Alþýðublaðið - 11.03.1953, Blaðsíða 5

JVIiðvikudagur 11. marz 1953.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
HIÐ hörmulega sjóslys við
Vestmannaeyjar, er m.b. Guð-
rún fórst um hábjartan dag
skammt frá heimahöfn hefur
komið róti á hugi margra
ananna. 'Fimm dugmikldr sjó-
menn og fjölskyldufeður létu
ibarna lífið í augsýn fjögurra
félaga sinna, sem bárust undan
í gúmmíbát á hvolfi og má
segja, að þeir hafi síðan bjarg-
azt í land með nærri yfirnátt-
úrlegum hætti. Þeta hefur vak
íð menn til umhugsunar um.
livað hægt sé að gera til að slík
ír atburðir endurtaki sig ekki.
Guðmundur J. Guðmunds-
son skrifaði s.l. sunnudag hér i
Alþýðublaðinu góða grein um
orsakir slyss eins og þessa og
bar fram ýmsar tillögur um
aukinn öryggÍ9Útbúnað. Hann
hefur áður haft góðar tlilögur
fram að færa í slysavarnamál-
um. í framhaldi af tillögum
hans um útbúnað gúmmíbát-
anna og öðrum skrifum um
þetta efni vildi ég hér með
leyfa mér að bæta við nokkr-
um athugasemdum. Ég tel
æskilegt, að þessi mál verði nú
athuguð gaumgæfilega af sem
flestum, er hafa einlæga löng-
un, vit og vilja, til að laga öng-
þveitið og hirðuleysið í örygg-
ísmálunum. Við megum ekki
lengur sætta okkur við neitt
kák né hálfkák þetta varðandi
og því síður láta löngun til úr-
bóta kafna í fordild eða nýj-
ungagirni.
í ánægjunni yfir þeim, sem
bjargazt hafa í gúmmíbátum í
tvö skípti við Vestmannaeyjar
megum við ekki loka augunum
fyrir þeim vanköntum, sem á
bátunum eru. Við megum ekki
gleyma þeim, sem fórust í bæði
þessi skipti — þrátt fyrir
gúmmíbátana.
Þegar m.b. Veiga fórst, seg-
ir í réttarskýrslunnm, að menn
írnir, sem komust í gúmmibát-
ínn, hafi orðið að snúa sér und-
an til að þurfa ekki að horfa
upp á félaga sína, sem voru á
floti skammt undan, af því þeir
gátu ekki róið bátnum til
þeirra. Þeir höfðu engar árar
og þótt þeir hefðu haft þær,
eru lítil lfkindi til að þeir
hefðu geað róið gúmmíbátnum
á móti storminum. Mennirnir,
sem björguðust af m.b. Guð-
rúnu, voru sjálfir hörmulega
staddir hangandi lítt syntir ut-
an í giimmíbát á hvolfi, sem
rak óðfluga undan vindinum.
Að þeir gátu hleypt lofti í bát-
Inn stafaði meira af tilviljun
en að þeim væri kunnugt um
hvernig ætti að íara að því,
hefði nagli eða öngull rekist í
bátinn og sett á hann srrfgat,
eins og ástatt var fvrir þeim,
voru beim allar bjargir bann-
aðar. Hvað þessir ungu menn
voru samtaka og æorulausir að
gera það eina rétta, er saga út
af fyrir sig, saga um fádæma
þreutseigiu, þolinmæði og á-
rseðni. Handföng bau á botni
bátsins, sem ætluð eru til að
rétta við bátinn ef honum
hvolfdi. slitnuðu af sr í þau var
tekið. En þeir fundu uno ráð,
sem dugði, og hirtu ekki um
þótt beir kiöldrægju siálfa sig
vi« að koma bátnum á réttan
Éjöl. Þetta gerðu þeir hvað eft-
ir annað.
Ée. sem þetta rita, mun hafa
orðið einna fyrstur til að mæla
með og útveva PÚmmíbát fvrir
í.derzkan fiskibát og í mínum
vörzlum er sá gúmmíbátur,
sem lenffst hefur verið í notk-
un hér á landi. síðan 1945 að 7
þýzkir flugmenn björguðu sér
á honum eftir að flugvél beirra
var skotin niður fyrir Norð-
austurlandi. Sá bátur virðist
þtun sterkari og betur frá hon-
Henry Hálfdánrason skrifstofustjóri:
um gengið en bátar þeir, sem
nú eru hér til á-boostólum. Þó
vel hafi verið með þennan bát
farið, er hann nú scmt allur að
losna í límingum og drafna
sundur. Þetta sýnir, að í
gúmmíbátum er lítil ending.
