Alþýðublaðið - 25.11.1953, Blaðsíða 4

ALÞÝÐUBLA01&& i «4J A
Miðvibuðagéi* ;-25. ‘®fáv.-SÍ1 S5fc cf»
Útgefandi: Alþýðuflokkurimn. Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
Hanrúbal Valdimarssou Meðritstjóri: Helgi Sæmunásson.
Fréttast.ióri: Si-gvaldi Hjálmarsson. Blaðamenm: Loftur Guð-
mundsson og Björgvin Guðmundsson. Auglýsingastjóri:
Emma Möller. Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902. Auglýsinga-
sími: 4906. Afgreiðslusími: 4900. Alþýðuprentsmiðjan,
Hvg. 8—10. Áskriftarverð 15,00 á mán. 1 lausasölu: 1,00.
Ivar Oraland:
Baráfía fyrir réfflátu fiskverði
SJÓMANNARÁÐSTEFNA
A^þýðusambands íslands ein-
beindi kröftum sínum aðal-
lega að jeinu stórmáli: Fisk-
verðinu til sjómannanna.
Það er skoðun. flestra, að fisk
Verð það. sem reiknað er með
f uppgjöri við hlutarsjómenn,
sé of lágt, hvort sem m.iðað
er við fiskverð, er sjómenn fá,
t. d. £ Noregi, eða við verðið,
sem Landssamband íslenzkra
útvegsmanna semur um við
ríkisstjórnina fyrir hver ára-
mót fyrir hönd útvegsmanna,
Hiraðfrystihúsa og annarra fisk
iðjuvera sem fiskkaupenda.
Þykir sjómönnum það að
vanum mesta óhæfa og rangs-
leitni, áð þeir eða fulltrúar frá
sanrtökum þeirra skuli ekki
eiga aðild að samningum við
ríkisvaldið um fiskverð, þegar
sezí er ;>o samningum um það
við' aðra aðila.
Var það því einróma krafa
sjómannaráðstefnunnar, að sjó
menn og samtök þeirra yrðu
viðurkenr.dir aðiiar ásamt út-
vegsmöimum v?ð næstu samn
ingagjörð um fiskverðið. Er
þetta í alla staði hin sjálfsagð
asta krafa, þar sem ráðningar-
kjör eru algengust þau, að á-
höfn skips eigi vissan hundr
aðshluta aflans á móíi útgcrð-
ínni, og eru kjör maima því að
verulegu lejti undir ]jví kom-
in, hvaða verði aflinn er seld-
ur.
Ráðstefnan var þeirrav skoð
imar, að sanngjarnt væri ,að
fava fram á einnar krónu og
þrjátíu aura ver’ð á kg, af þorski
til sjómanna, miðað við slægð
an fisk með haus. En vevð ann
arra fisktegunda hækki til sam
ræmis við markaðsverð hverr-
ar íegundar.
Það ev auðséð. a« sjómanna
saintökin ætla ekki lengtir að
Iáta( hola scr frá áhrifum á
fLskverðið.
Skora'ðá ráðstefnan á öll
stéttarfélög bátasjómanna að
taka nú höndum saman til har
áttu fyrir hækkuðu fiskverði.
Er slík órjúfandi samstaða sió
mannastéttarínnar um allt
land frumskilyrði þess, að báta
sjómenn fái Ieiðréttingu á því
ranglæti, sem þeir hafa verið
beittir með óhæfilega lágu fisk
vorði á undanfömum árum. Er
til þess vitnað í ályktuninni,
að eðlileg óánægia hátasjó-
manna með núgildandi fisk-
verð sé jafn mikil um allt land.
Ákveðið var a'ð leíta einníg
samstöðu þeirra annarra stétt-
arfélaga hátasjómanna, t. d.
vélstjóra, skipstjóra og stýri-i
manna, sem sameiginlegra hags
muna eigi að gæta í þessu máli
með hásetunum.
Það sýnir einnig, að nú er
ætlunin að taka þetta þýðing-
armikla mál föstum tökum, og
á breiðuni grundvelli, að nefnd
sú, sem fara á með samningana
um hækkað fiskvewi á að vera
skipuð fulltrúum frá Alþýðu-
sambandi fslands og Alþýðu-
samböndum Vestfjarða, Norð-
urlands og Austurlands, og þar
að auki fulltrúum frá Vest-
mannaeyjum, frá félögunum á
Suðurnesjum, Akranesi og frá
Reykjavík og Hafnarfirði.
