Tíminn - 04.10.1964, Blaðsíða 8

Tíminn - 04.10.1964, Blaðsíða 8
Tungnaá hefur mikið verið í fréttum að undanförnu. Þar hafa verið settir kláfar, bæði til flutnings á hilum og svo til þess að flytja mælitæki vatna- mælingamanna út á ána og við hana eru líka bátar til að flytja yfir menn og fé. f tilefni af öllu þessu fengum við fei-ðasögu, sem Guðlaugur Lárusson skrifaði árið 1949, eftir að bíl haíði í fyrsta sinn verið ekið yfir Tungnaá, og þá skammt frá l.eim stað, sem nefnist Tanga\að. Halldór Eyjólfsson kenndur við Rauðalæk sagði okkur dálít ið um forsögu þessarar ferðar, það var hann sem ók bilnum yfir. — Eg var fjárvörður við Hald árið 1942. en það sumar kom Haraldur Amason gang- andi einsamall að norðan, úr Bárðardal og suður Sprengi- sand, og sagði l.ann okkur, að sandurinn væri eipn samfelld- ur bflvegur. Við vissum að Tangavað hafði verið til og mik ið notað til forra, bæði af ferðamönnum og fyrir stóð- rekstur á Holtamannaafrétt, en það hafði verið týnt í noklcur ár. Sumarið 1942 forum við ríð andi yfir ána á sama stað og við fórum á bflnum 1949. — Norðlendingar höfðu ver ið mjög áhugasamir um ferðir suður sandinn, cg 1948 voru þeir komnir alla leið að Tungnaá, Ferðafélag Akureyr- ar stóð fyrir þessu, undir for- ystu Þorsteins Þorsteinssonar, Sigurjóns Rist og með í förinni var Páll Arason — Svo var það sumarið eft ir, að við lögðum í Tungnaá á bfl. Farið var yfir neðst í Hestatorfunni. Bíllinn sem við notuðum var gamall Ford, smíð aður í Kanada og sá eini sinnar tegundar á landinu. Með þess- ari ferð, sem gekk mjög vel var brotið blað i sögu miðhá- lendisferða, þegar upplýstist, að hægt var að aka yfir Tungnaá á bíl. Strax árið eft- ir 1950 fór flokkur man-na und- ir fararstjórn Guðmundar Jónassonar og finna þeir þá Hófsvað, sem þá liafði ekki ver- ið þekkt áður, og nokkrum ár- um seinna finnst vað inn við Fremri Tungnaárbotna, sem Skaftfellingar fundu. — En Tangavaðið, sem við fórum yfir á, vai ekki hið forna Tangavað. Það fannst fyr ir nokkrum árum eftir tilvísan gamalla fjallamanna í Holtum, og er talið öruggt o" ekki vand ratað vað. Það er r okkru vestar en hitt, sem við fórum, og liggur yfir í Sultartanga, sem er vestur við Þjórsá, og er það Tangavað, sem nú er notað. Fyrsta bílferð yfir Tungnaá Það hafði lengi legið við borð að kanna Tungnaá og reyna að að komast yfir hana á bíl. Guð- mundur Jónasson, sem vanur er fjallaferðum á bílnum sínum, hefur allra manna mest gert af því með góðum árangri að kanna nýjar leiðir. Hann hafði nú ákveð- ið að láta til skarar skríða þetta haust og helzt að fara þá alla leið norður í land, Sprengisandsleið, ef heppnin væri með. Halldór Eyjólfsson, sem um þessar mundir var starfandi hjá Guðmundi, hafði stundum ver- ið með í ferðum um öræfin. Hann hafði fyrir nokkrum árum haft á hendi fjárvörzlu við Tungnaá og legið í tjaldi í Torfunni við ána. Hafði hann þá farið ána á hesti skömmu austar en hún fellur í Þjórsá og fengið þar sæmi legt vað á henni. Enda mun Tungnaá hafa verið riðin þarna áður fyrr, er menn fóru milli byggða eða í fjárleitum og öðr- um fjallaferðum. Það varð nú ekki fyrr en 24. september, sem lagt var af stað að kanna ána. Halldór hafði tek- að sér að skreppa inn eftir og reyna að finna gamía vaðið, þar sem hann hafði farið yfir forð- um. Það varð úr, að hann leyfði mér að fara með í þessa ferð. Líka var með okkur ung stúlka, dönsk, Rigmor Hyldig að nafni, sem dvalið hafði hér á landi um nokkurt skeið og ferðast hér tölu vert. Hún hafði nú helzt í huga að fara með alla leið norður, ef farið yrði. Þetta gat nú orðið hálfgerð svaðilför, svona síðla sumars, en hún setti það ekki fyr- ir sig, ef hún fengi að sjá dálítið meira af landinu og kynnast því. Bíllinn, sem við fórum á, var stór og sterkur trukkur, eínn. af þeim bílum, sem mér virðast sam- eina það bezt, sem þeir bílar þurfa