dyrum til-
ALLT FRÁ ÞVÍ, er^ögur
herma fyrst frá menningarþjóð
um, hafa fróðir menn og vitrir
mælt með tveim Nefnum varð-
andi breytni manna, og eru
þær svo gerólíkar, sem mest
má verða. Önnur biður menn
varast það að skipta heiminum
í tvær andstæðar helftir, sjá
ekki nema kolsvart eða mjall-
hvítt, dýrlinga eða djöfla, vini
eða fjendur. Samkvæmt þeirri
stefnu ber oss að leitast við að
greina millistigin, finna eins
konar meðaltal öfganna eða ða
minnsta kosti þolanlegt jafn-
vægi. Samkvæmt þessari lífs-
stefnu ætti alltaf að finnast
mundangshóf hinna fráleitustu
andstæðna. ef menn leituðu
bess af þolinmæði og biðlund.
í fám orðum, —- oss ber að
neita því að velja annaðhvort
Scvlla eða Charybdis, heldur
eigum vér að fara að dæmi
Odysseifs hins ráðsnjalla og
stýra fleyi voru um sundið
milli skerjanna. Þessa stefnu
mætti ef til vill nefna „bil-
beggja-stefnu“.
Hin stefnan, andstæða hinn-
ar fyrrnefndu, var mótuð fyrir
tveim þúsundum ára.með einni
setningu: ..Ræða yðar sé já, já
og nei, nei, og allt það, sem um
fram er, er af hinu illa.“ Þetta
mætti nefna „annaðhvort-eða-
stefnu“.
Sennilega hefði manpkvnið
ekki komizt af án þess að hag-
nýta sér báðar þessar lífsstefn-
ur. Hefði það varpað þeirri
fvrri algerlega fyrir borð,
mundi það fyrir löngu hafa of-
urselt sig Hel og tortímingu.
Hefði það hins vegar ekkert
tillit tekið til þeirrar síðar-
nefndu. mundi það hafa glatað
allri sjálfsvirðingu og siðgæðis.
kennd, týnt hæfileikanum til
að gera greinarmun góðs og
ills.
Það gefur auga leið, að þess-
ar kennisetningar eru miðaðar
við ólík viðhorf, þótt það yrði
oflangt mál að sanna slíkt með
dæmum. Þess utan er oft
heppilegt að beita þeim báðum
í einu og sama máli. í þessu
rambandi viljum við gera oss
grein fyrir áUifum þessara
kennisetninga á pólitísk sjón-
armið. Svo gæti virzt sem fyrri
kennisetningin ætti þar nokk-
urn rétt á sér, þegar um er að
ræða framtíðarskipulagningu,
þegar menn hafa tímann fvrir
sér og sæmilegt svigrúm. Hins
\’egar sé nauðsynlegt að beita
seinni kennisetningunni þegar
taka verður skjótar og mikils-
verðar ákvarðanir; þegar, —
evo notuð séu orð Beethovens,
veru vorrar“.
Þegar svo ber undir, á ein-
Gtaklingurinn, hópurinn, eða sú
menningarheild, sem ógnað er,
aðeins þá leið eina sér til bjarg-
ar, að ákvörðunin sé tekin hik-
laust og afdráttarlaust, og af
sama hugboðsöryggi og ein-
kennir ósjálfráð taugaviðbrögð
lifandi veru. Taugakerfi lifandi
veru starfar nefnilega sam-
kvæmt lögmálinu „allt eða
ekkert“. Annaðhvort bregður
það allt við, eða það tekur á-
hrifunum allsendis viðbragðs-
laust.
í dag lifum vér örlagastund-
ir. Mannkvnið er statt á vega-
mótum. Þegar svo stendur á,
að ekki er nema um tvær leið-
ir að velja, eins og nú er raun-
in, hafa þeir, sem vitrir teljast,
Eáralitla yfirburði miðað við
hina einföldu. Þeir einföldu
geta meira að segja verið betur
é vegi staddir. Það gegnir oft
furðu hversu heimskulega
vitrir menn geta hagað sér þeg-
ar bráð hætta steðjar að. Harm
saga þeirra er einatt í því fólg-
Ln, að þeir beita rökhyggju þar,
sem hún kemur að engnm not-
um. Þeir eru orðnir því svo
vanir að leita meðalvegarins,
mundangshófs andstæðnanna,
samkvæmt kennisetningunni
að hollast sé að fara bil beggja.
að þeir koma ekki auga á þá
staðreynd, að.slík getur hættan
verið, að ekki sé um nema
tvennt að velja, að hrökkva eða
stökkva, og líf þeirra velti á
því, hvorn kóstinn þeir velja.
Ég tek það fram, að ég beini
þessum orðum mínum til þess
hóps vestrænna menntamanna
og andlegra leiðtoga, sem pré-
dika hlutleysi gegn drqpsótt.
