Tíminn - 12.02.1964, Blaðsíða 7

útgefsndl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Arnason. — Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Frétta.
stjóri: Jónas Kristjánsson Auglýsingastj.: Sigurjón Daviðsson.
Ritstjórnarskrifstofur 1 Eddu húsinu. simar 18300—18305 Skrif
stofur Bankastr 7 Afgr.simi 12323 Augl., sími 19523 Aðrar
skrifstofur, sími 18300 Áskriftargjald kr 80,00 á mán. innan-
lands t lausasölu kr 4.00 eint — Prentsmiðjan EDDA h.f. —
Uppspretta
fjársvikamála
Eitt af stjórnarblöðunum hefur tekið sér það verk-
efni fyrir hendur að finna orsök fjársvikamála, sem
gerast nú mun tíðari en áður og verða þó ekki nema
no'kkur þeirra opinber- Helzt virðist mega skilja á blað-
inu, að það sé heimilum, skólum og kirkju að kenna eða
vanrækslu í uppeldisstarfi þessara aðila, að alvarlegar
horfir nú í þessum efnum en nokkru sinni áður.
Ef til vill eiga þessir aðilar einhverja sök, en megin-
orsakirnar eru allt aðrar.
Ef menn hafa til hliðsjónar reynslu annarra þjóða fyrr
og síðar, þar sem fjármálaspilling hefur magnazt á
vissum tímum, dylst engum sú meginstaðreynd, að ræt-
ur fjármálaspillingar liggja ofan frá, en ek’ki neðan
frá. Ýmist er það spilling sjálfra valdhafanna eða stjórn-
leysi þeirra og ábyrgðarleysi, sem er meginuppsprettan.
Stundum er spilling sjálfra valdhafanna orsökin, því
að efth’ höfðinu dansa limirnir. Stundum er það röng
stefna þeirra, er orsakar öngþveiti, sem síðan skapar
jarðveg fyrir hvers konar fjármálaspillingu. Stundum er
það ábyrgðarleysi þeirra og stjórnleysi, þeim er nóg að
njóta valdanna, þótt þjóðarskútuna reki stjórnlausa fyrir
sjó og vindi og hver og einn hugsi um að bjarga sínu
áður en hana rekur á sker eða hún sekkur.
Það er vissulega rétt, sem Kristinn Björnsson sálfræð-
ingur bendir á í Alþýðublaðinu í gær, að fjármálaspill-
ing verður seint stöðvuð hér á landi meðan verðbólgan
leikur jafn lausum hala og hún hefur gert seinustu
árin. Það er hún, sem veldur því, að menn fremur tapa
en græða á ráðdeild og sparsemi, en hagnast hins vegar
á hvers konar braski. Hinar tíðu gengisfellingar og sölu-
skattshækkanir valda því, að menn keppast við að fjár-
festa sem mest og safna heldur skuldum, því að allt muni
verða dýrara að ári. Verðbreytingarnar gera allt aðhald
meira og minna erfitt og auðvelda svik, okur og brask.
Fjársvikamálin, sem hefur orðið uppvíst um, eru aðeins
lítil sýnishorn þess, sem hefur verið að gerast í þjóðfélag-
inu seinustu árin, jafnt með löglegum sem ólöglegum
hætti. Þau eru afkvæmi verðbólgunnar og dýrtíðarþró-
unarinnar fyrst og fremst.
Og hverjir bera meginábyrgð á verðbólgunni? Hverj-
ir hafa átt að stjórna landinu? Hverjir hafa átt að hafa
forustuna um að snúið yrði af verðbólgubrautinni? Vit-
anlega sú ríkisstjórn og þingmeirihluti, er með völdin
hefur farið? Þegar forustuleysi og stjórnleysi ríkir á
æðstu stöðum og þar finnast ekki önnur úrræði en geng-
isfellingar og söluskattshækkanir, er þá von til þess að
almenningur láti stjórnast af öðru fremur en verð-
bólgukapphlaupinu?
Hér verður því ekki haldið fram, að stjórnendur þjóð-
arinnar á undanförnum árum hafi verið spilltir menn.
En þeir hafa tekið á sig ábyrgð, sem þeir hafa svo
brugðizt. Þeir hafa setið með ró og makindum í stjórnar-
stólum meðan verðbólgan hefur magnazt og oft kast-
að eldfimasta efninu á bál hennar Þeir hafa ekki haft
hug né dug til að rísa gegn henni. Þeir hafa ekki fyrir
neinn mun viljað hætta völdunum. I augum þeirra hefur
ekkert verið fordæmanlegra en það háttalag Hermanns
Jónassonar að leggja heldur niður völd en að taka ábyrgð
á verðbólguvexti, sem hann áleit þjóðinni hættulegan
Ábyrgðartilfinning hefur vikið fyrir völdunum.
Þegar æðstu menn þjóðanna meta völdin meira en
skylduna, fer jafnan illa. Það reynir íslenzka þjóðin í dag.
