Alþýðublaðið - 19.07.1951, Síða 5

Fimmíudagur 19. júH 1951.,
ALÞÝÐMBfcAÐIÐ
5.
EITT SINN skal hver deyja.
Að sjálfsögðu hljótum við að
játa þessa staðreynd, þótt stund
um sé það næsta örðugt. Raun-
ar mætti segja, að lítil ástæða
sé' til kvörtunar yfir kalli dauð-
ans, þegar kvaddur er sjötíu og
tveggja ára gamall maður, er j og nemur við háskóla í Kaliforn
jokið hefur merku dagsverki íu og lýkur þíðan prófi. Árið
og í sumu verið margra jafn- 1940 flutti hann svo enn vest-
oki. Samt eigum við bágt með ur, fékkst við rannsóknir við
að fella okkur við það, að Stein- , Columbíaháskólann og skrif-
grímur Arason sé dáinn. Svo aði tvær barnabækur á ensku
mjög var hann tengdur lífinu næstu árin. Jafnframt ritaði
í huga okkar, náskyldur vor- , henn bók um uppeldismál, sem
inu, starfinu, gróandanum. I u^ kom hér eftir heimkomu
Hann var ennþá jafn and’eg’a hans árið 1948. Árin eftir heim-
tiginn og áður, opinn fyrir nýj /komuna hefur hann verið sí-
ungum, samgróinn vonirini Um ' starfandi að ritstörfum um
bjarta framtíð öllu mannkyni uppeldismál og önnur eíni.
til handa. Hann var ungur, L.ióðabók eftir hann kom út ár-
þrátt fyrir aldur sinn, vaxandi, 1948, Hann varð bráðkvadd-
þrátt fyrir margvísleg störf á ur á heimili sínu í Reykjavík
Minníngarorð
i
langri ævi, ör og fagnandi sem
æskumaður, þrátt fyrir reynslu
og þekkingu öldungsins.
Æviatriði Steingríms Ara-
sonar eru í sem stytztu máli á
þessa leið: Hann fæddist 26.
ágúst 1879 í Víðigerði í Eyja-
firði. Útskrifaðist úr Möðru-
vallaskóla 1899. Lauk kennara
prófi frá Flensborg 1908.
Kenndi heima í átthögum sín-
um milli skóla og hafði einka-
skó’a á heimili sínu í tvö ár.
Gerðist síðan kennari við barna
skólann í Reykjavík. Árið 1915,
þá 36 ára gamall, siglir hann
til náms vestur um haf, setzt
á bekk með unglingum til þess
að læra málið, en stundar síð-
an nám í kennsluháttum og
uppeldisfræðum í kennaradeild
Columbíaháskólans í New
York í fjögur ár, 1916—1920.
Hann hverfur nú heim og ger-
ist kennari við kennaraskólann
og aðsópsmikill frumkvöðull
nýrra starfshátta í skóla- og
uppeldismálum höfuðstaðarins
um 20 ára skeið. Á þessum ár-
um gaf hann út fjölda kennslu-
og barnabóka, og lengi var hann
ritstjóri Unga íslands. Veturinn
1926—27 dvelst hann þó vestra
aðfaranótt föstudsgsins 13.
þ. m.
Þótt Steingrímur Araron
væri lærður með þióðum og
l'angfskólagenginn áður lauk,
var hinn heimafengni baggi
eigi að síður hans drýgsta og
dýrasta vegenesti. Rætur hans
lágu djúpt í íslenzkri menn-
ingarmo’d, Ijóð og bögur léku
honum á tungu, þjóðsögur og
þjóðarþekking lifðu honum sí-
fellt í huga, brjóstvit kynslóð-
anna var honum í blóð borið.
Með honurn sameinaðist prýði-
lega íslenzk alþýðumenntun,
Síeingrímur Arason.
kjarngóðu bændafólki hominn,
hEgyrðingum og greindar-
mönnum, og þótti gott að vita
sig af þeim meiði, enda kosta-
kvistur. sém allt til dauðans
ávaxtaði sitt heimafengna
pund.'
En þótt Steingrímur Araron
væri gáfaður og lærður, voru
það sarnt ekki þeir eiginleikar,
sem einkenndu manninn mest.
Höfuðeigind’r hans voru mann-
og lærdómur hins sívökula og
viðbragðsfljóta menntamanns.
