Tíminn - 09.04.1964, Qupperneq 14

CLEMENTINE
KONA CHURCHILLS
Ijósin á jólatré Hvíta hússins
voru tendruð.
Einn stærsti atburðurinn í
Isambandi við jólahátíð Banda-
xíkjamanna er, þegar forsetinn
kveikir á Ijósunum á jólatré
Hvíta hússins. Tréð stendur yzt
á völlunum, umhverfis húsið.
Með því að ýta á hnapp getur
forsetinn kveikt á marglitum raf-
magnsljósunum. í þetta sinn jók
enn á háítðleik stundarinnar sú
staðreynd, að Hvíta húsið hafði
að gesti mjög merkan og hátt-
settan mann. Meira en 40.000,00
manns höfðu komið til að vera
viðstaddir athöfnina við tréð og
margar milljónir manna beggja
vegna Atlanzhafsins sátu við út-
varpstæki sín og hlustuðu, en
fenginn af meiri gostgæfni en
þau Clementine og fjölskyldan.
Druna mikil fylgdi skotinu, er
skotið vár úr stóru fallbyssunni
víð Meynervirkið. Var það gert
til heiðurs forsetanum og forsæt-
isráðherranum, er þeir gengu út
á suðurverönd Hvíta hússins og
staðnæmdust þar hlið við hlið.
Þá studdi Roosevelt á hnappinn,
og um leið kviknaði á öllum ljós-
um þessa afarstóra trés.
Forsetinn kynnti „bandamann
sinn og gamlan vin“ og í stutt^i
ræðu kvað hann Churchill og
brezku þjóðina hafa „varðað leið-
ina með hugrekki og fórnarlund
vegna litlu barnanna.“ Síðan tók
Winston við og tók að færa á-
heyrendum þau boð, er hann
hafði ritað í svefnherbergi sínu
um morguninn á meðan hugur
hugar hans dvaldi hjá eiginkonu,
börnum og barnabörnum, sem nú
vqru 3000 mílur í burtu.
„Þessa jólahátíð dvel ég fjarri
fósturjörð minni og fjölskyldu og
samt sem áður get ég ekki hald-
ið því fram, að mér finnist ég
svo fjarri heimili mínu.“, sagði
hann. „Hvort sem það eru blóð-
böndin við móður mína eða þá
sú vinátta, er ég hefi orðið að-
jótandi hér á minni löngu og er-
ilsömu ævi, eða þá sú samhygð,
sem allt yfirgnæfir, sameiginlegur
vilji til að ná sameiginlegu mark-
miði tveggja stórra þjóða, sem
tala sömu tunguna, sem kné-
krjúpa guði sínum og hafa að
mjög miklu leyti sömu viðhorf.
Mér finnst ég ekki vera á fram-
andi slóðum hér á æðsta stað
Bandaríkjanna. Ég finn hve sterk
og traust bönd knýta okkur
hvert að öðru, hvernig bróður-
leg samstaða fylgir hjartanleg-
um móttökum og það sannfærir
mig um, að ég hafi öðlazt rétt
til að sitja við arineld ykkar og
taka þátt í jólagleðinni.“
Hann hélt enn áfram: „Þetta
er óvenjulegt jólakvöld. Nær all-
ur heimurinn á í dauðans erfið-
leikum, og með einhver hræði-
legustu vopn, sem mannlegur
hugur hefur getað uppfundið,
ganga nú þjóðirnar til bardaga
hver á móti annarri. Það mundi
vera illt til þess að hugsa fyrir
okkur nú á þessum jólum, ef við
værum ekki viss um, að það var
ekki landagræðgi né fégræðgi, né
heldur vitfirringslegur ofmetnað-
ur eða ásælni í eigum annarra,
sem hefur att okkur fram á víg-
völlinn. Nú, þegar stríðið stend-
ur sem hæst, og æðir yfir sjó og
land, og læðist hægt og hægt nær
heimilum okkar og högum, nú
í miðjum þessum mikla ófögnuði,
ríkir andi friðarins í hverju
hreysi og í huga hvers góðvilj-
aðs manns. Þess vegna ættum við
að varpa frá okkur a.m.k. þessa
nótt þeim áhyggjum og hættum,
sem taka allan huga okkar, og búa
börnunum nótt fulla af hamingju
í stormasömum heimi. Og nú, að-
eins þessa einu nótt, ætti hvert
heimili í enskumælandi heimi að
vera sem ljómandi eyja hamingju
og friðar.
Gefum börnum kvöld gleði og
ánægju. Látum gjafirnar frá
jólasveininum létta þeim lundina.
