Alþýðublaðið - 14.12.1950, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 14. des. 1950
ALÞÝÐUBLAÐI0
Pálmi Hannesson O" Jón Eyþórsson:
Hrakningar og
gir
, .• Fyrsta .bipdi þessarar bókar \j^r forktirihárvel tekið, og
fengu það færri en vildu.
í .þess^H, bindi ,er. haldiþ fram þéim þræði, sem svo-vel vaa? •-
til stofnað af.þeim .P.ábna .H£nnessyni og Jóni Eyþórssyni í
fyrra. Hér segir frá svaðilförum harðskeyttra og þrautgóðra
ferðamanna á heiðum uppi, en einnig frá yfirreiðum höfð-
ingja, er fóru fáfarna fjallvegi með fríðu föruneyti.
Má óhætt að fullyrða, að efnisval þessa bindis hafi
eigi tekizt síður en hins fyrra.
Safn til landfræðisögu íslands:
ýslu-ogsóknalýsinga
Hins íslenzka Bókmenntaféiags 1839—1873.
Jónas Hallgrímsson átti frumkvæði að því að Bók-
menntafélagið hóf að safna sýslu- og sóknalýsingum af
íslandi. Prestar og sýslumenn brugðust fljótt og vel við
tilmælum féiagsins. Á árunum 1839—1843 bárust um
160 héraðs- og sóknarlýsingar, 33 komu síðar. Síðan hafa
þær legið sem hálfgleymdur og fólginn f jársjóour i hand-
ritasafni Bókmenntafélagsíns.
Allir þeir, sem unna þjóðlegum fræð-
um, ættu að gæta þess að eignast
þetta merkilega heimildarrit frá upp-
hafi. Upplag þess verður af skiljan-
legum ástæ'ðum mjög takmarkað.
Jón Eyþórsson
og
Pálmi Hannesson
sá um útgáfuna.
Fyrsta bindið
Húnavatnssýsla
hefur Jón Eyþórsson búið
undir prentun. I næsta bindi
verða sóknalýsingar úr
Skagafjarðarsýslu, og mun
Pálmi Hannesson búa þær
undir prentun.
Bœkur o& höfundar
________o_________
If samfíi.
Magnús Ásfmarsson:
vmnumiolunin
RÁÐAMENN ÞJÓÐARINN-
AR láta á stundum svo um
mælt, að þeir vilji eiga vin-
samleg samskipti við félags-
samtök vekalýðsins í landínu.
Er þess ekki að dyljast, að
fyrir flestra hluta sakir væri
ákjósanlegt, að svo mætti jafn-
an vera. Leikur ekki á tveim
tungum, að saman hljóta að
fara hagsmunir alþjóðar og
verkalýðsins, ef rétt er skoð-
að. En til þess að ekki hlaupi
snurða á þennan þráð hlýtur
það að vera krafa verkalýðs-
samtakanna, að jafnan sé litið
á mál þeirra með skilningi og
sanngirni, en réttur og þarfir
Jiins vinnandi manns ekki fyr-
ír borg borið af óbilgirni eðd
íullum fjandskap.
Þetta síðasta hefur þó oft
komið fyrir, og er skammt að
minnast þess, sem hér verður
gert að umtalsefni, að núver-
andi ríkisstjórn hefur lagt það
til við alþingi, að niður verði
felldur lítilfjörlegur styrkur,
sem úr ríkissjóði hefur verið
greiddur til vinnumiðlunar í
kaupstöðum landsins. Til þess
að þetta megi takast er lagt
til, að lög þau, sem um vinnu-
miðlun hafa gilt, verði nú úr
gildi felld.
Því hefur verið haldið fram,
að þetta sé í sparnaðarskyni
gert, en er raunar hrein fjar-
slæða, þegar til þess er litið,
að sú fjárhæð, sem ríkið hef-
ur lagt til þessara mála, er
Hægilega lítil miðað við út-
gjöld ríkisins til ýmissa miður
þarfra hluta, eða rösklega 1Q0
þúsund krónur . árlega. Hefði
áreiðanlega mátt spara þessa
Jitlu fjárhæð á öðrum sviðujn;
en hér hefur hæstvirtri ríkis-
stjórn þótt stórmannlegast að
bera niður, þegar átti að
bjarga fjárhag ættjarðarinnar.
Verður ekki sagt, að ráðizt sé
á garðinn þar, sem hann er
einna hæstur.