Steinþór Þórðarson7 HaBa:
Háttvirtir alþingismenn!
Ég vil byrja þessar línur
með því að biðja yður afsök-
unar, þó að ég, gamall bóndi
úr einni afskekktustu byggð
landsins, sem lengi var talin
ávarpi yður, en ég vil taka það
fram, að það er ekki sjálfs mín
vegna, að ég tek mér nú penna
í hönd, heldur þess atvinnu-
vegar, sem ég hef starfað að
frá því ég var vikafær ungling-
ur og fram að þessu.
Ég er nú að ljúka við fimm-
tugasta búskaparárið. Eins og
að líkum lætur hef ég við
margt föndrað á þessari löngu
búskaparleið, bæði þarft og
óþarft. Ég hef skyggnzt eftir
mörgu, og kannski stundum
horft lengra fram en sumir
mínir samtíðarmenn. í öllu
mínu striti og starfi hef ég þó
fundið, að við þurfum að eiga
velbúna bændastétt, menntaða,
frjálslynda, víðsýna og vel efn
um búna. Þjóðfélag, sem á
slíka stétt, þarf ekki að kvíða
komandi degi, hún mun ótrauð
íæyna að vernda menningu
vora, það fjöregg, sem landi og
þjóð er dýrmætast.
En hvernig horfir nú fyrir
framtíð bændastéttarinnar í
þessu landi? Ekki vel. Skal það
nú nánar skýrt. Eins og yður
mun ljóst, berast fregnir víðs
vegar af landinu að bændur
flytji frá jörðum sínum og býl
in standa mannlaus eftir. Að
þessu kveður sv'o mikið í sum
um lpndshlutum, að heilir
hreppar leggjast að meira eða
piinfia ieyti í auðn Hér er
meira alvörumál á ferðum en
margur hyggur. Það á reynslan
eftir að sýna, þó að það sé
kannski skoðun einhverra, að
svona eigi það að vera, byggð-
in eigi að þynnast í sveitunum
svo að um muni, en fólkið að
flytja í atvinnuna, atvinnu,
sem er nóg um sinn í bæjum
og kauptúnum. En ekkert er
stöðugt undir þessari sól, ekki
einu sinni aflabrögð og atvinna.
Máski fá þeir menn sína ósk
uppfyllta, sem vilja fólkið úr
sveitunum, þó að það sé ekki
gleðiefni að þurfa að segja það.
að minnsta kosti ekki fyrir þá,
er lengra horfa fram fyrir þetta
þjóðfélag. En því miður eftir
öllum fjárhagslegum sólar-
merkjum að dæma hjá mörg-
um bændum nú við áramótin,
gæti maður óttazt, að þeir sum
ir hverjir teldu sér hagkvæmara
að leysa upp bú og flytja að
atvinnunni, þar sem ekkert
stofnfé með óhagstæðum lána-
kjörum þarf að leggja fram til
þess að hafa nóg að bíta og
brenna og eitthvað til lífsþæg-
inda. Það má gera sér það
fyllilega ljóst, að þegar eitt býli
er fallið úr byggð, líður ekki
alltaf á löngu að röðin kemur
að því næsta, svo'na gengur það,
unz heilar eyður koma í byggð
ina, ef ekkert er að gert og
allt látið fljóta sofandi að feigð
rósi. Þetta skeður ekki allt á
inu ári. Kannski ekki allt á
einum áratug, en það gerist á
tímalengd eins og nú virðist
víða horfa.
Hvað veldur því að bændur
flytja af jörðum sínum? spyr
maður mann.
Að því skal nú stuttlega vik
ið, og þá aðeins rifjuð upp ein
hlið þess máls, en það er marg
þætt.
Einyrkjabúskapur hefur lengi
viðgengizt hjá bændastétt þessa
lands, en þó einkum eftir að
Steinþór Þórðarson, Hala
vistarbandið var leyst, og at-
vinnulíf varð fjölþættara en
áður var. En sérstaklega hefur
sigið á ógæfuhlið með ein-
yrkjabúskap síðan aðrir at-
vinnuvegir höfðu meira fjár-
hagslegt bolmagn að bjóða og
greiða kaup en landbúnaðurinn.
Nú eru þeir bændur teljandi,
sem reka það arðgæf bú, vegna
þess hvað afurðaverðið hefur
verið lágt, að þeir geti greitt
kaup svo að nokkru nemi. Þó
að tekjur búanna séu nokkrar,
duga þær vart til að standa
undir búrekstrinum, afborgun-
um af lánum, sem gengið hafa
í ræktunina, byggingar, véla-
kauþa og fleira.
Einyrkjabúskapur er ein og
kannski ekki minnsta undirrót
þess að bændur hætta búskap
og jarðir falla úr byggð, þó að
góðar séu og vel uppbyggðar.