Hann var uppruna sínum trúr,
en jafnframt dyggur þegn í
heimi nýjunga og • framfara,
hvar sem þær áttu upptök sín
og hver sem hrundið hafði
þeim af stað. Um þetta ber bók
hans Mannbætur ljósast vitni
— Og þótt hann sæti lengi við
erlenda menntabrunna ogl
kynni vel að meta það, sem þar
var til aðf&nga af nytjahlutum,
lét honum bezt að tala um
Eyjafjörð og ættjörð sína, og
fyrir hvorttveggja átti hann sér
ríkan metnað. Hann var af
Ogoldin þakkarskuld
pr;
I HAUST’ VERÐA TUTT-
UGU ÁR liðin síðan ég hitti
Steingrím Arason í fyrsta
sinn. Ég hafði þá þekkt hann
um margra ára skeið og átt
erindi við hann lengi. Ég ætl-
aði að segja honum, að með-
an ég enn var ungur, átti
heima uppi í Hvítársíðu og
keypti Unga ísland var ég af
fáum mönnum hrifnari en hon
um. Ég hlakkaði til að hitta
hann og ætlaði þá að þakka
honum fyrir, sögurnar hans,
fyrir kvæðin hans og vísurn-
ar í Unga íslandi. Ég ætlaði
að gera þetta þannig, að hann
'W«gB9«Re»»
gleyma, hvernig þeir hugs-
uðu meðan þeir voru börn. Ég
ætlaði að þakka Steingrími
fyrir Litlu hænuna og segja
honum, að við skyldum fyrir-
gefa þessum mönnum, þeir
væru svo gáfaðir orðnir, að
þeir vissu ekki, hvað þeir
segðu. En ég sagði Steingrími
þetta aldrei. Svo sem kunnugt
er gétur verið ótrúlega erfitt
að segja mönnum sannleikann.
Stundum getur hann jafnvel
farið að hljóma sem guThamra
sláttur.
Það erindi, sem ég. átti við
Steingrím Arason fyrir meira
yrði ekki í vafa um einlægni en tuttugu árum, rak ég aldrei,
mína, því að í þessu efni var og kannski gerir það ekkert
hún sönn. Svo hitti ég Stein-
grím, en ég sagði honum þetta
ekki. Ég þakkaði honum ekki.
í tvo vetur var ég nemandi
hans og einhvern tíma séínna
ætlaði ég áð þakka honum
fyrir elskulega kynningu þann
tíma. Samt gerði ég það aldrei.
Eftir að ég varð kennari og
tók að kenna litlum börnum
lestur, varð mér Ijóst, að eng-
inn hafði skrifað betri lestrar
kennslubækur en Steingrímur. |Eg hef ekki. umboð til að tala
Ég ætlaði að þakka honum fyr nema fyrir mig einan; en þó
ir þær einhverntíma við tæki-
færi. Seinna komu fínir menn
og sögðu frá því opinberlega,
að t. d. Litla gula hænan væri
vond bók, og þeir voru svo
yfirtaks fínir og höfðu lesið
svo margar stórar bækur,
að þeir voru búnir að
gáfur og erfðir sveitamannsins §æzkan, alúðin og hlýjan í um-
gengni við a’It og alla. góðlát-
leg kímni hans og hjartagleði.
Og þessir eiginleikar komu hon
um að beztu haldi.sem kennsra
og uppalanda. Hann var aldrei
yfir neinum, heldur ætíð meðal
vina, Þannig var honum eigin-
legast að starfa.
Steingrímur Arason var
kennari minn í kennaraskólan-
um, og þar kynntist ég strax
hlýju hans og stakri umhvggju
fyrir öl’um mönnum. — Raun-
ar hafði ég kynnzt honum’smá-
drengur, þótt ég sæi hann ekki
fyrr en ég kom í kennaraskól-
ann, því að ég las og lærði á
bækur hans, eins og önnur ís-
lenzk börn eftir 1920. -— En
það var ekki fyrr en ég dvald-
ist vestan hafs á árunum 1941
—43, að ég kynntist Steingrími
og konu hans &ð marki. Hann
var þá á sjötugsaldri, en ég
hálfþrítugur. Aldrei varð ég
þess var í okkar mörgu við-
ræðum og heilabrotum; að þar
gætti aldursmunar, er við
krufðum málefni til mergjar
eða létum gamminn geisa. Ö’lu
fremur mátti ég oft minnka
mig fyrir árvekni hans um nýj-
ungar, frjálslyndi hans ■ 0g
Eeskúþrótt í skoðunum.. En
mannviti hans og heilskyggni
á ég mikið að þakka. — Þó er
mér góðmennska hans jafnan
efst í huga. . Til allra kunni
hann gott að Ieggi&, hann hafði
ríka hneigð til að bera í bæti-
fláka fvrir þá, er mistekizt
h.afði. eða skrikað, og samúð
Kans og ást á ollu lifandi var
sterk og tíjúpstæ.ð. Afstáða
hans rtíarkgðist áf hinúm g^rnlu
sannindum: að skilja 'er að’fyr-
irgefa. ■
,. Löngum varð það mér um-
hugsunarefni. eftir að ég
kynntist , Steingrími náið,
hvernig þessi. gæfi og hóflyndi
maður hefði getað verið harð-,
ur bardEgamaður En það var
Steingrímur. Hann var í raun-
inni byltingamaður í skó’a- og
uppeldismálum. eftir að hann
kom heim árið 1920. Um kenn-
ingar hans og nýjungar súgaði
sfraumur og sveliandi. En htnn
stóð fastur fyrir og hvikaði
hvergi, Á málstað sínum hélt,
hann með óbífandi festu, hver
sem í hlut átti, og var í senn
skeleggur og tunguhvass. 011-
um kemux nú saman um, að
barátta hans hefi orðið íslenzk-
um skólamá’um til b’essunar
og börnum landsins til farsæld,-
ar. — En þegar skyggnzt er
dýpra, verður það augljó't, að
baráttuhugurinn stóð föstum
fótum í hans innsta eðli. Ein-
lægnin réði' þar mestu, um-
hyggjan fyrir vngstu kynUóð-
inni og ástin á manngildinu.