Ég mun verða síðastu^ manna
til að neita að gúmmíbátar hafi
á ýmsan hátt mikla yfirburði
sem björgunartæki, en það
þarf að fara alveg sérstaklega
varlega með þá og ég álít valt,
já. jafnvel óverjanái að treysta
á þá eingöngu, nema þar sem
um ekkert anpað getur verið
að ræða. Þá álít ég, að gúmmí-
bát eigi að dæma ónýtan sem
aðalbjörgunartæki, eftir að bú
ið er að nota hann einu sinni
svo að á honum sjái.
Eigendur m.b. Guðrúnar,
þeir feðgarnir Ársæll og Lárus
Ársælsson, eru miklir áhuga-
menn og brautiyðjendur í
slysavarnamálum. — Ársæll
Sveinsson er og hefur verið
framkvæmdastjóri hins góð-
kunna björgunarfelags í Vest-
mannaeyjum, er forustu hefur
haft um öll öryggismál í Vest-
mannaeyjum. Getur hver skil-
ið hvað þetta átakanlega slys
hefur fengið á hann, eins og
aðra aðstandendur hinna látnu.
Ársæll var aðalhvatamaður-
inn að því, að fiskibálarnir í
Vestmannaeyjum yrðu útbún-
ir gúmmíbátum, bæði hann og
skipstjórarnir á bátunum álitu
þá í alla staði heitugasta og að
öðrum bátum yrði ekki komið
við. Björgunargildi gúmmíbát-
anna verður ekki lengur vé-
fengt, en - hin dýrkeypta
reynsla af þeim hefur sýnt, að
á þeim má og þarf að gera ýms
ar endurbætur. Þegar skip-
brotsmennirnir komu til Rvík-
ur, setti slysavarnafélagið sig
þegar í samband við þá til að
kynnast reynslu þeirra af bát-
unum og fékk leyti eigendanna
til að rannsaka gúmmíbátinn.
Það var farið með hann út á
ytri höfn og honum lent í grjót
inu við utanverði Örfirisey.
Bátnum var hvolft og fjórir
menn látnir stökkva í einu á
botninn á honum til að fá hug-
mynd um hina réttu aðstöðu
hjá fjórmenningunum. Þótt
veður væri gott og því ólíku
saman að jafna hvað það snert
ir, steyptist þó einn ef tilrauna
mönnum í sjóinn út af bátnum
vegna þess, hvað erfitt var að
fá á bátnum handfestu. En
skipbrotsmennirnir kvörtuðu
aðallega undan hvað lítið var
um bönd til að ná taki á bátn-
um, sérstaklega þegar h.ann
var á hvolfi, einnig hvað líf-
böndin á honum voru grönn
og blæjan yfir honum veik, þá
vantaði alveg vistir og leiðbein
ingar í bátinn og ekkert var til
að vekia eftirtekt á sér með.
Lárus Óskarsson kaupm., sem
umboð hefur fyrir þessa gerð
báta. tók þátt í tilraununum og
hefur þegar skrifað firmanu,
sem býr þá til, um æskilegar
endurbætur.
Ársæll Sveinsson sagði við
mig í símtali eftir slysið, að
hann vildi að gúmmíbátar
yrðu tveir á hverju skipi, ann-
ar 'gevmdur aftur á, en hinn
fram á, og að gúmmíbátarnir
yrðu einnifj útbúnir hentugum
radio neyðarsendum. Þá vildi
hann og að hverjum bát fylgdi
vel rekjanleg lína bundin við
bátinn og svo löng, að þótt bát
urinn sykki til botns, þá flyti
gúmmíbáturinn ofansjávar,
eins.og við stjóra, enda á fæst-
um stöðu um svo mikið dýpi
að ræða. þar sem fiskibátar
væru að veiðum.
Hvað snertir radiotækin og
fangalínuna, þá er þetta hvort-
tveggja alveg sjálfsagður hlut-
ur og vel framkvæmanlegt.
Sem senditæki er elckert betra
en sjálfvirku neyðarsendarnir,
éins og sá, sem bjargaði áhöfn-
inni af Geysi á Klofajökli og
má meðal annars lesa um þau
í Árbók Slysavarnafélags ís-
lands. Þá eru og einnig til á
markaðnum mjög hentugar
„flot“-línur, sem ekki þurfa að
þyngja niður gúmmíbát, hvað
langar sem þær eru. Hefur
slysavarnafélagið einnig reynt
að beita sér fyrir að slíkar fljót
andi björgunarlínur verði tekn
ar í notkun á skipunum, því
þær auðvelda meira en nokkuð
annað björgun manna, er falla
útbyrðis af skipum í rúmsjó.
