Alþýðublaðið - 29.07.1950, Blaðsíða 7

Laugardagur 29. júlí 1950.
ALÞÝÐlJRLAfílf)
Þjóðfélagshættirnir
Framh. af 5. síðu.
er þeir lögðu undir sig, en svip-
að hagkerfi er nú á Spáni. Það
grundvailast á einkaeign fram-
leiðslutækja annars vegar, en
algerum áætlunarbúskap hins
vegar. Reynt var að hagm/ta
kösti einkarekstursins með því
að hrófla ekki við eignarréttin-
um, en að tryggja sem mesta
heildarframleiðslu — og að
hún yrði í samræmi við óskir
ríkisvaldsins — með áætlunar-
búskap. í stjórnarháttunum
var einræði. A þessu sést, að
áætlunarbúskapur þarf ekki að
vera tengdur þjóðnýtingu.
Hann getur verið samfara
einkarekstri.
Uppreisnarme nn í Indónesíu
ÞEJU MEGINEINKENNI
ÞJÖÐFÉLAGSINS
Á þessari upptalningu sést,
að margar leiðir eru nú farnar
og hafa verið farnar til lausnar
á þjóðfélagsvandamálunum.
Segja má, að megineinkenni
sérhvers þjóðfélags séu í því
fólgin, hvernig þessum þrem
atriðum er háttað:
1) Eignarrétiinum á fram-
leiðslutækjunum, og kemur
hér það til greina, hvort þau
skuli vera í einkaeign eða þjóð-
nýtt.
2) Heildarstjórn atvinnu- og
fjármálalífsins, en hér er
spurninffin um það, hvort láta
eigi atvinnulífið afskiptalaust í
mezinatriðum og treysta á
„frjáls viðskipti“ sem stjórn-
and.a framleiðslunnar eða
hvort hið ooinbera eigi að
íryggja sér aðstöðu til heildar-
stjórnar liennar, þ. e. taka upp
áætlunarbúskap.
3) Stjórnkerfihu, þ. e. livort
um er að ræða lýðræði eða ein-
ræði.
Grundvallaratriðin í þjóð-
málaskoðun sérhvers rnanns
eru þess vegna þau, hvort hapn
er fylgjandi einkaeign eða
sameign hinna mikilvægustu
framleiðslutækia, „frjálsum i
viðskiptum" eða áætlqnarbú- [
skap. lýðræði eða einræði. Og
samkvæmt þessu geta þjóðfé-
lögin orðið mjög ólík eftir því,
hvort leiðin er farin á hverju
hinna þriggja sviða eða að
hversu miklu leyti hvoi' þeirra
er farin, því að auðvitað má
ganga misjafnlega langt á þeim
öllum.
Ólíkust eru þau þjóðfélög,
sem grundvallast á einka-
eigni „frjálsum viðskiptum“
og lýði-æði annars vegar, og
hin. sem byggja á þjóðnýt-
ingu, áætlunarbúskap og
eim-æði hins vegar. Það er
nánast fyrr nefnda skipun-
in, sem er í Bandaríkjunum
og þeim löndum Vestur-Ev-
rómi, sem hægri flokkar
stjórnaj en hin síðarnefnda
er í Rússlandi og Austur-Ev-
rópuríkjunum. Á hinn bóg-
inn getur þjóðfélag verið
mótað af lýðræði, áætlunar-
húskan o" einkarekstri, eins
og þjóðfélögin á Norður-
löndum. eða lýðræði. áætl-
unarbúskao og einkarekstri
samfára hjóðnýtincru nokk-
urra lielztu stóriðnaðar-
sreina. eins og á sér stað í
Bretlandi.
Það eru bessar þriár þjóðfé-
lagstegundir. sem nú ber hæst
í heiminum. Það er kósti þeirra
og galla fyrst og fremst, sem
sérhver hugsandi maður verð-
ur að dæma.
VERKSVIÐ SAMVlNNU-
HREYFINGARINNAR
Ég hef rakið þessi atriði tíl
þess að sýna fram á, að fylgi
við samvinnustefnuna eða and-
staða við hana er ekki aðalat-
riði í þjóðmálaafstöðu, eins og
nú háttar í heiminum. Þegar
rætt er um hin mikilvægustu
grundvallaratriði þjóðmálanna,
ber samvinnustefnuna ekki á
góma. Með þessu er ég ekki að
gera lítið úr samvinnuhreyf-
ingunni eða gildi hennar. Sam-
vinnuhreyfingin er merkileg
félagsmálahreyfing. Að verka-
lýðshreyfingunni frátalinni hef
ur engin hreyfing í félagsmál-
um orðið alþýðustéttum til
slíkra hagsbóta og slíks menn-
; tigarauka sem samvinnuhreyf-
ingin.
En hún hefur afmarkað
vorksvið. eins og t. d. verka-
lýðshreyfing’in, og það felst
engin almenn þjóðmálaaf-
staða í því að telja sig sam-
vinnumann, fremur en það
er almenn þjóðmálaafstaða
að telja sig fylgjandi værka-
lýðshreyfingunni eða t. d.
almannatryggingum. Þetta
verða allir að gera sér ljóst
og þó engir fremur en þeir,
sem telja sig samvinnu-
menn.