Hann trúði á kenningar sínar
og barðist fyrir þeim með
bsrnslegri sigurvissu, þótt á
móti blési. Baráttuþróttur hans
átti þvú skylt við einlægni spá-
mannsins, sem ekki kýs að
víkia. Og mitt í hit& dagsins
stofr.ar hann barnavmafélag í
höíuðstaðnum og gefur. því
nafnið Sumargjöf Rit fé’agsins
kallar hann Sólskin. En gð-Iok-
inni baráttu og í friði hins
liúfa hausts skrifar hann al-
þýðlegt uppeldisrit og nefnir
Mannbætur. Ekkert lýsir Stein
I grími Arasyni betur en þessar
nafngiftir. Hann vildi, að starf
sitt væri íslenzkum uppe’d’s-
málum sumargjöf, íslenzkum
börnum sólskin, og mannbótum
|vildi hann vígja líf sitt.og þrek.
i Ég hygg, að reynd hafi þar ekki
farið fjarri ósk.
Steingrímur Arason var m;k-
ill trúmaður, engu síður en
, hugsjón&maður. Hann trúði á
guðsneistann í öllum mönnum.
i Mitt í ógnum heimssíyrjaldar-
| innar. var hann bj artsýnn á -sig-
lur hins góða, og í róti eftir-
j stríðsáranna trúði hann á vax-
jandi þroska mg.nnsins og betri
j heim. Slíkum mönnum er mik-
I ið gefið, og slíka menn er guðs-
jblessun að.þekkja. Mér er nær
að halda, að þrátt fyrir. hrifni
sína af nýjungum í vísindum
og tækni ..síðustu ára hafi hann
■t ...........
til. í fyrsta lagi skiptir. óendan
lega litlu máli um mig einan.
í öðru lagi vann Steingrímur
ekki störf sín í því skvrj að
fá fyrir þau hégómlegar þakk-
ir. Hann var bara eins og hann
var og gat ekki, öðruvísi verið.
Störf sín í þágu íslenzkra
barna vann hann öll vegna
hugsjóna sinna. vissi, hvað
hann var að gera og var þess
vegna hamingjusamur maður.
aldrei glatað barn&trú sinni.
i Því kom mér það ekki á óvart,
er mér var sagt, að síðasta
kvöldið, sem hann lifði, hafi
hann sagt við konu 'sína að
loknu dagsverki: Okkur mun
nú bezt &ð hátta snemma, góða
mín. og lesa bænirnar okkar. —■
I hans stóru sál rúmuðust hin
einföldustu rannindi, sem barn-
ið lærði við móðurkné. og vís-
indaleg vitneskja um síbreyti-
lega heimsmynd.
Hvorki væ.ri það sanngiarnt
né eolilegt að kveðia svq Stein-
grím Argson, að ékki væri get-
ið eiginkonu hans og frænd-
konu. Hansínu Pálsdóttur, er
nú lifir mann sinn eftir góða
'•'amfvlgd. Hún reyndist hon-
uni ætíð hinn bezti förunauíur.
Okkur yinum Steingríms, sam-
herium og nemendum, er skylt
að þakka henni þann þátt, er
hún átti í giftu háns og þroska.
