Tíminn - 01.03.1964, Qupperneq 7

Gtgefandl: fRAMSÓKNARPLOKKUIUNN
rranjJtræmdastJórl: Tðmms Araaaoa. — Kitatiórar Mrariaa
Þórarinssoo (áb). Andrés KristJAaasoa, Jóa HelRasoa og fadritt
G. Þorstelnsson. FtiUtrál rltatjóraar: Tómes Harissoa. Frétta.
stjðri: Jóoaa Kristjánsson. AnglýsingastJ.: Sigttrjón Davítlsson.
Ritstjóraar&krifgtofur i Eddn húsinu, simar 18300—18305 Skrif
stofur Bankastr 7 Afgr.simi 12323 Augl.. sinti 19523 Aftrar
skrifstofur. siml 18300 Askrlftargjald kr SOjOO á mán. innaa-
lands t lausasöln kr 4.00 eint — Prcatsmlftjaa EDDA h.l —
Aðkallandi vandamál
Upplýsingar þær, sem fram komu á BúnaCarþingi s.l.
fimmtudag þess efnis, að rekstrarlán landbúnaðarins séu
enn í heild jafnhá upphæð og árið 1959, hafa að vonum
vakið mikla athygli enda komu þær ýmsum á óvart, þar
sem állir þekkja hina geysilegu hækkun alls tilkostnaö-
ar við rekstur og framleiðslu. Framleiðsla bænda hef-
ur og vaxið að verðmæti á þessu árabili úr 768 milljón-
um í um það bil 1600 milljónir. Engin önnur atvinnu-
grein mun búa við slíka rekstrarfjártakmörkun, þó að
fæstar séu ofhaldnar. Það var því eðlilegt, að Búnaðar-
þing tæki þetta vandamál til ýtarlegrar meðferðar eins
og það gerði í einróma ályktun, þar sem það vakti at-
hygli á hinni miklu nauðsyn á hækkun rekstrarlána
vegna stórhækkaðs verðs á fóðurbæti, áburði og öðrum
rekstrarvörum. í ályktun sinni segir Búnaðarþing enn
fremur, að rekstrarlánin, sem veitt hafi verið á mánuð-
unum marz-september, hafi orðið hæst um 162 millj. og
hámarksfjárhæðin staðið óbreytt mörg undanfarin ár,
þótt verðmæti landbúnaðarvara hafi aukizt um rúmlega
helming. Auk þess hafi magn rekstrarvara landbúnaðar-
ins aukizt mjög vegna aðkallandi þarfa, t. d. áburður,
sem bændur hafi keypt fyrir 60 millj. árið 1958 en fyr-
ir 160 milljónir í ár.
Búnaðarþing segir enn fremur, að nú hafi takmörkun
á hámarksfjárhæð afurðalána verið afnumin, og ekki
sé óeðlilegt, að svo verði einnig gert um rekstrarlánin.
Með þessum rökstuðningi skorar Búnaðarþing síðan á
stjórn Seðlabanka íslands að hækka rekstrarlán land-
búnaðarins í samræmi við þessar auknu þarfir hans, eða
um 10% frá því, sem var á s.l. ári, og felur stjórn Bún-
aðarfélags íslands að beita sér fyrir því við ríkisstjórn-
ina, að Seðlabankinn taki mál þetta til afgreiðslu nú þeg-
ar á þann hátt, sem fyrr er mælzt til.
Engin þörf er að hafa um þessa ályktun Búnaðarþings
mörg orð, enda er rökstuðningur hennar skýr og aug-
ljós, svo að engum getur blandazt hugur um, að hér er
um mikið og aðkallandi vandamál að ræða, sem fram-
leiðsla og afkoma landbúnaðarins er mjög komin undir,
og verði ekki úr þessu bætt, hlýtur það að verða mikið
áfall fyrir landbúnaðinn, þar sem rekstrarvörurnar fara
sífellt hækkandi. Þess vegna eru úrbætur sjálfsagðar.