Við hin fullorðnu skulum taka
þátt í ærslum þeirra, áður en við
snúum okkur aftur að þeim al-
varlegu verkefnum og dökku ár-
um, er fram undan liggja. Og við
skulum aldrei glata trú okkar á,
að fórnir okkar og þrautir eru
nauðsynlegar til að þessi sömu
börn verði ekki rænd réttmæt-
um arfi sínum né þeim verði
neitað um að lifa í frjálsum og
réttsýnum heimi.
Og svo bið ég þess, að þið
megið öll með guðs hjálp eiga
gleðileg jól.“
Þegar hann hafði lokið þessari
einföldu og látlausu ræðu sinni,
i
,ok sjóliðasveit til að leika jóla-
sálma á hljóðfæri sín og lýður-
inn tók undir. Eina rödd, sem
skar sig greinilega úr, þekkti
heimilisfólkið hjá Churchill vel.
Um leið og rödd þessi hóf sig
glaðlega yfir raddir hinna, er
fjær stóðu, litu Clementine og
aðrir meðlimir fjölskyldunnar
hvert á annað og brostu.
„Guð verndi kónginn“ og „Fán-
inn stirndi“ voru lokasöngvarnir.
Hlið Hvíta hússins voru opnuð og
þúsundirnar, sem viðstaddar
höfðu verið athöfnina, streymdu
út. Hátíðleg hafði verið haldin
stofnun einingarsambands milli
tveggja greina enskumælandi kyn-
stofns, og var stundin vel valin.
Fólkið hafði hlýtt á röddu vinar,
sem talað hafði fyrir munn ótelj-
andi fjölda karla og kvenna og
lýsti vonum alls hins lýðfrjálsa
heims.
Næsta morgun hringdi síminn
á Chequers. Þetta var Winston,
sem hringdi frá Hvíta húsinu til
að óska konu sinni og fjölskyldu
gleðilegra jóla. Hann sagði henni,
að hann hefði farið til kirkju með
forsetanum og fundið frið í lát-
lausri guðsþjónustunni og ánægju
í að syngja sálmana. Hann hafði
hlustað á Roosevelt lesa Jóla-
ævintýri Dickens fyrir fjölskyldu
sína og síðan snætt með þeim
kalkúnann og plómubúðinginn.
Allir meðlimir Churchills-fjöl-
skyldunnar komu síðan hver á
eftir öðrum í símann til að óska
föður sínum og afa gleðilegra
jóla.
Clementine barst símskeyti frá
Hvíta húsinu 25. desember. Þar
stóð eftirfarandi: „Til frú Chur-
chill.
Okkar innilegustu jólaóskir.
Það er okkur ánægja að hafa
Winston hjá okkur. Honum virð-
ist líða vel og ég vil að þér vitið
53
hve þakklátur ég er yður fyrir að
hafa látið hann koma.
Franklin D. Roosevelt."
Franklin og Winston voru sí-
stríðandi hvor öðrum og skemmtu
sér við að skiptast á fimmaura-
bröndurum Það var góð tilbr.eyt-
ins frá alvarlegri málefnum. For-
setinn hafði hreina unun af að
smástríða Winston, en hinn sak-
lausi, trúgjarni Winston gat hefnt
sín á honum dag nokkurn við há-
degisverðarborðið, er frú Roose-
velt spurði hann hvað Clementine
aðhefðist í styrjöldinni.
Winston lét sem hann hefði
aldrei heyrt um, hve Eleanor
Roosevelt var framtakssöm í opm
beru lífi, er meðal annars kom
fram í stöðugum ferðum hennar
frá Washington, heimsóknum
hennar til kúgaðra landssvæða,
ræðum hennar á opinberum fund-
um og starfsemi hennar í þágu
undirokaðra hvar sem var.
Winston svaraði spurningu
hennar um athafnir eiginkonunn-
ar í striðinu, með því að lofa
Clementine og eiginkonur ráð-
herranna upp til skýjanna fyrir
það — eins og hann komst að
orði — að vera ekki að vasast i
oinberri starfsemi eða troða sér
fram á fundum. „Þær halda sig
bara heima," sagði hann. Ódulin
aðdáun á þeim eiginkonum, sem
aldrei tóku að sér nein opinber
skyldustörf né önnur störf í þágu
þjóðarinnar leyndi sér ekki í
rómnum, og orð hans komu illa
við alla viðstadda, þó að enginn
hefði orð á því. Og það, sem meira
var, hann gat fengið alla til að
trúa því, sem hann sagði og næstu
mánuði varð þetta vinsælt um-
ræðuefni þeirra, er viðstaddir
voru.