Tímarnir, sem landsstjórnin
velur til þess að senda verka:
lýðnum þessa vinarkveðju, eru
h'ka þeir, að um fjölda ára
hefur aldrei verið nándar
nærri eins brýn þörf 4. þess-
ari starfsemi og einmitt nú.
En það er líka önnur hlið á
þessu máli. Með þessu tiltæki
sínu er núverandi ríkisstjórn
að gera ísland að nokkurs kon-
ar viðundri í samtökum frjálsra
þjóða, er vinna vilja sameig-
inlega og hver fyrir sig að
bættum þjóðfélagsháttum.
Eins og kunnugt er, þá er
ísland aðili að alþjóðavinnu-
málastofnuninrii og hefur ver-
ið nokkur ár. Sú stofnun hef-
ur mikið látið vinnumiðlun til
sín taka um langt skeið. Á 30.
þingi stofnunarinnar 1948,
voru síðast gerðar ályktanir í
þessu máli. Þar var samþykkt-
ur sáttmáli (Convention) og á-
litsgerð (Recommendation) um
vinnumiðlun. Eitt af því, sem
í álitsgerðinni er talið nauðsyn
leg undirstaða undir slíkri
starfsemi, er nægilegt fjárfram
lag hins opinbera til hennar
(adequate financing of the
service by the government).
Nú. eru þessar samþykktir að
vísu ekki bindandi fyrir þátt-
tökuríkin, en ríkisstjórnum
þeirra ber skylda til þess að
gera löggjafarþingum kunnugt
innihald þeirra, og þá auðvjt-
að í því skyni, að þoka málun-
um áleiðis.
Ríkisstjórn íslands mun hafa
gegnt þeirri skyldu sinni að
leggja álitsgerðina frá 1948
fyrir alþingi og það einmitt
fyrir hið sama þing og hún
leggur tillögur sínar um að
fella með öllu niður styrk ís
lenzka ríkisins til vinnumiðl-
unar.
Þetta er þá svarið, sem frá
íslandi á að berast við mála-
leitun hinnar merku alþjóða-
stofnunar um að endurbæta og
fullkomna vinnumiðlunarstarf-
semina í landinu.
Oft hefur verið um það
kvartað, að þátttökuríkin væru
nokkuð sein til að fraríikvæma
ýmsar samþvkktir alþjóða-
vinnumálaþingsins; en ætli
annað eins fyrirbæri og hér
var lýst, hafi nokkru sinni
komið fyrir í rösklega 30 ára
sögu alþjóðavinnumálastofn-
unarinnar?.
Ekki þykir mér það senni-
legt. Yfirleitt mun það vera
reglan, að ríki séu þátttakend
ur í alþjóðlegum samtökum af
áhuga á þeim málum, sem þar
Stefán Ejriarssqn: Skálda-
þiríg. Ritgérðir, Rókaút-
gáfq Guðjóns Ó. Guðjóns-
sonár. .Reykj'avík 1948.
Prentsmiðjarí Evrún li.f.
f STE-FÁN EINARSSON pró-
fessor í Baltimore er tvímæla-
laust mikilvirkastur rithöfund-
ur um íslenzkar bókmenntir
meðál samtíðarmanna. Hann
hefur ritað á ensku sögu ís-
lenzks sagnaskáldskapar frá
1800 til 1840, en einnig skrifað
tvo . undanfarna áratugi f jölda
greina um bókmenntir og rit-
höfunda íslendinga í blöð og
tímarit hér heima og vestan
hafs. Nú hefur harín safnað úr-
vali þessara greina í bókina
,,Skáldaþing“, sem kom út í
haust og er mikil að vöxtum og
kostum. Hefur Stefán með riti
þessu unnið sannnefnt nytja-
verk og fengið þjóð sinni í
hendur lykil að samtíðarbók-
menntum hennar.
Greinarnar í ,.Skáldaþingi“
eru raunar ærið misjafnar, en
áreiðanlega verður engin
þeirra ómerk talin. Stefán
mun fróðastur núlifandi ís-
lendinga um allan þann skáld-
skap, sem birzt hefur í blöðum
og tímaritum, svo og um bók-
menntagreinar og ritdóma á
þeim mikla víðavangi. Hann
dregur því á fjörur bókar sinn-
ar ýmis kefli, sem ástæða er
til að ætla, að ella hefðu týnzt
í stórasjó blaðanna og tímarit-
anna. Þetta er björgunarstarf,
sem hefur mikið gildi strax
fyrir samtíðina, en mun reyn-
ast ómetanlégt í framtíðinni.
