Alþýðublaðið - 05.01.1952, Blaðsíða 5

Hin nyja skyrsla verðgœzlustjóra um okrið:
söluálaanin!
MARGIR munu liafa ætlað,
að okurálagning sú, sem fyrri
lieildarskýrsia verðgæzlunnar
leiddi í Ijós að væri hin al-
menna afleiðing hinnar „frjálsu
verzlunar“, myndi að meira
eða minna leyti hverfa, þegar
frá liði. Undir þessa skoðun
manna runnu ýmsar stoðir,
eðlilegar eða sennilegar. Eng-
um gat dulizt, að hið mikla
umtal og sú ólga, sem fór í kjöl
far birtingarinnar á skýrslunni I
um okrið, hlyti að verða nokk
ur hemill á heildsala og smá-
kaupmenn, a. m. k. fyrst í stað.
Þá komu og til greina hinar ,
síendurteknu hótanir æðstu;
prestanna í ríkisstjórninni um
endurýjuð verðlagsákvæði og
stöðvun okurgróðans, ef ekki
yrði meira hófs gætt um álagn
ingu en hinir allra „frjálslynd
ustu“ innan verzlunarstéttar-
innar höfðu innleitt samkvæmt
kenningunni um framboð og
eftirspurn.
Ýmsir voru þó jafnan van-
trúaðir á, að mikil breyting
yrði til batnaðar á þessum
málum, enda þurfti ekki mikla
skarpskyggni eða kunnugleika
til að sjá framvinduna eins og
hún hlyti að verða, miðað við
allar aðstæður. Eftir margend-
urteknar yfirlýsingar viðskipta
málaráðherra í útvarpi og blöð
uim um að í langflestum tilfell
um væri álagningin hófleg,
meira að segja í mörgum til-
fellum beinlínis „mjög hófleg“,
þurfti enginn að fara í grafgöt
ur um það, að miklu neðar
myndi hún ekki fara. Heild-
salar þurftu ekki annað en
skera burt sárustu broddana,
hætta að tólf- eða þrettánfalda
álagninguna, og höfðu þá öðl-
ast viðurkenninguna „þroskað
ír kaupsýslumenn, sem verð-
skulduðu fyllsta trúnað af
landi og þjóð“.
Og þannig varð framvindan,
þannig „jafnvægið", sem full-
trúar milliliðanna boðuðu neyt
endum í landinu. Eftir nær því
hálfs árs tímabil hinnar svo-
kölluðu „frjálsu verzlunar“
reynist okrið enn í alglevmingi.
Ekki vantar þó forsendur þær,
sem dýrkendur frelsisins telja
nauðsynlegar fyrir heilbrigðri
samkeppni og jafnvægi. í
mörgum vöruflokkum er fram
boðið löngu orðið miklu meira
en eftirspurnin; en þrátt fyrir
það örlar lítt á samkeppni gegn
um lækkaða álagningu. Enda
mun þróaður félagsandi kaup-
manna koma í veg fyrir niður
boð á verðlagi fram yfir það,
sem þessir aðilar telja hæfi-
legt með tilliti til góðrar af-
komu.
Ef athuguð er í heild sinni
nýjasta skýrsla verðgæzlunn-
ar um verzlunarálagninguna,
blasa við augum einfaldar stað
reyndir, sem raunar er óþarft
að skrifa um langt mál út af
fyrir sig. Nægilegt er að draga
fram aðalatriðin og má skil-
greina þau á eftirfai'andi hátt:
Vörur innfliittar
á bátalista0
Athugunin nær til 60 vöru-
sendingá, sem tollafgreiddar
voru í október og nóvember
(þ. e. eftir hið hiværa umtal
um fyrri skýrsluna og eftir
hina frægu ,,ræðu“ viðskipta-
í okl. enn ..Ivö
Oa fil eru dæ
KöSd borð og
heitur veizlumafur.
Síid & Fiskur-
aiagnmga
málaráðherrans, sem ýmsir i
töldu að marka mvndi tima-
mót milli okurs og eðlilegs verð
lags).
Vörusendingar þessar voru
innfluttar, af 25 heildsölum og j
17 smásölum, þannig að allvítt j
virðist skyggnzt um raðir inn- ;
flytjenda; og sé litið á stærð !
ýmissa . sendinganna, virðast
hinir ,,stóru“ ekki hafa verið
settir hjá í athugununum. j
40 af þessum sendingum
voru innfluttar af heildsöl- j
um, en aðeins í 6 tilfellum j
var álagningin minna en tvö i
föiduð frá því, sem verðlags i
ákvæðin heimiluðu.