„Þetta var í fyrsta sinn, sem
Churchill kom til Hvíta hússins,**
11
• •
kvist fyllti glas sitt freyðandi
bjór, og gaf sér varla tíma til að
láta froðuna setjast. Bjórinn var
kaldur og hann andvarpaði af
ánægju. Hann leit í kringum sig
yfir mannauðan barinn. — Allir
hinir halda sig á þilfarinu. Það
eru sennilega ekki margir, sem
hafa leiðzt á sömu glapstigu og
við svona árla morguns.
Gjaldkerinn brosti brosi hins
lífsreynda manns.
— Það er tvennt ólíkt glas af
góðu vín'i í glöðum k'inningjahópi
eða ofdrykkja.
— Það er rétt, sagði Lindkvist.
Honum virtist gamli gjaídkerinn
nú föðurlegur og blíður, Kvöldið
áður hafði hann virt: af nokkurri
•meðaumkun fyrir sér úreltan
klæðaburð hans og gamaldags
borðsiði. En þegar hann nú virti
fyrir sér fíngerða drættina í and-
liti gamla mannsins, varð ho.num
ljóst að mikil lífsreynsla lá' á bak
við stillilega framkonm hans -
og Lindkvist var þakklátur fyrir
að hafa fengið áð kynnast siíkum
manni.
Lindkvist leiddi hugann að
kunningjum Jaatinen og f'urðu-
legri framkomu þeirra.
Hann hló eins og til að leggja
áherzlu á að hann léti sér það í
léttu rúmi liggja.
— Þetta var dálítið óvenjulegt
kvöld i gærkvöld, sagoi hann síð-
an í hálfum hljóðum. — Ef til
vill vildi þetta aðeins svona til
mín, eða er það vani þessarra
ágætu kvenna að haga sér . . . eh
. . . svona undarlega?
— Eigið þér við frú Berg og
frú Latvala?
— Að sjálfsögðu.
Lindkvist velti því fyrir sér,
hvernig hann ætti að halda áfram,
án þess að sýna alltof mikla for-
vitni eða málæði. Þegar hann leit
framan í spyrjandi ásjónu
DAUDINN I KJ0LFARINU
MAURI SARIOLA
brynnisins, gekk hann fram að
barborðinu og bað hann um einn
konjak. Þegar hann kom aftur að
borðinu, reyndi hann að fara í
kringum hlutina eins ög köttur
í kringum heitan graut.
Hann benti á glasið og sagði:
— Það hefur sína kosti að vara
piparsveinn. Til dæmis getur mað-
ur fengið sér svona smádramm,
án þess að þurfa að óttast að
nokkur fari að skipta sér af því.
— Já, sagði Jaatinen stuttlega.
Hann gekk ekki í gildruna,
bugsaði Lindkvist. Þá er bara að
snúa sér beint að efninu.
-- Berg verkfræðingur hlýtur
að vera veikur fyrir víni, úr því
að kona hans kemur svona fram
við hann.
Jaatinen hristi höfuðið. —
Þverl á móti. Berg er mjög reglu-
samur maður. Og livað viðkemur
■'fenginu, er hann frekar bind-
ind'ismaður en drykkjumaður.
— Nú? Lindkvist horfði spyrjandi
á gjaldkerann. En þá hm . .
Jaatincn gjaldkeri hafði gaman
af þessu með sjálfum sér. Honum
var fullkunnugt, að hverju Lind-
kvist var að yppta. Lindkvist
mundi áreiðanlega vilja lýsa yfir
þeirra skoðun sinni, að frú Berg
væri einkennileg kona, þar sem
hún tæki svo ómjúkum höndum
á eiginmanni sínum og gerði
hann að athlægi frammi fyrir
kunnugum sem ókunnugum.
Og hvað ætli sýsli segði, ef
hann fengi að vita allt, hugsaði
Jaatinen.
Það var margt, sem rann í gegn
um huga Jaatinens nú. Hann
þekkti vel til allra hátta grann-
fjölskyldunnar. Hann hafði nógu
oft orðið vottur að þrætum, og
orðahnippingum, sem voru langt-
um illvígari en nokkurn tíma gær-
kvöldsins. Og hann hafði fengið
að heyra hitt, sem hann varð
ekki vottur að. Það var alltaf til
fólk, sem var með nefið niðri í
annars koppi, og sérstaklega var
hjúskapur Berghjónanna kærkom
ið umræðuefni, enda var hann
ekki eins og vanalega gerist með
hjónum.