Er þarna einmitt mjög svip
að af stað farið og með samn-
ingana og verkfallið í fyrra-
liaust.
Má og fyllilega húast við, að
gangur málsins verði í aðalat-
ri'ðum sá sami og þá. Kröfun-
um um hækkað fiskverði verði
að beina til útgerðannanna, en
þeir telji sig verða að njóta
aðstoðar ríkisvaldsins til að
geta fullnægt kröfunum. —
Verður því ekki trúað að ó-
reyndu, að ríkisstjórnin telji!
sér það óviðkomandi mál,
hváða fiskverð sjómenn fái.
Svo mikið á ríkishúskapur-
inn undir því, að sjómenn fá-
ist á fiskiflotann, og hægt sé
að auka framleiðslu sjávaraf-
urða. Og svo þýðngarmikið at-
riði er það fyrir alla efnahags
afkomu þjóðarinar, að hægt sé
að fullnýta öll framleiðslutæki
sjávarútvegsins, bæði skip og
verksmiðjur.
Það er einn af mörgum ókost
um bátagjaldeyrisskipulags-
ins, a'ð ekki liggur Ijóst fyrir,
hvaða verð sjómenn og útgerð-
armenn eigi að fá fyrir fiskinn.
þess vegna verður að fá úr því
skorið með íiiiPligöngu rflíis-1
valdsins, sem hefur skapað
betta vandræðakerfi, og hefur
alla, Jeyniþræði þess ]t hendil
sér.
Alþýðublaðið vonar, að sjó-1
mannasamtökunum takist að
trygrja siómönnum réttmætt
fjsk'er'ðl, óg iþað er v4=t, aði
heiflaóskir mikils meiríhluta
bjóðarinnar fylgja þeirn í þeirri
haráttu fyrir auknu réttlæti,
sem nú er að hefjast. fslenzkir
sjómenn eiga fullan rétt á því
að vera meðal tekjuhæstu
stétta þjóðarinnar.
ÁlþýSubliðið
vantar unglinga til að bera blaðið ’til kaupenda í
þessum hverfum:
Smáíbúðahverfi.
Talið við afgreiðsluna. - Sími 4900.
ÞEIR, sem fylgrít haia með
viðfangsefnavali leikhúsa á
Norðurlöndum að undanförnu,
munu vart hafa komizt hjá því
að veita athygli hmu víðtæka
og sivaxandi landnámi yngri
bandarískra leikrifahöfunda í
norrænum leiklistarbeimi. Auk
sjónleikja Eugen O’Neill’s má
nefna gamanleikinn „Har,/ey“,
eftir skáldkonuna Mary Ohase,
„Sölumaður deyr“, eftir Art-
hur Miller, og „Surnri hallar“,
eftir Tennessee Wiiiiams, sem
dæmi þessu til sönnunar. Og
það, sem mest er um vert í
þessu sambandi, — þessir sjón-
leikir eru góð leiksviðsverk og
niikilsverð, og ekki aðeins til,
dægrastyttingar. Þau hafa okk
ur boðskap að flytja.
HLUTVERK LEIKHÚSANNA
Leikhúsin hafa þýðingar-
miklu menningarhlutverki að
gegna á okkar dögum, þýðing-
armeira en nokkru sinni fyrr.
Það mannlega í okkur mönnun
um á í vök að verjast þeirri yf~
irvofandi hættu, að verða sí-
fellt vélrænna og rótlausara.
Þegar leikhúsin velja sér að
viðfangsefni verk úrvals leik-
ritahöfunda samtíðarinnar,
géfst leikhúsgestum tækifæri
til að sjá og heyra vandamál
mannlífsins krufin til mergjar
í hinu bjarta skini leiiksviðs-
Ijósanna, vandamál, sem við
ÖIl eigum að meira eða minna
leyti við að stríða, en okkur
brestur ef til vill kjark til aðl
taka til alvarlegrar íhugunar.