Hallgrímskirkja
Gerð Hallgrímskirkju á Skólavörðuhæð í Reykjavík
var fastákveðin fyrir meira en þremur áratugum og
bygging hennar hafin fyrir tuttugu árum og er nú komin
nokkuð á veg. Skiptar skoðanir hafa frá upphafi verið
um gerð hennar, eins og að líkum lætúr og eðlilegt er
og föst venja um öll stórhýsi. En emhverja ákvörðun
verður að taka, og þegar hún er tekin af réttum aðil-
um og verk hafið verður við það að sitja, og deilur um
gerðina að falla niður Það er dómur rökréttrar ályktun-
ar. Nú hefur það gerzt, að raddir hafa risið hátt gegn
þessu hálfbyggða húsi, og er svo fast að sótt, að menn
vilja rífa niður það, sem komið er. Slíkt er að sjálfsögðu
engin skynsemi. í dag hafa andróðursmenn Hallgríms-
kirkju boðað til fundar um málið, þar sem framsögu-
menn eru tveir yfirlýstir andmælendur hennar, en bisk-
upi og öðrum formælendum boðið að koma og hlusta og
að líkindum að segja stuttlega álit sitt á eftir. Fundur-
inn á því að verða einstefnuakstur. Þetta er lítt sæm-
andi málafylgja og ekki með aðalssvip lýðræðis. Lág-
markskrafa er, að til opinberrar umræðu um slík mál
sé stofnað með jafnræði.
; i ^ ( t ■ ' x ». . ' / ’ ■
TÍMINN, sunnudaglnn i. ’mariT 1964 —
Walfer Lippmann ritar um alþjóðamál:
Breyta verður ákvæðunum
um eftirmann forseta
Öþolandi er, a« leyniskytta geti skipt um alla stjórn USA með einu skoti
VIÐ HLJÓTUM að fagna
því, að tekizt hefir að fá þing
ið til að sinna löggjöfinni ein
og því ber, og rutt hefir veri
úr vegi þeim hindrunum
sem komu í veg fyrir a
skattalagafrumvarpið væri a
greitt. En við megum ekk
halla okkur aftur á bak
stólnum og hætta allri frek
ari viðleitni. Skattalögin er
mikilvæg og félagsmálalög
gjöfin er nauðsynleg. Óleys
er þó enn eitt mál, sen
skylda þingsins er að leysa
og virðist það mikilvægar:
flestum öðrum, ef svo ill:
færi, að ólán ætti enn efti
að henda okkur. Hér er át
við þá skyldu, sem lögð er :
herðar þingsins, að sjá fyri
eftirmanni forseta, ef hani.
félli frá eða yrði ófær um
að gegna störfum.
Það liggur í augum uppi,
að forsetinn getur ekki látið
mikið að sér kveða í þessu
máli. Þetta er viðkvæmt mál,
sem hann hlýtur að hliðra
sér hjá að fást við. Málið
snertir ekki einungis mögu-
leikana á veikindum eða frá
falli hans sjálfs, heldur varð-
ar það álit og persónulegar
tilfinningar demókratanna,
forseta fulltrúadeildarinnar
og forseta öldungadeildar-
innar. Lögunum er sérlega
ábótavant eftir þá vanhugs-
uðu breytingu, sem gerð var
á þeim árið 1947. Frumkvæð-
ið um lagfæringu þessará á-
galla ætti að koma frá förL
ystumönnum þingsins. Vald
þingsins samkvæmt stjórnar-
skránni til þess að gera
þetta, verður ekki vefengt.
Frumkvæðið í þessu efni
mun ekki koma, og getur
ekki komið frá Hvita hús-
inu.
EINS og lögin eru nú, gera
þau ráð fyrir, að eftirmaður
forseta, þegar varaforseti er
ekki fyrir hendi, sé formað-
ur fulltrúadeildar þingsins.
Næst á eftir honum kemur
forseti öldungadeildarinnar,
síðan utanríkisráðherra, og
að lokum aðrir ráðherrar,
eftir stöðu þeirra stjórnar-
deilda, sem þeir veita for-
stöðu.
Á lögum þessum eru að
minnsta kosti þrír hættuleg-
ir gallar. í fyrsta lagi getur
svo farið, að forseti fulltrúa-
deildar þingsins sé úr flokki
stjórnarandstöðunnar. Þann-
ig var til dæmis ástatt sex
af þeim átta árum, sem
stjórn Eisenhowers sat að
völdum. Hefði Eisenhower
verið myrtur á þessu tíma-
bili, og varaforseti ekki fyr-
ir hendi, þá hefði hinn nýi
forseti verið demókrati. Það
er afleitur galli. að unnt sé
að skipta um alla stjórn rík-
isins með einni kúlu úr byssu
leyniskyttu.
VISSULEGA er það rétt.
að eftirmaður Johnsons for-
seta yrði demókrati. En eft-
irmaður hans samkvæmt lög
unum hefir ekki hina
minnstu reynslu i því að
fiara með framkvæmdavald
ríkisstjórnarinnar, þótt óvið-
kunnanlegt sé að þurfa að
segja. þetta upphátt Hver
getur varizt því, að flnna til
ótta, þegar hann hugleiðir
þann möguleika, að hið gíf-
urlega vald Bandaríkjanna
kynni allt í einu að verða
falið algerlega óreyndum og
óþjálfuðum manni?