Þeir þjást af furðulegr; and.
legri vi|lu. Þeir þykjast geta
sannað allt, sem þeir trúa og
trúa öllu. sem þeir þvkjast geta
sannað. En rökfærsla þassara
manna minninpft átakanlega á
gömlu þýzku stúdentabuluna:
„Fíllinn er með rana að aftan
og rófu að framan, en þogar
hann hefur snúið sér í hálf-
hring, veit raninn fram en róf-
an aftur.“
Og þetta væri aðeins
nkemmtilegt spaug, væri mál-
um ekki þannig háttað, að hér
er um líf og dauða aö tefla.
Stefna hinna voldugu núver-
andi einræðisríkja er i fram-
kvæmd sú ógnun, sem á marg-
an hátt er válegri en öll sú
harðstjórn, sem sagan kann að
greina frá. Ég á þó e’lki við
fangabúðir þeirra og pynding-
ar, heldur það, sem ógnþrungn-
ast er; í harðstjórnarríkjum
oafl aíæd a.-iw:. öá giíiuis ’ -
Irefsisiiv.
.liðinna alda var .aHt.það léyii-
iegt,- sem ekki var bannað, -— í
núverandi einræðisríkjum er
allt bannað, sem ekki er form-
tega levft. Þessi mismunur er
djúpstæðari ógnvaldur heldur
en pyndingarnar. Þarna stönd-
um við nefmlega augliti til
auglitis við þá heimspeki-
-tefnu, sem leggur helfjötra á
hverja frjálsa hugsun. Þess ut-
an er hér um líf og dauða að
tefla, því að freisíð er enginn
óþarfamunaöur, sem kallast
getur þægilegt rabbvið\ ngs-
efni á þingum menntamanna.
f're'si og frið.n er nétengt Þar
mm éfnt er ti, bc abrennu er
ikki diúpt a styrjaldarvilján-
Lim Þctta er aðeins rökréíí or-
sakatengsl. Alþýða manria er
ekki fylgjandi styrjöldunum,
henni er ókleift að vinna gegn
þeim, nema hún geti látið til
sín taka á lýðræðislegan hátt.
Ríkisstjórn, seyn ekki hirðir um
að hlusta á rödd fólksins, kær-
ir sig heldur ekkert u.m að
hlusta á raust friðarins. Eina
ieiðih tíl verndar íriðinum er
sú, að ríkisstjórnirnar séu háð-
ar tvenns konar aftirliti: eftir-
liti fólksins, sem þær stjórna,
og eftirliti alþjóðlegra stofn-
ana, sem talizt geta fulltrúar
almennra mannrétúnda í þess-
ari veröld.
Þessum orðum beini ég eink-
um til þeirra menntamanna og
andlegra leiðtoga hins vest-
ræna heims, sem enn eru þeirr-
ar skoðunar, að þeir geti kom-
izt hjá því að taka afstóðu. Ég
beini orðum mínum til þeirra
lýðræðissinnuðu hálfvelgju-
manna, sem enn hafa ekki
gert sér ljóst; að enda þótt á
sturdum sé íínii til að tala í
skilorðsbundunm setningum og
sukasetningum, gota þeir tím-
ar i.on.'ð, r.'i ekki/ sé hægt að
segja nema snnaðhvort, iá eða
nei. Mikilsverðustu og örlaga-
ríkustu spurr.ingarnar eru allt-
af einfaldar og beinar að orða-
lagi, og þær krefjast svars, sem
sr ljóst og afdráttarlaust. Vér.
erum hér samankomnir til þess
að svara fyrir vora hönd. En
yfir þeim, sem hvorki eru með
oss né móti, er ég hræddur um,
að sagan felli þann sama dóm
og Hinrik IV. yfir vini sínum,
Crillon:
„Hengdu þig, minn hugum-
þrúði Crillon. Við börðumst við
Alancon, og þú varst ekki
með!“
VIÐ RANNSÓKN hefur kom
ið í Ijós. að líkið, sem fannst í
Reykjavíkurhöfn síðastliðinn
laugardagsmorgun. reyndist
vera lík Lárusar Gíslasonar frá
Vesímannaeyjum. Hann var á
áttræðisaldri, en hefur um
langt skeið átt heima hér í bæn
um. og mun hafa verið einstæð
ingur, og því enginn saknað
hans, er hann hvarf.
Það kom fram við rannsókn-
ina, að Lárus ságfe.síðast. fyrif';
rúmum hálfum xnánuði.
Kaupirðu góðan
itós s autlOþBU-iOV Itlg&ilBV i „itrSí. ÚllH8^&Íf|í'SííA,
Bændur! Seljið nkkur ullina aí;kmdy;m .yoar.: Vii tök-
um við h'enni eins og hún kemur .-fjrnir : í . heilum: reyí-
um, og framlélðum úr henni gott uilarban 1, góðan lopa,
og haldgóða og áferðarfallega fatadúka.