Samvinnumaður getur verið
bvort sem er, einkareksturs-
maður eða bjóðriýtingarsinni,
fvlgismaður áætlunarbúskapar
eða ,,frjálsra“ viðskipta, enda
er meginreslum samvinnunnar
beitt samhliða bæði áætlunar-
búskap og „frjálsum viðskipt-
um“ annars vegar og einka-
rekstri os þjóðnýtingu hins
vegar. Þótt grundvallaratriði
samvinnustefnunnar séu lýð-
ræðissinnuð og eðlilegast sé því
að samvinnumaður sé lýðræð-
issinni. gæti hann einnig verið
einræðissinni. A. m. k. tíðkast
samvinnurekstur mjög í ýms-
um einræðisríkium.
Vegna alls þessa eetur
engirin stjórnmájaflokkur
fmmdvalláð stefnu sína á
fvlgi við samvinnulireyfing-
una einvörðungu. Samvinnu
hreyfingin er auðvitað eitt
þeirra þióðfélagsafla, sem
sérhver floklau- verður að
taka afstöðu til, annaðhvort
jákvæða eða neikvæða, og
telur sá, sem þeU/ ritar, rétt
að taka til hennar mjög já-
kvæða afstöðu og efla liana
eftir mætti. En það haggar
ekki þeirri staðj-evnd, að
fylgi við samvinnuhreyfing-
una leysir alls ekki megin-
vandamál þjóðfélagsmál-
anna. Samvinnumenn verða
eins og t. d. fylgismenn
verkalýðshreyfingarinnar
að gera sér grein fyrir hví,
á hvaða sveif þeir vilja snú-
ast við lausn þeirra og þá
fyrst og fremst, hvort þeir
vilja aðhyllast þess konar
lausn, sem nefnd hefur ver-
Mikið hefur verið um róstur og uppreisnir í Indónesíu, enda hefur gengið illa að sameina und-
ir einni stjórn svo stóran eyjaklasa. Mest hefur borðið á þessum uppreisnum á smáeyjum austa
lega í Austur-Indíum, og sýnir myndin mótmælagöngu uppreisnarmanna á einni þeirra.
Framh. af 1. síðu.
hætt við að bví verði ekki lok-
ið þá.
Þessi nýja virkjun er mesta
mannvirki, sem íslendingar
hafa ráðizt í fram að þessu, og
á orkuverið að framleiða meiri
raforku, heldur en nú er fyrir
hendi, og skapast þá að sjálf-
sögðu ýmsir möguleikar fyr-ir
aukinn iðnað; meðal annars
verður þá fyrst framkvæman-
legt að reka hér áburðarverk-
smiðju.
Eins og kunnug er verður
þetta neðanjarðarstöð við íra-
foss, en neðanjarðargörng
verða fyrir frárennslisvatn und
ir Sogið. Verða göng þessi 630
metra löng.
Um samningana varðandi
Sogsvirkjunina segir meðal
annars í skýrslu Sogsvirkjun-
arstjórnarinnar:
Vélar og rafbúnaður verða
keypt af tveim bandarískum
firmum, og er afhendingar-
frestur 13—14 mánuðir, Samn-
ingur um kaup á túrbínum var
gerður við sænskt fyrirtæki og
ar og hagkvæmastar. H-inir er-
| lendu verktakar leggja sjálfir
til vinnuvélar, og getur Sogs-
virkjunin fengið þær keyptar
að verkinu loknu, án þes að
hún hafi á nokkurn hátt skuld-
bundið sig til þess, ef það þyk-
ir ekki hagkvæmt. Aftur á móti
var ekki um það að ræða, að
hægt væri að fá vélarnar
keyptar, ef innlendur verktaki
hefði séð um framkvæmdirnar.
Toilskoðunín iekur
helmingi skemmri
r
i
ferð við Græniand
CATALINAFLU GBÁTUR-
INN ,,Vestfirðingur“ lagði af
stað í gærmorgun kl. 10,30 til
vesturstrandar Grænjands. —
Með vélinni fóru 15 farþegar.
Eru það vísindamenn á vegum
Græniandsstjórnar.
„Vestfirðingur“ átti fyrst að
lenda á BW-one og skila þar af
sér 11 farþegum. Þa;X,-m var
ferðinni heitið til Julianéhaab
með 3 farþega, og loks Godt-
haab með einn farþega. Flug
VIÐ KOMU GULLFOSS á
fimmtudáginn kom greinilega
í Ijós, hversu mikil framför og
bót er að lrinni nýju tollaf-
greiðslustöð við höfnina í sam-
bandi við tollskoðunina. Tók
öll tollskoðunin ekki nema 1
Idukkustund og 10 mínútur, og
mátti heita að farþegarnir gætu
gengið viðstöðulaust frá borði
inn í tollafgreiðsluhúsið, en
þeir voru rúmlega 200.