í hinum tilfellunum var
breytingin á álagningunni, sem
hér segir:
í 19 tilfellum var hún tvö-
til þrefö’duð.
í 12 tilfellum var hún þre-
til fjórföldúð.
í 2 tilfellum var hún nær
því fimmfölduð.
I 1 tiifelli var hún nær því
sexfölduð.
Á þeim 20 sendingurp, sem
innfluttar voru beint, þ. e. af
smásöluverzlunum, er hækkun
in yfirleitt minni, eða þannig:
f 5 tilfellurh undir 50% |
í 10 tilfellum undir 51—100% ,
í 3 tilrellum undir 101-200% '
í etmi ti felli 438%, eða nær
sexfölduð á'agning.
í einu lilfelli 585%, eða nær
sjöföldúð álagning.
Smásöluálagningin vár at-
huguð í 61 ti’fe.li og reyndist :
hún sem áður- mun skaplegri
en heildsöluálagningin. Þó
reyndist álagningarhækkunin
aðeins í 5 tiifellum undir 30%.,
í langflestum tiifellum frá 40
til 60%, í 10 tilíellum milli 60
og 100'1 og í 6 tilfellum yfir
100%, var mest 184,2%.
Á bátalistanum eru sem kunn
ugt er ýmsar vörutegundir,
sem ekki verða taldar til ó-
þarfa eða „iúxusvarnings“. Má
þar til nefna margs konar
klæðnaðarvörur og aðrar vefn-
aðarvörur, heimilisvéiar og
tæki, ýmsar byggingarvörur,
svo sem saum, hreinlætistæki
o. fl„ varahluti og vélar til
bifreiða, hvers konar ávexti,
sultur, kryddvörur. hreinlætis
vörur o. fl. o. fl. Til þess að
greiða úr öngþveiti, ýmist
heimatilbúnu eða aðfengnu,
sem herjaði smábátaútgerðina,
ákváðu. valdhafarnir að' við
kaup á þessum vö.rum skyldu !
n.eytendur þeirra greiða sér-
stakan skatt til útgerðarinnar.
25—60r, af. yfirfærðum gjald-
eyri. Þetta var ekki. svo lítill
skattur, en mátti þó stækka, að
dómi stjórnarinnar. Aðrir „at-
vinnuvegir11 illa staddir voru
í landinu. Heildsalarnir höfðu
átt við þröngan kost að búa allt
síðan dollarabirgðir stríðsár-
anna þraut. Umboðsmenn
þeirra í ríkisstjórninni langaði
til að rétta þeim hjálparhönd
og framsóknarráðherrar sitja
sig aldrei úr færi að ljá góðu
málefni stuðning! í fullri ein-
ingu var síðan heildsölum og
öðrum milliliðum veitt sjálf-
dæmi um viðbótarskatt á neyt
endur gegnum bátagjaldeyris-
vörurnar. Að fornum sið var
sjálfdæmisins neytt ailstór-
mannlega. Útkoman er sú, að
styrkurinn til útgerðarinnar,
sem var bundinn, er minni en
sjálfdæmdi styrkurinn til milli
liðanna, sem er frjáls. Af um-
ræddri skýrslu sést, að
athugað magn af bátagjald-
eyrisvörum kostaði í inn-
kaupi kr. 2.310.500,00. Styrk
urinn til litgeröarinnar nam
kr. 941.115,00, en álagning-
arhækkun millili'ðanna nam
kr. 992.400,00, og öil þókn-
un þ’eirra fyrir innflutning
og dreifingu þessara vara
nam kr. 2.185.834,00, eða
nær því jafn miklu og vör-
Hverfin eru:
1. hluti.
Hafnarfjörður og nágrenni, Reykjanes.
2. hluti.
Nágrenni Reykjavíkur, umhverfi Elliðaánna. vestur að markalínu
frá Flugskálavegi við Viðeyjarsund, vestur að Hlíðarfæti og þaðan
til sjávar við Nauthólsvík í Fossvogi. Laugarnesið að Sundlaugar-
vegi, Laugarnes meðfram Kleppsvegi, Mosfellssveit og Kjalarnes,
Árness- og Rangárvallasýslur.
3. hluti.
Hlíðarnar, Norðurmýri, Rauðarárholtið, Túnin, Teigarnir, íbúða-
hverfi við Laugarnesveg að Kleppsveg og svæðið þar norðaustur at.