„Á leiksviðinu blasa við okkur
þær staðreyndir mannlífsins,
sem við þorum ekki að horfast
í augu við, af ótta við að til
okkar sé talað,“ segir aldur-
hnigna leikkonan í leikritinu i
„Drottningin gengur aftur“,
eftir danska rithöfundinn
Kjeld Abel. Óttinn við sam-
sektina á í okkur sterk ítök. I
Þess vegna getur það orðið okk
ur mikilsvert, að við sjáum okk!
ur sjálf í spegli leiksins, og öðl J
umst þannig nánari þekkingu á j
sjálfum ökkur. Hafi leiksýning
in eitthvað jákvætt að veita. -—
leiði hún okkur til dýpra mats
og aukins skilnings, bæði hvað
raann sjálfan snertir og afstöðu
okkar til samferðafólksins, þá
er leiksviðið vaxið því hlut-
ver.ki, sem því er ætlað að
gegna okkar á meðal. Sjónleifk-
urinn „Sölumaður deyr“ er eitt
slíkra leiksviðsverka, þar sem
atriði úr mannlífinu eru sýnd
og túlkuð á þann hátt, að það
hlýtur að hafa djúplæg áhrif.
En þar sem reykvískum leik-
hússgestum er sjónleikur þessi
kunnur og enn í fersku minni,
þar eð hann var sýndur í þjóð-
leikhúsinu ekki alls fyrir
Iöngu, verður hans ekki nánar
getið hér. Hins vegar verður
rætt nokkuð um gamanleikinn
,,Harvej7“, sem þjóðleikhúsið
frumsýnir í þessari viku.
FRÆGÐARFERILL
„HARVEYS“
Skáldkonan Mary Chase hef
ur samið aðeins tvo sjónleiki.
Hún var komin á sextugsaldur
þegar hún samdi þann fyrri, en
vann síðan ótvíræðan sigur
sem leikritahöfundur með
,,Harvey“ sjö árum seinna.
Þessi sjónleikur var fyr.st frum
sýndur í New York, skömmu
eftir lok síðari heimsstyrjald-
ar, og hefur síðan verið sýndur
þar viðstöðulaust í mörg
Ah:ii i 3ro idway-leik
húsinu. þar sem hann liefur
verið sýndur, hefur sjö sinnum
orðið að skipta um ieikara í að-
aihlutverkinu á þessu tímabili
sökum ofþrevtu þairra, er til
þess völdust. Á Norðurlöndum
hefur þessi sjónleikur hlotið
mikia að?ókn os góoa dóma, en
hann var fyr.st svndur í Kaup-
mannahöfn, — þar lék Max
Hansen aðalhlutverkið, en síð-
an var han.n róð'.n.n til að leika
það hlutverk. er sjónleikurinn
var sýndur í Stokkhólmi. í Nor
egi var Per Aabel falið hlut-
verk Dawds. en hann er einn
frægasti gamanleikari þar í
landi og þekktur sem skap-
gerðarleikari. — Samkvæmt
skýrslum og óvefengjanleg-
Mary Chase.
um tölum má sjá, að „Har-
vey“ er einn af þeim sjónleikj-
um, sem oftast hafa verið leikn
ir og á flestum stöðum í veröld-
inni á síðastliðnum árum, svo
að sízt er of mikið sagt, þótt
talið sé. að hann baíi hlotið
heim.sviðurkenningu. Þá hefur
sjónleikurinn og hlotið hin mik
ilsmetnu P.ullitzerverðlaun,
ELWOOD P. DOWD
OG HARVEY
Sjónleikurinn ,.Harvey“ ger-
ist á okkar dögum, og nær yfir
mjög takmarkað tímabil, —
hefst síðdegis og lýkur á mið-
nætti sama sólarhrings. Þær
Myrtle Mae Simmons og móðir
hennar, Veta Louise Simmon.s,
sem teljast til „betra íölksins“
og hafa mikla ánægju af að
taka þátt í samkvæmislífinu,
búa í sama húsi og frændi
beirra, Elv;ood P. Dowd. Hiii
furðulega lífslygi hans, ímynd-
un, eða ef til vill er hægt að
kalla það atriði-bundna geðbil-
un, — veldur því. að þessar kon
ur, og bó sér í lagi- móðirin, eru
að örvæntingu komnar. El-
væod P. Dov7d, sem að öðru
leyti verður ekki á neinn hátt
talinn andlega vanheill, á að
sinni eigin sögn hvíta kanínu
að vini og förunaut, og er hún
rlsavaxin, eða sex fet og nokkr
ír þumlugnar að hæð. Það er
þessi furðulegi lífsíörunautur,
sem herra Dowd nefnir Har-
vey.