Á meðan tollskoðað var í skip
unum úti á höfriinni, tók toll-
skoðunin venjulega um helm-
ingi lengri tíma, en nú.
Það einasta, sem ekki virðist
henta í sambandi við þessa nýju
tilhöfun, er að vegabréfaskoð-
unin fari fram í tollafgreiðslu-
tíminn til BW-one var áætlað- ... . _ _ , „ „ .
samningur um byggingarvinn- j ur 7 tímar en gert var ráð fyr. husmu. Bæði er það, að exn-
una, það er að segja byggingu . ir að ferðin ðll ta?ki um 20 staka Setur slpPPið un<^
neðanjarðarstöðvar, neðanjarð- ] tima an án þess að vegabréf hans sé
Flugmenn á „Vestfirðingi“ í skoðað' svo °§ hitt' að Þessi
þessari ferð voru þeir Jóhannes
argöng o. fl„ hefur nú verið
gerður við þrjú fyrirtæki í sam-
einingu, eitt danskt og tvö
sænsk," — það er E. Phil &
Sön, A. B. Gravmaskiner og
Östlunds Bygnads A/B. Loks
hefur verið gerður samningur
við þrjá innlenda bygginga-
meistara um smíði íbúðarhúsa
fvrir starfsmenn og mötuneyt-
ishúss.
Út af samningunum við hin
i» hæstrisinnuð, eSa þá, sem erlendu fyrirtæki sagði S0gs-
kölluð er vinstrisinnuð. Sam j virkjunarstjórnin m a > að sá .
..... _ ... . --- aukni gjaideyrir- sem þyrfti
vegna erlenda tilboðsins, væri
áætlaður 5—6 milljónir króna
fram vfir það, ef innlendu til
Márkússon og Einar Arnason.
Hér var ráðgert að „Vestfirð-
;ngur“ hefði aðeins skamma
i viðdvöl í morgun, en legði þá
j af stað til Ellaö á austurströnd
j Grænlands með 17 leiðangurs-
menn Dr. Lauge Koch.
Sú ferð tekur um 12 tíma
fram oa til baka. og er ílugvél-
in væntanleg úr þessari ferð
seint í kvöld.
vinnumenn á Bretlandi og
Norðurlöndum hafa ávallt
fylkt sér til vinstri í átök-
unum Jim grundvallavatriði
þjóðfélagsmálanna. Meðal
samvinnumanna á Islandi
hafa skoðanir verið miklu
skiotari í þessum efnum.
vafalaust m. a. af því, að
samvinnuhreyfingin liefur
aðallega starfað hér í sveit-
um, og hefur þetta ekki haft
heillavænleg áhrif í ís-
ienzku stjórnmálalífi. Hitt
hefur þó verið enn örlaga-
ríkara. að leiðtogar ís-
lenzkra samvinnumanna
virðast eltki hafa haft fast-
í sambandi við tollafgreiðsluna,
þar e§ þarþegarnir verða fyrst
að ganga í gegn um þá skoð-
un áður en þeir láta skoða far
angur sinn.
Mun því vera í athugun, að
láta vegabréfaskoðunina fara
fram um borð eins og verið hef
ur, að minnsta kosti þegar um
stór farþega skip er að ræða.
Framhald af 1. ">ðu
boði hefði verði tekið. Hins Herseth N. og Guðjóns M. Sig
vegar væru hinir erlendu verk- urðssonra. Kinnmark S og Guð
takar um 7 milljónum króna mundar Ágústssonar og Baldurs
undir íslenzka tilboðinu, og Möller og Eggert", Gilfer.
hefði Sogsvirkjunarstjórnin
talið það hlutverk sitt og skyldu
að reyna að gera framkvæmdir
mannvirkisins sem ódýrastar
MEISTARAFLOKIvUR
Lehtinen F vann Sturla Pét-
ursson. Jafntefli gerðu Áki
Pétursson og Lárus Johnsen,
Biarni Magnússon og Friðrik
í þessum Ólafsson, en biðskákir urðu hjá
ÞYZKUM TOGURUM
FJÖLGAR
Á ártinum 1928 til 1938 höfðu
Pjóðverjar frá 352 upp í 373
togara alls. Eftir styrjöldina
hefur tógarafloti þeirra verið
sem hér segir: 1946 85, 1947
142, 1943 157, 1949 181 og 1950
224.
Þar sem Þjóðverjum hefur
nú verið leyft að smíða 650
iesta togai’a með 12 mílna
hraða og endurreisn togaraflota
þeirra hefur gengið svo vel,
mótaða skoðun
efnum, því að þeir hafa Rasmussen D og Jóhanni | gera þeir nú ráð fyrir að geta
fylkt sér til vinstri og hægri Snorrasvni og Nihlén S og Jóni ‘ sjálfir séð fyrir þörfum Vestur-
til skiptis. Þorsteinssyni. 1 Þýzkalands fyrir fisk.