4. hluti.
Austurbærinn og miðbærinn milli Snorrabrautar og Aðalstrætis,
Tjarnargötu, Bjarkargötu að vestan og Hringbrauí að sunnan.
5. hluti.
Vesturbærinn frá Aðalstræti, Tjarnargötu og Bjarkargötu, Melarniv,
Grímsstaðaholtið með flugvallarsvæðinu, Vesturhöfnin með Örfiris-
ey, Kaplaskjól og Seltjarnarnes fram eftir.
Álagstakmörkun dagana 6. jan. — 12. jan.
Sunnudag 6. jan. kl. 10.45—12.15 3. hluti.
Mánudag 7. jan. kl. 10.45 12.15 4. hluti.
Þriðjudag 8. jan. kl. 10.45—12.15 5. hluti.
Miðvikudag 9. jan. kl. 10.45—12.15 1. hluti.
Fimmtudag 10. jan. id. 10.45—12.15 2. hluti.
Föstudag 11. jan. 1U. 10.45—12.15 3. hiuti.
Laugardag 12. jan. kl. 10.45—12.15 4. hluti.
Straumurinn verður rofinn skv. þessu þegar og að svo miklu leyti,
sem þörf krefur.
m,
Annasi allar iegundir
rafiagna,
Viðhald raflagna.
Viðgerðir á heimilis-
tækjniim og öðrum
rafvélum.
Raftækjavinnustofa
Siguroddm- Magnússon
Urðarstíg 10.
Sími 80729.
urnar kostuðu í innkaupi!
Ef einstakir vöruflokkar,
sem skýrslan tilgreinir, eru
j athugaðir, kernur eftirfarandi
i fram:
| ÁVEXTIR OG SULTA.
15 sendjngar af vörum þess-
um Icosta samtals í innkaupi
kr. 447 þúsund. Fyrir a®
koma vörum þessum til neyt
enda fá heildsalar og snrásal
ar ca. 518 þúsund krónur,
en það er ca. 234 þúsundum
kióna meira en þeir hefðu
fengið samkvæmt sí'ðustu
verðlagsákvæðum.
Bifreiðavarahlu/ir eru fluttir
inn beint. Kosta þeir í innkaupi
kr. 24.462. Fyrir að útvega
þessa hluti tekur verzlunin kr-.
18.476, og er það rúmum 8000
kr. meira en síðustu verðiags-
ákvæði gerðu ráð fyrir.
Bifreiðavélar, 4 stk.. kosta i
innkaupi kr. 15.150. Álagning
verzlunarinnar nemur kr. 10
535, en aukaálagningin ein
saman er kr, 8724, og er það
rúmlega 2000 kr. „frelsisskati,
ur“ á hverja einstaka vél.
SAUMUR.
Fjórar sendingar, samtals
96 tonn, kosía í innkaupi um
það bil 372 þús. kr. Þóknun
verz!ananna fyrir útvegun
og sölu þessarar vöru ti!
þeirra, sem í byggingum
standa, nemur rúmlega 285
þúsundum króna. Er þa'ð kr.
155.500,00 meira en verzlan-
irnar hefðu fengið, hefðu
verðlagsákvæðin enn þá gilí.
Verðhækkunin á saumnum
nemur u. þ. b. 20%, en þaö
Þý'ðir kr. 1,65 á hverý einasta
kíló.
Rakvélar og rakvélablöð.
innkaupsverð 10.666 kr. Verzl-
unarálagningin var kr. 19.330,
en hefði skv. verðlagsákvæð-
unum orðið kr. 6747. Verð;
hækkunin nemur á rakvélun- '
um 99,4%, en á rakvélablöð-
unum 31%. Þannig var hver
rakvél seld á rúmlega 19 kr„ ;
en hefði verið seld á tæpar 10
kr. skv. verðlagsákvæðum.
RYKSUGUR.
321 stk., innkaupsvér'ð rúm-
lega 95 þúsund Icrónur. Út-
söluverð með verðlagsákvæð
um rúmlega 222 þúsund k-r„
en hin „frjálsa samkeppni“
kom þeim upp í tæpar 266
þúsund krónur. Heildsalar
og smásalar hefðu fengið 35
þúsund krónur, en tóku tæp
ar 78 þúsund krónur. Verð-
hækkunin nemur þarna u. þ.
Framhald á 'í. síðu.
ÁB 5