Hvað snertir tvo gúmmíbáta
á skipi, þá hallast ég heldur að
því, að hitt bjqrgunartækið
verði björgunarfleki úr varan-
legu efni, ef ekki er rúm fyrir
góðan skipsbát með venjuleg-
um björgunarútbúnaði. Góður
björgunarfleki af tilsvarandi
stærð ætti að vera á hverju
skipi, og það eru þær kröfur,
sem erlend sjómannafélög gera
nú. Maður á Akureyri er nú að
láta smíða í Þýzkalandi sér-
stakan björgunarfleka úr alu-
minium í tilraunaskyni, sem á
að vera þannig útbúinn, að
sama er hvort hann snýr upp
eða niður. Þá á að vera báts-
EINS OG SKÝRT hefur ver-
ið frá í blöðum bæjarins, var
25. febrúar s. 1. kveðinn upp
dómur í meiðyrðamáli því, sem
Samband íslenzkra samvinnu-
félaga og Vilhjálmur Þór höfð
uðu gegn ritstjóra Mánudags-
blaðsins, Agnari Bogasyni, út
af grein, sem birtist í nefndu
blaði á öndverðu árinu 1952,
með aðalfyrirsögninni: „Ljót-
asti reikningurinn í Lands-
bankanum“, og undirfyrirsögn-
inni: „Þegar Jón Árnason reif
ávísun Vilhjálms Þór í sund-
ur“.
Út af dómi þessum skrifar
Agnar, með sínu lagi, forsíðu-
grein í Mánudagskblaðið 2. þ.
m.
Verður Agnar þar að vonum
karlmannlega við ósigri sínum,
svo sem mannlegt er.
í grein þessari heldur Agnar
því þó fram, að ég hafi lagt
fram í málinu skjal, sem ein-
göngu fjalli um skírlífisbrot,
og þykir honum eðlilega vand-
séð, hvað slíkt plagg komi við
meiðyrðum þeim, cem málið er
risið af.
lag á flekanum og auðvelt að
róa honum. Fyrir utan yenju-
legan útbúnað og vistir, sem
hægt er að geyma í rörumgerð
inni um flekann og innan-
gengt báðum. megin frá, á
einnig að vera hólf fyrir sér-
stakan loftbelg með langri
grannri nylonlinu, sem hægt á
að vera' að skjóta 250 metra í
loft upp og belgurinn þannig
gerður, að hann lýsi í myrkri,
og verður hér áreiðanlega um
merkilegt björgunartæki að
ræða.
I umræðunum um ágæti
gúmmíbáta hefur talsvert vilj-
að bera á lítilsvirðingu í garð
venjulegra björgunarbáta á
skipum. Finnst mér þetta ó-
maklegt. Engin tæki, sem við
þekkjum, hafa bjargað fleiri
mönnum úr háska en skipsbát-
arnir, og mun verða langt
þangað til það met verður yfir-
stigið af gúmmíbátum. Sjálfur
hef ég verið með að bjargast í
skipsbát, brotnum og þóftufull
um af sjó, sem aðeins flaut á
loftkössunum. Það var þegar
togarinn Hannes ráðherra fórst
hér á Kjalarnesinu. I þannig á-
sigkomulagi var hægt að fara
tvær ferðir með áhöfnina á
bátnum, róið á móti vindinum
út úr brimgarðinum. Ég leyfi
mér að álíta, að það hqfði ekki
verið hægt á gúmmíbát. Þá
myndi og engan hafa langað að
lenda á Kjalarnesi í því brimi,
þó í gúmmíbát væri. Einnig er
mikið álitamál, að skipverjarn-
ir á m.b. Keflvíkingi hefðu get-
að bjargast á gúmmíbát þegar
skip þeirra brann og sökk í
Grænlandshafi 16. júlí 1951 og
þannig má benda á mýmörg
dæmi, sem sýna að gúmmí-
björgunarbátur er ekki örugg-
ur í öllum tilfellum.
Orðrétt segir Agnar:
„Hér skal ekki eytt plássi í
að rekja málfærslu lögfræðings
ins, en til þess að sýna mönn-
um, að hinn ungi lögfræðingur
setti öll hjól laganna í gang,
skal hér endurbirt eitt af fram
lögðum skjölum hins snjalla
lögmanns.
Hér er eneu orði breytt:
Úr ritgerðinni Um miska-
bætur, eftir Ólaf Jóhannesson,
bls. 226—227, 13. kafli:“
Síðan prentar Agnar innan
gæsalappa langa klausu. sem
einungis fjallar um skírlífis-
brot.
Á bessari undirstöðu byggir
ritstiórinn svo ýmsar athuga-
semdir eftir smekk sínum.
f Mánudagsblaðinu 9. þ. m.
birtiri enn á öftustu síðu svo-
stöður í V. Þ. og Sambands-
málinu. skal betta tekið fram:
Mánudagsblaðið birti orðrétt
málsskial það, sem lögmaður
lagði fram í réttinum off var
hvorki dre<rið úr né aukið við.