1 þriðja lagi er þess að
geta, að ef forsetinn yrði ó-
fær til að gegna störfum,
eins og þeir urðu Garfield,
Wilson og Eisenhower, þá er,
samkvæmt lögunum, enginn
ákveðinn til þess settur, að
la\isn ,.|ráf fprsetaemb-,
ættinu og ráðstáiá því. Sam-
nkfvæmt 'átjórnárskránhi' get- :
ur forseti fulltrúadeildar-
innar ekki tekizt á hendur
embætti forseta um stundar-
sakir, nema afsala sér for-
setatign í deildinni og þing-
sætinu. Mundi hann gera
þetta, ef líkur væru á, að
forseti næði aftur heilsu og
tæki þá við embætti á ný,
eins og á stóð til dæmis um
Eisenhower forseta?
UNDIRNEFND sú í laga-
nefnd öldungadeildarinnar,
sem fjallar um breytingar á
stjórnarskránni, hefir hald-
ið fundi um þetta vandamál
í sambandi við eftirmann for
seta. Fundir þessir hafa ver-
ið mjög athyglisverðir og
margar hugvitsamlegar til-
iögur koimið fram. En allar
hafa þær, að undantekinni
einni ítillögu Eisenhowers),
haft í för með sér þann óbæt
anlega galla, að þær geta
ekki komið til framkvæmda
án tafar. Ýmist þyrftu þær
þá langdregnu meðferð, sem
barf til venjulegra stjórnar-
skrárbreytinga, eða þær eru
svo nýstárlegar, að þær
hefðu í för með sér langvinn-
ar og harðdrægar umræður.
Landið þarfnast hins vegar
ákvæða um eftirmann for-
seta, sem tii framkvæmda
geta komið þegar á þessu ári,
þar sem engum varaforseta
er til að dreifa og ekki með
neinu móti unnt að bæta úr
bví.
Uppástunga Eisenhowers
er í því fólgin að lagabreyt-
ingin frá 1947 verði felld úr
gildi en þá væru á burt á-
kvæðin um forseta fulltrúa-
öeildarinnar og öldungadeild
i-innar. sem eftirmenn for-
seta Þetta er unnt að gera
með einföldum meirihluta
við atkvæðagreiðslu í báð-
um deildum þingsins. Þetta
hefði ekki í för með sér neina
nýbreytni, en kæmi aðeins
aftur á þeirri skipan mála,
sem gilt hefir sex tugi ára.
VÆRI hinni gömlu skipan I
komið á aftur, yrði utanrík-
isráðherrann viðtakandi íor-
setavalds. Lucius Wilmerding
aðhyllist þessa lausn, en
hann er sérfræðingur um
anda og ákvæði bandarísku
st j órnarskrárinnár.' ■: Wilmer-
ding bendir á, að' rtiargir ut-
anríkisráðherrar hafi síðar
meir orðið forsetar við al-
mennar kosningar. Hann
hefði mátt bæta því við, að
á þessari öld hafa margir
mjög vel hæfir menn gegnt
störfum utanríkisráðherra,
svo sem Root, Hughes, Stim-
son og Byrnes.
í mínum augum er það
höfuðkostur þessarar tillögu,
að hún veitir möguleika til
ákveðins sveigjanleika. Eins
og lögin eru nú, yrði ekki
umflúið, að við fráfötlun
Johnsons forseta tæki við
maður, sem engum dytti í
hug að kjósa sem forseta-
efni. Ef hin gömlu ákvæði
kæmu aftur til framkvæmda,
og utanríkisráðherrann ætti
að taka við af forseta, en
þætti ekki vel fallinn til þess
starfa, þá mætti skipa nýj-
an utanríkisráðherra. Þetta
var gert, þegar Truman vara
forseti tók við forsetaemb-
ættinu. Utanríkisráóherrann
átti þá að vera eftirmaður
forseta samkvæmt lögum.
Hann var almennt álitinn
illa fallinn til starfans. Nokk
ur mótmælaalda reis um
skeið ,og Tuman forseti skip
aði Byrnes utanríkisráðherra.
Væri tillaga Eisenhowers
tekin til greina, yrði Rusk
utanríkisráðherra eftirmað-
ur forseta. Á því getur lítill
vafi leikið, að framhald á
ekki einungis í utanríkismál-
um, heldur öllum málum,
yrði til stórra muna betur
tryggt með viðtöku Rusks en
unnt væri að reiða sig á eft-
ir valdatöku forseta full-
trúadeildarinnar. Þetta á þó
alveg sérstaklega við, ef for-
seti fatlaðist frá störfum um
stundarsakir. F
/