Eng'nn ski’di betur en hún,
hver gæfa bjó honum í geði og
b'essun í starfi. Og það má hún
vita. að í Lúgum allra, er bezt
bekktu Stelngrím, verður skarð
bans e.ldrei fvllt. Aðrir vinna
störf hans, fleiri eða færri
leggja hond á plóginn, en á
Stemgrím Árason, persónu
hans og mannkpsti, mun eng-
inn skyggje. Maður kemur þar
ekki í manns stað. Gæfa henn-
ar vsr mikil að eiga með hon-
um svo langa og gifturíka sam-
Jeið.
! En mín binzta kveðja til vin-
ar míns og læriföður, Stein-
gríms Arásonar, sé g’eðin yfir
því, að hann dó í birtuna og
daginn. Engan þekkti ég, er
fremur ætti skylt við sumar-
skrúða og sólarljós. Engan vissi
ég,. sem fremur bar réttur til
að hníga í móðurskaut mitt í
gróandanum. Engin. sál var
meira í ætt við hina „nóttlausu
voraldar veröld, þar sem víð-
sýnið.skín.“
Stefán Júlxusson.
veit ég með vissu, að margir
eru þeir fleiri en ég, ,sem eiga
honum ógoldna þakkarskuld
að gjalda. Öll þjóðin mun
þakka og blessa minningu hins
mikla ágætismanns og mann-
vinar.
Stefán Jónsson.
MANNBÆTUR kallaði Stein
grímur Arason stórmerka bók,
sem hann'gaf út fyrir nbkkrum
árum.
Nafnið er táknrænt fyrir líf
hans dg störf. Harn vann að
mannbótum me!r og betur öll-
um. öðrum, sem ég heí- kynnzt...
Hann sá og skildi, að dýrasti
auðurimi er ékki í frjómold
éðaifiskimiðúm. heldur i mann
gildi og menmrgu einstaklingá,
og þjóðá. Þess.veana helgaði
hann líf sitt stórmálinu stærsta.
uppeldisstarfi'Ru, ng vánn að
því að móta ög skira mánúgull-
ið; sem vár ’ iitínum öllu öðru
gúlli ðýrmætára, .ig stýrá í
nianndómsátt hyerri hönd; sem
hann leiddi.'
'Ste’mgrímur■’Arasón var írá-
bær.keúnari og bar margt til,
staðgóð menn’ u n og meðfædd
' agni, en þó fyrst og fremst ást
'háns á starfihu og hfándi til-
iinning fýrir hvérri éir.uStu
mannssál, sem Kariii komst í
snertingu yið. Hann há.fði. þá
gáfu að sjá .mer.niha ekki „rétt
ems og tré“, hé'.dúr sem þýð-
ibgarmikla einstaklinga, sem
hver um sig á, sín,a sqgu og.er
verður skilnings ög samuðar.
Sfeingrímur Aráson var trú-
tíiaður í þess orðs fvlIstiC og
heztu merk'.ngu, , Um þáð ber
h:nn sjálfur vi^rr ' bæði í Ijóð-
um og lausu máli. En gíiðstrú
hans var ekkl skormn þröngur
stakkur kreddu éða kennisetn-
itíga, Hann trúði á alfÖðúrinn,
i éllu og. yfir öílu. Þessvegna
vár bræðralagshugsjónin hon-
um annað og meira en orðin
tóín. Hann trúði á fegurð og
kærleika og sýncli trú sína í
verki til hiastu stundar.
Áhrif har.5 á uppeldis og
snólámál þjóðári&nar eru bæði
djúp og víðtæk. Um þau raætíi
skrifa langt mál og verður ó-
efað gert á sínum- tíma.
Hann var brautryðjandi og
fór ekki varhluta af erfiðleak-
um brautryðjaudans ífn liann
var sVo lánsahiur að eiga að
lífsförunaut miki1hæfa kónu,
J sem stóð við blið hnns og stud'ui
'hann í stárfinu af ástúö og
,■ skilningi sem aldrei brást. Þsss-
vegna berast henni nú innileg-
ar samúðarkveðjur ög þakMr ■
frá vinum hans úg aðcláendum. -,ín
Steingrímur Arason er hoi’f- 5
inn af jarðnesku sjonarsviði.
Auða rúmið éftir hann ér
óvenju stórt. Mér fanhst skyhdi
léga dimma og kólna, þégar ég i
hevrði lát harisi
j í dag er hann kvaddur. fræð- Lí
arinn: mannvinurinn og skáld- r;
‘ ið. Hann er kvaddur með djúpri
virðingu og hjartans þökk af
vinum og neméhdum, eldri og
I vhgri.
| Við hneigjum höfuð í auð-
'mýkt og tökúm undir sólarbæn
hans sjálfs:
„Send hverri gróðurnál
geislana þína.
Lát guðlegt vor yfir ísland
skína“. i
Ragnheiðúr Jónsdóttir. ;
■ ■ ;'Á '■ . .