Þekking okkar og margra ára reynsia í ullariðnaðinum
verður ykkur að mestu liði, með því að þið verzlíð við
Álafoss.
Seijið ull ykkar tii Álafoss.
Talið við umboðstrtenn Álafoss.
r

Ij
i'
sefí í háskólanum í gær
Gestir og þátttakendur mótsins ero
nokkuð á þriðja hundrað.
--------------
í GLAMPANDI MORGUNSÓL gengu 175 stúdentar frá
Norðurlöndum fylktu liði frá skipshlið upp í háskóla í gær-
morgun, þar sem kristilega stúdentamótið var sett kl. 10 f. h.
að Viðstöddum utanríkismálaráðherra, biskupi, rektor háskól-
ans og sendiherra Norðmanna. Stjórnandi mótsins, séra Jóhann
Hlíðar, bauð gesti og þátttakendu(r mótsins, sem eru nokkuð á
þriðja hundrað, veikomna með ræðu og þakkaði þeim, sem
stuðlað hefðu að því, að kleift var að halöa hið árlega kristi-
lega stúdentamót hér á landi að þessu sinni.
Þá tók til máls Ragnvald^
Indrebö, Björgvinjarbiskup.
Hann talaði um Norðurlöndin
og fagnaðarerindið. Fyrst lýsti
biskupinn þeim tengslum, sem
binda saman Norðurlöndin, hin
um sameiginlega arfi. Þá tal-
aði hann um sérkenni kristinn
ar trúar og lúterskunnar og þá
sérstaklega kirkna Norður-
landanna. Þá lýsti biskupinn því
hversu framarlega kirkjur
Norðurlandanna standa meðal
lútherskra kirkna og mun eng-
in kirkjudeild þeim sterkari að
fráskildum lúthersjíum kirkj-
um í Bandaríkjunum. Guð-
fræðilega séð eru Nofðurlönd-
in í fremstu röð.
Eftir setningarathöfnina í
hátíðasal háskólans var í húsi
K.F.U.M. haldið biblíuerindi.
Hélt það teol. dr. Danell. dósent
við Uppsalaháskóla og talaði
hann um 3. kapítula Jóhannes
arguðsnialls. Nefndist erindi
han«: Hinn náttúrlegi maður.
Kl. 4 eftir hádegi flutti dr.
phil O. Hallesby. prófessor. er-
indi. er hann nefndi: Hold og
andi.
í gærkvöld var svo haldin al
menn samkoma í Dómkirkj-
unni. Þar talaði dr. med. Lang
vad. skurðlr/;nir við Bispe-
bjergsjúkrahúsið í Kaupmanna
höfn. Enfi hans var: Eitt er nauð
Sjmlegt.
í kvöld flytur teol. dr. Simo-
ioki. kennari við háskóiann í
Helsingfors erindi fyrir almenn
ing í Dómkirkjunni kl. 8,15.
Nefnist erindi hans: Ég trúi á
Jesúm Krist.
Alþvðublaðið!
r *
Flufgfreyja ársins
vekur afhygli í
Kaupmannahöin
DÖNSKU BLÖÐIN sögSe
ýíarlcga frá bví í myndskreytt-
um frásögnum, er flugfreyja
ársins, Margrét Guðmunds-
dóttir, kom fil Kaupmaima-
hafnar í fyrsta sinn eftir að
hún sigraSi í samke-nninni í
London. Hcfur Politiken tíl
dæmis fyrirsögnina: „Et yndígi
islandsk smíl i Iufthavnen.“
Dönsku blöðin spara ekki
Iofið um flugíreyjuna, og segir
Politiken hana vera „söd og'
eharmerende“, en National-
tidende segir, að samkeppnin í
London hafi ekki átt að vera
fegurðai-samkeppni, en hinir
ströngu dómarar hljóti að hafa
orðið fyrir áhrifum af iegurð-
mni.
Einn blaðamaðurinn spurði
Margréti, hvernig það væri að
vera flugfreyja ársins, og hún
svaraði: „Dejligt, uh! bare dej
ligt, og alle mennesker er saa
söde og venlige.“
Margrét var með hina forláta
tösku, sem brezkt flugfélag gaf
henni, æ- úún steig út úr Geysi
í Höfn og blöðin skýrðu ýtar-
lega frá samkeppninni, spurn
ingunum, sem flugfreyjurnar
þurftu að svara, og lýstu sigur-
vegaranum vandlega. Og Poli ■
tiken endar á einu atriði, sem
íslenzku blaðamönnunum sást
algðíléga yfir að upplýsa í
frásögimrrfi.sínum: ,,Br yogapdi
að;þæta;?\;ið,..:að',húp er ógift og
-.ótrúlofuð -—jennl-a,“'