GANGUR LEIKSINS
Konurnar verða að láta sér
lynda, oð borið sé á borð fyrír
Harvey, — sem a5 sjálfsögðu
er jurtaæta, — eins og sjálfar
þær við allar máltíðir. Kunn-
ingjar ungfrú Simrnons eru sí-
fellt að spyrja hann um Har-
vey. Og þegar móðir hennar
hefur boð inni, — en sjónleik-
urinn hefst einmitt á einu
slíku boði, — kemur Elwood P.
Dowd í samkvæmið öllum að
óvörum, ásamt vini sínum, og,
veldur uppþoti og hneyksli,
þegar hann fer að kynna Har-
vey hverjum gesti fyrir sig.
Dowd ræðir öll hugsanleg mál-
efni við Harvey, spyr hann
ráða, býður hanum með sér í
veitingahús nokkurt, „Char-
lie“, þar sem- hann er tíð-
ur gestur, og unir lífinu
að öllu leyti prýðilega með
förunaut sínum. — Dowd er
sjálfur hverjum manni ástúð-
. legri og prúðari. Hann á ekk-
| ert illt til. En þetta samband
, hans og Harveys verður kon-
unum slík taugaraun, að frú
Simmons tekur þá ákvörðun að
sjá svo um, að Dowd verði feng
in vist í geðveikrahæli. Hún
fer þangað í þeim erindagerð-
um, æst»í sfeapi, hittir þar fyr-
ir ungan geðlækni, Sanderson
að nafni, og reynir að koma
honum í skilning um allar að-
stæður. Hún segir honum sög-
una um Harvey, þennan kunn-
ingja frænda hennar, sem alltaf
og a-lls staðar sé í íylgd með
honum, — og heldnr því meíra
að segja fram, að hún hafi sjálf
séð þessa risakanínu einu p.in>ni
inn i í eldhúsinu. Sanderson
j kemst á bá skoðun, að frúin sé
i sjá.lf geðbiluð, og býður, að
! (Frh. á 7. síðu.)
Píanótónleikar Willy Piel
ÞÝZKI píanóleikarinn Willy
Piel hélt tónleika s.i. fimmtu-
dag og föstudag í Austurbæjar
bíói fyrir styrktarfélaga Tón-
listarfélagsins.
Á efnisskránni voru sónata í
C-dúr op. 2 nr. 3 eftir L. von
Beethoven, „Úr heimi barn-
anna“ (,,Kinderzenen“) eftir
Robert Schumann og Sónata í
B-dúr op. posth. eítir Franz
Sehubert.
Willy Piel sýndi sig í við-
fangsefnum isínum sem dug-
andi og geðþekkan listamann,
án þess að verulegra tilþrifa
eða persónleika gætti í með-
ferð þeirra. Verður honum sízt
brugðið um of mikla tilfinn-
ingasemi, en þó máske um held
ur rnikla hörku í leiksínum. Þó
var margt í meðferð hans á són
ötu Beethovens, sem bar vott
um mikla næmni og fyndni,
eins og t. d. í hinu snjalla
scherzo hennar. — Lagaflokkur
Schumanns, ,,Úr heimi barn-
barnanna’1 (alls 13 lög) hefði
mátt vera rómantískari og
meira „tiltalandi“ í meðferð-
inni, til þess að þessi vinsælu
snilldarlög nytu sín til fulls.
Veigam'esti liður tónleikanna
var B-dúr sónata Schuberts,
sem telst til eftirlátinna tón-
verka hans. Gerði listamaður,-
inn henni allglæsileg skil.
Gætti víða mikils innsæis og
tilþrifa í meðferð þessa fremur
sjaldheyrða píanóverks Schu-
berts.
Listamanninum var ákaft
fagnað og varð hann að leika
nokkur aukalög.
Þórarinn Jónsson.