Beztar eru yfirleitt þær
greinar bókarinnar, sem fjalla
um látna höfunda. Lökust virð-
ist greinin um Einar Hjörleifs-
son Kvaran. Höfundurinn
bendir réttilega á, að smásög-
urnar séu kjarninn í skáldskap
Kvarans, en gerir þeim allt of
lítil skil. Hann minnist á Fyrir-
gefningu til þess eins að benda
á, að þar hafi Kvaran komizt
lengst . í kristilegri mildi, en
sannarlega væri ástæða til þess
að fjalla nánar um þessa pedu
smásagna lians. Reykur er
ekki einu sinni með í upptaln-
ingunni, en hana ber að telja
næsta Fyrirgefningu að list-
er unnið að, en ekki til þess að
sýna samtökunum beina lítils-
virðingu með því að breyta al-
veg gagnstætt stefnu þeirra og
því,. sem þau leggja til mál-
anna.
Er nú fróðlegt að sjá, hvort
meiri hluta alþingis sýnist
sama og ríkisstjórninni í þessu
máli.
Magnús Astmarsson.
Ikynning
Fjárhagsráð hefur ákveðið að tilkynning verðlags-
stjóra frá 7. apríl 1949 um hámarksverð á föstu fæði skuli
úr gildi fallin.
Reykjavík, 13. des. 1950.
V er ðlagsskr if stof an.
JsH-á
Stefán Einarsson.
rænni fullkomnun, og þessar
tvær smásögur Ivvarans eru ó-
umdeilanlega í sérflokki. Stef-
án er sennilega ekki saklaus af
fylgi við Sigurð Nordal í deilu
hans við Kvaran. Það er auo-
vitað fyrirgefanlegt, þar eð
Stefá.n ann Kvaran sannmælis
í ríkum mæli. En mat N.ordals
á skáldskap Kvarans hefur
haft óheillavænleg áhrif, enda
illa til þess stofnað, og Steíán
virðist hafa mótazt af því,
þrátt fyrír íófsemina og góð-
girnina.
Sumar greinarnar um núíif-
andi höfunda eru orðnar helzt
til úrelt&r, enda hefur Stefán
gert nokkrurrí þeirra ýtarlegri
skil síðar. Svo er um þátt Guð-
mundar Gíslasonar Hagalíns,
þó að greinin um hann sé góð,
svo langt sem hún nær. En rit-
gerð Stefáns um ævi og skáld-
skap Hagalíns, sem prentuð er
framan við annað bindi rit-
safns hans, er svo miklu veiga-
meiri, að Iðunnargreinin frá
1934 geldur kynningarinnar
við hana. Af ritgerðunum um
nulifandi höfundana ber ann-
ars greinin um Kristmann Guð
mundsson af. „Gyðjan og ux-
inn“, ,,Góugróður“ og „Helga-
fell“ eru tindarnir í skáldskap
Kristmanns, og það er til van-
sæmdar, að „Helgafell“ skuii
enn ekki hafa verið þýdd á ís-
lenzku og aðeins hluti „Gvðj-
unnar og uxans“. íslenzkir les-
endur eiga þess engan kost aö
gera sér heildargrein fyrir
skáldskap Kristmanns, þar eð'
margar bækur hans eru þeim
ókunnar, þar á meðal tvær
þeirra, sem stórbrotnastar eru
og merkilegastar. Þetta er sér
í lagi illa farið vegna þess, að
Kristinn E. Andrésson og
Bjarni M. Gíslason ræða báðír
mjög ómaklega um skaldskap. •
Kristmanns í „bókmenntasög-
um“ sínum og komast að sömu
fráleitu niðurstöðunnx, þótt for-
sendurnar fyrir dómum þeirra
eigi að heita ólíkar. Er illt til
þess að vita, að höfð sé í
fi'ammi sú viðleitni að reyna
að telja almenningi trú um, að
það, sem liggur eftir höfund á
borð við Kristmann, sé til-
þrifalitlar skemmtisögur. Stef-
án Einarsson hefur gert sitt til
að hrekja þessa blekkingu, og
grein hans er orð í tíma tölu’ö,
þó að skáldskapur Kristmanns
verðskuldi sannarlega ýtaríegri
könnun.
Greinarnar um Jón Thorodd-
sen og Þorgils gjallanda eru
prýðilegar ut af fyrir sig, en •
Steingrímur J. Þorsteinsson og
1a rnór Sigurjónsson hafa gert
1 (Frh. á 7. síðu.J