Þetta fáheyrða plagg er í
vörzlum Benedikts Sigurjóns-
(Frh. á 7. síðu.)
Blaðaskrif um meiðyrðamál
'ósar mér m. a. fyrir ger-1 hljóðandi klausa:
rgli og atorku við meðferð „Sökum fyrirsnurna út af
ína á málinu f. h. Vilhjálms | grein beirri. er Mánudagsblað-
r S IS Þvkir mél' lofið gott íX ■trDr'rSavirH dómKniðnr.
Kostur gúmmíbáta er. að lít-
ið fer fyrir þeim. það er fljót- ■
legt að grípa til þeirra og þeir
fljóta í flestum sjógangi með-
an hægt er að hálda loftinu í
þelm.„Þeir brotna ekki í áföll-
um eða við að koma þeim á flot
og á litlum bátum eru þeir í
raun og veru einti björgunar-
tækin, sem hægt er að koma
við öðrum en korkflekurn. Að-
algallar þeirra eru hvað lítiS
má út af bera til að e'kki hald-
izt í þeim loftið, að þeir reka
stjórnlaust fyrir sjó og vindi
og að ekki er hægt að beiía
þeim eða róa í stormi á móti
víndi til .að bjarga öðrum, er
kynnu að vera á floti í ná-
munda. Þá endast þeir mjög
illá eins og áður er sagt.
Um öll öryggi sfæki gildir
það sama. að þau verða að vera
í lagi, vel hirt og menn verða
að kunna að fara með þau. En
á allt þetta vill stundum bresta
og alltof oft. Nýjar reglugérðir
bæta ekkert ástandið, ef eftir
þeim er ekki farið eða þeira
ekki framfylgt. Mín skoðun er
sú, að okkur hafi ekki skort
lög né reglugerðir. í hinum
elztu lögum íslenzku eru skýr
og góð ákvæði um farviði og
einfaldan öryggisútbúnað, sem
mikið skortir á að farið sé eftir
þótt liðin séu 1000 ár síðan þau
voru sett. Enn í dag þverskall-
ast menn við að útbúa báta
seglum. árum og austurtrogun-
um. Enn þann dag í dag er þaS
engu líkara en að menn forðist
það eins oe heitan eld. að vera
útbúnir björgunarbeltum eða
að hafa þau við hendina. Þó aó
sagan segi oss. að morg hundr-
uð hraustra drengja islenzkra
hafi .látið lífið í gegnum ald-
irnar, af þvi að þeir vanrækfti
notkun björgunarbslta. Ennþá
er alltof oft dregið dár ao
mönnum,. sem fara vilja var-
lgea og sjá sjálfum sér og öðr-
um farborða.
Sökin er ekki hiá neinum
sérstökum, heldur öllum og tíð
arandanum. Hér vantar bæði
aga, bekkingu og löngun til aS
brynja sig , fyrir hættunum.
Það er sjálft öryggísuppeldíð,
sem okkur vantar.
Öllum störfum á sió fvlair
mikil ábyrgð og skylda, ekki'
sízt hiá yfirmönnúnum. en líka
einnig hásetastörfunum. Jafn-
vel hásetastörfunum ætti að
fylgja prófskylda. bar sem með
al annars væri krafizt fullkom
innar þekkinear í meðferð
allra ö-rvggistækia. Þessa er
krafizt á erlendum farþega-
skÍDom. Starf og bekking bá-
seto á að vera metin á borð við
sveinskunnáttu í iðngreinum.
Látum Vestmannaeyingana
verða okkur til fvrirmvndar.
Þegar eftir slvsið efndu þeir 111
æfinga og fræðslu í meðferS
björgunartækja. Þetta er baS,
sem íslenzkir sjómsnn þurfa að
gera hvenær sem þeir geta því
við komið.
H. H.
Dregið í Happdræiíi
Háskofa ísiands.
DREGH) var í Happdrætti
Háskóla íslands í gær, og Iroma
hæstu vinningarnir upp á
þessi númer: 25 þús. kr. á
7864, fjórðungsmiða, sem seld-
ir voru á ísafirði, Selfossi,
Hofsósi og í umboði Pálínu Áx
mann í Reykjavík. 10 þús. kr„
á nr. 1745, fjórðungsmiða, er
seldir voru hjá Pálínu Ármann
og 5 þús. kr. á nr. 24262, fjórö'
ungsmiða, sem seldir voru hjá
Pálínu Ármann og á Kópa-
skeri. ,, _________; 1 i,_^_j»