Einyrkjabúskapur reynist
mörgum þungur í skauti. „Ilann
er seigdrepandi", sagði einyrkja
bóndi við mig fyrir stuttu, „og
ekki sízt þegar maður er far-
inn að eldast“. Einyrkjabúskap
ur er ófrjáls, einyrkipn verður
að gera sig að þræl starfsins,
hann hefur litlar stundir af-
gangs til andlegra starfa, og fé-
lagslegri uppbyggingu í lífi
sveitar sinnar og héraðs á hann
bágt að sinna eða getur það
ekki.
Af þessu leiðir andleg deyfð
í sveitunum, allt menningar- og
félagslíf fjarar smátt og smátt
út. Það blasir andleg auðn við.
Hér þarf að stemma á að
ósi, og ekki taka á því með
neinum vettlingatökum. Þess
vegna skora ég á yður, háttvirt
ir alþingismenn, að leggja það
lóð á vogarskálina með nýrri
lagasetningu, sem orðið gæti
til þess að tryggja framtíð
byggðarinnar í sveitum þessa
lands. Þetta gerið þið bezt með
því að gefa út fullkomnari lög
um samvinnu eða félagsbú en
þau sem við höfum nú. Grund-
völlurinn að þeim lögum ætti
að vera mun meiri stuðningur
frá því opinbera í óendurkræfu
framlagi en nú er á fram-
kvæmdir samvinnubúa og hag-
stæðari lán. Jarðræktarframlag
ætti að þrefalda til samvinnu-
búa miðað við gildandi lög á
hverjum tíma um ríkisframlag
til jarðræktar. Ríkið ætti að
leggja fram óendurkræft fram-
lag einn þriðja í öll efniskaup
á eftirtaldar byggingar samvinnu
búa: Fjárhús, fjós, hlöður, hest
hús og vélageymslur.
Lán til allra framkvæmda
samvinnubúa (nema íbúðarhúsa
byggingar, sem eflaust er til
lengri tíma) ættu að vera
minnst til þrjátíu ára með allt
að einum þriðja lægri vaxta
en gildandi lög ákveða á hverj
um tíma, með stofnlán á fram
kvæmdir hjá bændum.
Þó að ég hafi bent á leiðir
og nefnt tölur í sambandi við
að lyfta undir samvinnubúskap,
þá er ekki svo að skilja, að ég
telji allt sagt, sem segja mætti
um það efni. En ég treysti yð-
ur svo vel, háttvirtir alþingis-
menn, skarpskyggni yðar og
vilja að leysa málið, og þá á
þann hátt, sem til þjóðarheilla
mætti horfa.
Einhver af yður, góðir al-
þingismenn, varpi kannski fram
þeirri spurningu, af hverju
eiga framkvæmdir samvinnubúa
að njóta betri kjara í framlagi
frá ríki og lánsstofnunum en
framkvæmdir almennt hjá
bændum.
Það er fyrst og fremst vegna
þess að mínum dómi, að það
er samvinnu- eða félagsbúskap-
ur, sem á að verða framtíðar-
form á okkar búskap. Það verð
ur framtíð búskaparins í þessu
landi.
Þó að það dragist kannski
um sinn að þetta búskapar-
form komi, þá kennir reynslan
bæði einstaklingum og þeim,
sem lögin semja, að það verður
að koma. Samvinna í búskap
skapar meira öryggi í búskap
en nokkuð annað. Hún gerir
búreksturinn hagkvæmari og
ódýrari, vélaaflið notast betur.
Hún gerir bændastéttina frjáls
ari, af því að þar getur mað-
ur stutt mann í daglegu starfi.
Hvernig hugsar þú þér þessa
samvinnu? spyr kannski ein-
hver.
Ég hugsa mér, að hún þróist
fyrst og fremst með fjölskyld-
um, þó að aðrir aðilar ættu
skki að vera útilokaðir, ef þeir
vildu slá saman um búskap.
Samvinnubúskapur grundvall
ast á eftirtöldu, sem jafnframt
yrðu höfuðþræðir í þeirri lög-
gjöf, sem gefin yrði út um sam
vinnubú og stuðning við þau:
Unnið sé saman um allar
byggingar, alla heyöflun, koma
áburði á tún, alla garðrækt,
vélakaup og rekstur þeirra, sam
eiginlegt þvottahús og helzt
sameiginlegt fjós. í fljótu
bragði eru það þessir þættir í
búskapnum, sem ég kem auga
á, sem samvinnu ætti að mynda
um, og sízt ættu að verða
árekstrar út af. Annað, sem
búskapinn varðar, verða þeir,
sem að búunum standa, að taka
ákvörðun um, en ákjósanlegt
teldi ég, að samvinna gæti tek
izt um sem flest sem til búskap
ar heyrir.
Tveir eða fleiri ættu að hafa
rétt til að stofna til samvinnu
í búskap.
Að síðustu þetta: Ríkið þarf
Framhald á 15. sfSu.
I
TÍMINN, miðvikudaglnn 12. febrúar 1964 —