Um leið og Jaatinen dreypti á
hvítvininu, gerðist hann svo
þungt hugsi, að Lindkvist gát
ekki annað cn fundist það ókurt-
eisi af gamla manninum.
Gjaldkerinn lét hugann reika
til baka.
Fyrri maður frú Berg haf'ði lát-
izt fyrir tíu árum og hún hafði
skyndilega orðið auðug ekkja.
Hún hlaut i arf málmverksmiðju,
sem þá þegar var heilmikið fyrir-
tæki og hafði stækkað enn meira
eftir að hún tók við stjórninni
styrkum höndum.
Þá var Berg enn ekki orðinn
verkfræðingur, aðeins fátækur
stúdent, sem skipaði alls ómerka
stöðu í skipulagsdeild fyrirtækis-
ins. Hann var tvítugur að aldri,
þegar verksmiðjan varð eign fer-
tugrar ekkjunnar.
Sennilega hafði hún veitt gáf-
um þessa kyrrláta og hugsandi
stúdents athygli og sennilega
hafði hann vakið með henni móð-
urlegar tilfinningar eða kannske
tilfinningar af öðrum toga. Hvað
sem öðru leið sá stjórn fyrirtækis-
ins — ( les: frú Berg) um, að
Berg gæti haldið áfram námi. Ungi
maðurinn fékk eins mikið frí frá
vinnu og hann vildi og meira en
nóg fé handa á milli til að geta
tekið lokapróf við tækniháskól-
ann. Berg sýndi, að hann var
traustsins verður og lauk námi á
mettíma, þremur og hálfu ári.
Síðan sneri hann aftur til verk-
smiðjunnar.
Og brátt var hann leiddur fyrir
altarið.
Jaatinen gjaldkeri gretti sig,
þegar hann hugsaði til þess, hvað
hefði bærzt innra með Berg, þeg-
ar hann varð að standa við sína
hlið þessa einkennilega samnings
eða verzlunarviðskipta, eða hvað
var annars hægt að nefna þetta.
En það var eSki hin eina, sanna
ást sem hafði gripið hann og fest
hann í neti þessarar stórkarla-
legu konu. Það var eitt sem víst
var. Gjaldkerinn gat ekki komizt
til botns í þessu — hann yppti
aðeins öxlum og undraðist, en
hann hafði sína eigin skoðun á
því, hvernig málin æxluðust síðar,
og þá skoðun gat hann byggt á
staðreyndum, sem honum voru
kunnar.
Raðhúsið, sem var Sameiginlegt
heimili þeirra allra, hafði verið
reist fyrir fimm árum. Þau höfðu
öll flutt inn í einu, og þar sem
lítil íbúð gjaldkerans lá hálfinni-
klemmd á mill lúxusíbúða Bergs
og Latvala hafði hann orðið
margs áskynja, eftir því sem árin
liðu. Gegnum opinn gluggann
hafði hann numið brot úr sam-
tölum, sömuleiðis hafði hann ekki
komizt hjá að verða vottur
að ýmsu, sem gerðist í garðinum.
Og loks var frú Berg ekki feimin
við að láta allt fjúka, þótt ókunn-
ir væru nærstaddir.
Það leið ekki á löngu, unz
gjaldkerinn fór að kenna í brjósti
um Berg verkfræðing. Hann tók
sárt til þessa unga, gáfaða manns.
Vorkunhsemi hans jókst aðeins
með árunum og í sama hlutfalli
jókst andúð hans á framkomu
eiginkonu hans. Þar sem honum
kom þetta í rauninni ekkert við,
hafði hann aðeins leikið hinn
hlutlausa áhorfenda og velt því
fyrir sér, hve lengi Berg mundi
halda þetta út. Jafnvel þótt Berg
væri óvenjulega hlédrægur maður
og seinþreyttur til vandræðanna,
já, næstum sljór í allri'framkomu,
gat maður ekki látið vera að
hugsa með nokkurri eftir-
væntingu til þess dags, þegar
verkfræðingurinn fengi nóg. Því
að það hlutu að vera takmörk
fyrir þolinmæðinni . . .
í gærkveldi hafði gjaldkerinn
haft yfir brot úr ljóði hins finnska
skáldmærings, Eino Leino, og
sem raunar rifjuðust æ oftar upp
fyrir honum, eftir því sem lengra
leið á hjónaband nágranna hans.
14
T í M I N N, fimmtudaqinn 9. apríl 1964.