Tíminn - 11.04.1964, Blaðsíða 6

Verðum að móta okkar eigin utan
ríkisstef nu án f orsagnar annarra
Hér fer á eftir stuttur út-
dráttur úr ræðu Ólafs Jóhann-
essonar í útvarpsumræðunum
í gærkveldi.
Olafur Jóhannesson sagði, að
grundvallarstefna Framsóknar-
flokksins í utanríkismálum hafi æ-
tíð verið fastmótuð og skýr og
vitnaði hann til samþykktar síð-
asta flokksþings Framsóknarflokks
ins í utanríkismálum. Framsókn-
arflokkurinn hefur verið fylgjandi
aðild íslands að varnarsamtökum
vestrænna þjóða — ekki af því
að Framsóknarmönnum sé geð-
felld þátttaka íslands í hernaðar
bandalögum, heldur af illri —
eða jafnvel óhjákvæmilegri nauð-
syn. Þeir hafa talið, að með því
yrði öryggi landsins bezt tryggt
eins og sakir hafa staðið.
Þá rakti Ólafur aðdragandann
að; stofnun Nato og reynsluna af
starfi þess. ísland gerðist aðili að
bandalaginu eftir að athugun hafði
leitt í ljós og því verið lýst yfir,
að fslendingar þyrftu ekki og ætl
uðu ekki að stofna her, að þess
yrði ekiki krafizt að erlendar her-
stöðvar væru á íslandi á friðar-
tímum og það væri algerlega á
valdi íslendinga sjálfra að ákveða,
hvaða hernaðaraðstöðu bandalags-
þjóðirnar hefðu hér á landi, ef til
ófriðar drægi.
Ötdráttur úr ræðu Ólafs JóSiann essonar í gærkveldi
Það leiðir af stefnuskráryfirlýs-
ingu Framsóknarflokksins í utan-
ríkismálum, að Framsóknarmenn
geta ekki greitt þingsályktunartil-
lögu Alþýðubandalagsins atkvæði
því grundvallaratriði hennar er
að ísland lýsi yfir hlutleysi og
segi sig úr Nato. Framsóknarmenn
telja ekki þær breytingar áorðnar
er geri varnarsamtök lýðræðis-
þjóða óþörf.
Það leiðir hins vegar engan veg-
inn af þátttöku íslands í Nato að
hér skuli eða þurfi ætíð að vera
erlent varnarlið eða herbækistöðv.
ar. En ísland gerðist aðili að Nato
1949 var það forsendan fyrir að-
ildinni, að hér yrði ekki erlent
herlið á friðartímum. í þessu sam
bandi vitnaði Ólafur til ummæla
Bjarna Benediktssonar þáverandi
utanríkisráðherra og Ólafs Thors
þáverandi forsætisráðherra.
Þá gerði Ólafur grein; fyrir til-
efninu að varnarsamningnum við
Bandaríkin 1961. Sá samningur
átti aðeins að vera til bráðabirgða
og var það áréttað í þingsályktun-
inni frá 28. marz 1956. Vinstri
stjórnin treysti sér hins vegar
ekki til að framfylgja þeirri þings
ályktun vegna uppreisnarinnar í
Ólafur Jóhannesson
Ungverjalandi og átakanna við
Súez.
Afstaða Framsóknarflokksins
hefur ætíð verið í samræmi við
þá stefnu, sem upphaflega var
mörkuð og flokkurinn vill því
greina glöggt á milli þátttöku ís-
lands í Nato og hersetunnar og
vinna að því að varnarliðið hverfi
úr landi svo fljótt sem fært þykir
öryggis vegna og skuldbindingar-
ríkisins leyfa.
Þá ræddi Olafur nokkuð um hlut
leysisstefnuna og reynslu okkar
og annarra Evrópuþjóða af henni.
Hlutleysisstal hreinræktaðra
kommúnista væri ekki hægt að
taka alvarlega og minnti á snar-
snúning íslenzkra kommúnista í
þeim efnum.
Þá ræddi Ólafur þá framþróun,
sem orðið hefur í milliríkjasam-
vinnu á síðari árum og þátttöku
íslands í henni. Einangrun
fslands er úr sögunni, en við verð-
um að fara að öllu með mikillí gát
í þeim efnum og standa vel á verði
gegn hugsanlegri ásælni útlend-
inga til landsvæða og atvinnutækja
hérlendis.
Gerði Ólafur grein fyrir stefnu
Framsóknarflokksins í þessu sam
bandi og minnti á efnahagsbanda
lagsmálið, afstöðuna til erlends
fjármagns hér á landi o .fl.
f niðurlagi ræðu sinnar sagði
Ólafur Jóhannesson, að við mótun
utanríkisstefnu íslands þyrfti að
mörgu að hyggja. Smáþjóð þarf
jafnan margs að gæta í skiptum
við aðrar þjóðir. Þar megum við
íslendingar hvorki láta stjórnast
af minnimáttarkennd né skáka í
því skjóli, að okkur leyfist sitt-
hvað umfram aðrar þjóðir ein-
göngu vegna smæðar okkar, Þar
verðum við að standa við allar
skuldbindingar okkar og megum
aldrei fá á okkur óáreiðanleika-
orð. Þar megum við ekki láta
aðra hugsa fyrir okkur. Við meg-
um ekki fylgja neinni þjóð eða
þjóðum í hugsunarleysi eða
blindni. Aðild íslands að Nato fylg
ir auðvitað engin skylda til að
fallast á stefnu einstakra banda-
lagsþjóða í utanríkismálum enda
geta þar ýmsir árekstrar átt sér
stað. Og vestræn stórveldi eru
vissulega langt frá því að vera ó-
skeikul í sinni utanríkisstefnu. í
utanríkismálum verðum við þrátt
fyrir alla alþjóðasamvinnu að
fylgja lífsreglunni: Sjálfur leið þú
sjálfan þig. Þar .verðum við að
treysta á okk'ur sjálfa en ekki
annarra forsjón. Þess vegna verð-
um við jafnan sjálfir og án forsagn
ar annarra þjóða að móta okkar
eigin utanríkisstefnu á hverjum
tíma eftir því sem íslenzkir hags-
munir krefjast og aðstæður og
þjóðarreglur leyfa.
Núv.
andi
A'ístr

.BDÍIS
ríkisstjórn er ekki treyst
í utanríkismálum íslands
Hér fara á eftir tveir stutt-
ir kaflar úr ræðu Þórarins
Þórarinssonar í útvarpsum-
ræðunum í gærlcveidi:
Það hefur lengi verið ósk Banda
ríkjamanna að fá varanlega her-
stöð í Hvalfirði. Fljótlega eftir
slðari heimsstyrjöldina fóru Banda
ríkin þess á leit að fá hér herstöðv
ar næstu 99 árin. Alveg sérstak-
lega óskuðu þau þá eftir því að fá
að halda herstöðinni í Hvalfirði.
Allir flokkar voru þá sammála um
að hafna beiðni þeirra um herstöð
í Hvalfirði, því að Ijóst var, að ef
þeir dveldust þar áfram, myndu
þeir stefna að varanlegri hersetu
hér. Með þessu voru þeir þó ekki
af baki dottnir því að bráðlega
eftir að varnarsamningurinn var
gerður 1951, fóru að koma fram
nýjar óskir um herstöð í Hvalfirði,
slíkum óskum var hafnað, þegar
dr. Kristinn Guðmundsson var ut-
anríkismálaráðherra á árunum
1954—’56, og aftur í tíð vinstri
stjórnarinnar á árunum 1956—’58.
í þessi skipti var það herforingja-
ráð Atlantshafsbandalagsins, sem
stóð að óskum um herstöð í Hval
firði.
Þessar neitanir virðast hafa orð
ið þess valdandi, að mál þetta hef-
ur legið í þagnargildi hjá Atlants-
hafsbandalaginu þangað til á s.l.
ári. Það virðist þá hafa verið vak-
ið til lífs að nýju í sambandi við
áætlunina um hinn sameiginlega
kjarnorkuvopnaflota Atlantshafs-
bandalagsins sem á að byggjast á
olíuknúnum ofansjávarskipum.
Kaflar úr ræðu Þór
Bandaríkin hafa aldrei viljað veita
hinum Natoríkjunum aðild að
kjarnorkukafbátaflota sínum, en
hins vegar talið rétt að ganga til
móts við óskir þeirra um að þeir
fái nokkur umráð yfir kjarnorku
vopnum, einkum vegna óska V-
Þjóðverja. Þess vegna gerði Nor-
stad, fyrrv. yfirhershöfðingi Nato
þá tillögu, að Nato-löndin kæmu
sér upp sameiginlegum kjarnorku
vopnaflota, sem í væru 25 olíu-
knúin ofansjávarskip, hvert um
10 þús. smál. að stærð og hvert
búið 8 langdrægum kjarnorku-
eldflaugum. Á þessum skipum
eiga vera blandaðar áhafnir frá
þeim ríkjum, sem vilja gerast að-
ilar að þessum flota og verður
byrjað að þjálfa fyrstu áhöfnina
í næsta mánuði. Aðeins sjö ríki
innan Atlantshafsbandalagsins
hafa óskað eftir aðild að þessum
flota, meðal þeirra, sem hafa lýst
yfir því, að þau vilji enga aðild
eiga að þessum flota, eru Noreg-
ur og Danmörk. Bretland hefur
enn ekki tekið endanlega ákvörð-
un um aðild, og má telja víst, að
ekki verði neitt úr henni, ef verka
mannaflokkurinn vinnur þingkosn
ingarnar á þessu ári. Ef Bretland
verður ekki aðili og hvorki Noreg-
ur né Danmörk, mun þennan flota
skorta bækistöf á Norður-Atlants
hafinu og þarf því ekki að undra,
þótt rennt sé vonaraugum til Hval-
fjarðar í sambandi við þennan fyr-
ins Þórari nssonar
Þórarlnn Þórarinsson
irhugaða kjarnorkuvopnaflota.
Beiðni sú, sem nú er borin fram
í sambandi við bækistöð í Hval-
firði, lítur stórum meinleysislegar
út en fyrri beiðnir um sama efni.
Nú er aðeins beðið um aukningu
á olíugeymum og legufærum. Öllu
meira þarf heldur ekki til að hægt
sé að breyta Hvalfirði í bækistöð
fyrir olíuknúin ofansjávarskip,
búin kjarnorkuvopnum. Það er
líka eins víst og tveir og tveir
eru fjórir, að þegar einu sinni er
búið að fallast á aukinn útbúnað
fyrir flotastöð í Hvalfirði, þá verð
í gærkveldi
ur örðugra að hafna næstu beiðni
um aukna aðstöðu þar. Hér er far
in sú klóklega leið, að ná fótfestu
í áföngum.
Strax og þær fréttir bárust á
s.l. sumri að Atlantshafsbandalag-
ið hefði farið fram á bækistöð í
Hvalfirði lýsti Framsóknarflokk-
urinn sig því andvígan að það
yrði leyft. Það er í samræmi við
þá stefnu sem hefur verið fyigt
síðan í lok heimsstyrjaldarinnar
að leyfa ekki herstöð í Hvalfirði,
því að ef erlendur aðili færi að búa
um sig þar, mundi reynast mun
örðugra að koma honum í burtu,
þegar friðarhorfur bötnuðu, en frá
flugvellinum í Keflavík. Það er í
samræmi við þá stefnu, að íslend-
ingar- hafi ekki her né herstöðvar
í landi sínu stundu lengur en ýtr-
asta þörf krefur að dómi þeirra
sjálfra og því verði sá herbúnaður
sem hafður er í landinu á hættu-
tímum, eins lítill og auðið er. Það
er í samræmi við þá stefnu, að
þegar friðarhorfur batna í heim-
inum eiga íslendingar heldur að
hjálpa til að draga úr vígbúriaði
en að auka hann. Æðstu menn
vesturveldanna, eins og forseti
Bandaríkjanna og forsætisráð-
herra Bretlands, segja nú hik-
laust, að friðarhorfur fari batn-
andi og vonir um samkomulag séu
nú bétri en um langt skeið. Það
væri því hörmulegt öfugstreymi,
ef hin friðsama íslenzka þjóð
leyfði auknar herstöðvar í landi
sínu undir slíkum kringumstæð-
um.
Af hálfu ýmissa talsmanna stjórn
arflokkanna er beitt hinum furðu-
legustu blekkingum í sambandi við
þetta mál.
Svo verður ekki minnzt á utan-
ríkismál íslendinga að ekki sé get-
ið þess samnings, sem er verstur
allra samninga, er íslendingar
hafa gert síðan þeir urðu frjáls
þjóð og reynzt getur íslenzkum
sjávarútvegi hinn versti fjötur, ef
ekki tekst að fá hann felldan úr
gildi sem fyrst. Hér á ég að sjálf-
sögðu við landhelgissamninginn
frá 1961. Haustið 1960 var svo kom
ið, enda játaði núv. forsætisráð-
herra það þá í umræðum í efri
deild, að íslendingar voru búnir
að vinna fullan sigur í tólfmílna
deilunni við Breta þrátt fyrir and-
stöðu Sjálfstæðisflokksins gegn út
færslunni vorið og sumarið 1958
og þrátt fyrir tilraunir Breta til
að hindra hana með ofbeldi um
skeið. fslendingar þurftu því enga
samninga að gera við Breta um
þetta mál. Málið var fullkomlega
unnið. Þrátt fyrir það settust núv.
stjórnarherrar að samningaborði
við Breta og féllust á að íslend-
ingar mættu ekki færa fiskveiði-
landhelgi sína frekar út, nema
annaðhvort með samþykki Breta
sjálfra eða~alþjóðadómstólsins í
Haag, fyrir smáþjóð eins og ís-
lendinga er það vissulega sjálf-
sagt að leggja mál sin undir úr-
Framhald á 15. síðu.
6
l
T f M I N N, laugardagur 11. april 1964.