að hafa, sem lagðir eru í svona ferðir, vonda vegi og vötn. Það er hvað hann er hár og kraftmik- ill og því góður að vaða. Hann virðist eitthvað svo öruggur og traustur, að maður er aldrei hræddur um að hann muni bila. Ferðin inn eftir gekk vel. Veg- urinn var greiðfær ínn fyrir Rang árbotna a.m.k., en þá var ekki gott úr því að fylgja slóðinni. Víða í Sölvahrauni hvarf gatan alveg og nú var.farið að skyggja all verulega og þoka að færast yfir, sem huldi fjöllin að mestu, svo að við sáum aðeins í rætur Valafells. Það var orðið svo áliðið dags, er við komum inn að Haldi, að ekki var annað fyrir hendi en að tjalda og búa um sig fyrir nótt- ina. Veður var þurrt og stillt, en þungbúið. Tjaldið reistum við í byrginu við ána og sofnuðum bráðlega við þungan nið elfunn- ar. — Nema e.t.v. Halldór, — hann hefur kannski hlustað enn um stund á ána tala við sjálfa sig og reynt að finna eitthvací út úr því. Hann hafði allan hug á að kanna ána og vildi gjarna heyra hvað hún hafði að segja, einnig að nóttu til. Svo rann sunnudag- urinn upp, mildur og hægur, en ekki sólskin. Nú fórum við Hall- dór að huga að bátnum, þar sem hann lá á hvolfi og borið á hann grjót. Okkur leizt svo á hann, að vissara væri að fara var lega með hann því hann var gam- all og fúinn og vantaði á hann nokkuð af kjölnum. Við settum hann samt niður og rerum yfir á hinn bakkann á meðan Rígmor hitaði morgunkaffið. Við höfðum nú nóg að gera um stund við að taka til í gamla leitarmanna- kofanum við ána og laga dálítið dyraumbúnaðinn o.fl. Eftir morg- unverðinn byrjaði svo aðalstarfið að kanna ána. Nú fórum við öll á bátnum yfir og var hann svo dreginn ærinn spöl niður eftír. Okkur þótti vissara að halda okk- ur með landinu, því að víða er grunnt á steinum og mikill straumþungi sums staðar, og viss- um við, að báturinn var ekki fær um að mæta neinu verulegu hnjaski. Fyrst er við komum á þær slóðir, þar sem Halldór hélt að hann hefði farið ána forðum, var byrjað að kanna dýpíð. Nú var gott að hafa þriðja mann til að ausa bátinn, að öðr- um kosti hefði hann verið fljót- ur að fyllast. Halldór reri, en ég hafði þann starfa á hendi að reyna að finna botninn. Það gekk nú ekki alltaf sem bezt, þó að ég hefði skaft, sem var um iy4metri á lengd. Það var ekki líkt því að næði botni sums staðar, enda þótt ég kafaði upp að olnboga stundum. Þegar það kom fyrir að ekki var dýpra en rúmlega hálft skaftið, varð Halldór glaður við og reri þá, hratt og hrópaði í ákafa: \ \ Guðlaugur Larusson Halldór við nýja bílinn sinn, en á honum hefur hann ferjað yfir minni bíia á Tangavaði í þrjú sumur, 1961, 1962 og 63. — En hér, en hér. Áin rann þarna í fimm álum og var miðállinn lang mestur, víst nokkuð á annað hundrað metra breiður, og fór mest af tímanum í að kanna hánn. Við löndin báðum megin var dýpið mest, svona skaftið á enda h.u.b., en á stóru svæði í miðri ánni virtist okkur vera klöpp og var þar mikið grynnra. Eltt var það, sem okkur fannst mikils virði, botninn virtist alls staðar harður og sléttur. En þar sem þetta var jökulvatn var ekki gott að vera öruggur um, hvað botn- inn merkti. Það gat verið hætta á, að þar gætu leynzt pyttir eða stallar, sem bíllinn ætti erfitt með að komast yfir eða væru beinlín- is hættulegir. Nú vorum við bú- in að róa þarna fram og aftur um það bil fjóra tíma og búin að missa kjölinn alveg undan bátn- um. Spýttist nú vatnið upp um naglagötin eins og smá gosbrunn- ar hingað og þangað. Þá þóttumst við vera búnir að finna þarna bezta vaðið, sem um var að ræða og eftir því, sem Halldór sagði, mjög sæmilegt. Ég var nú efablandinn, að þjað væri nokkurt vít í því að leggja bíl í þetta vatnsfall, nema þá að hafa sérstakan útbúnað til bjargar, ef illa færi eða þá hitt, að áin minnk- aði að mun frá því sem nú væri. Við mundum áreiðanlega ekki gera tilraun núna að komast yfir, enda hafði þetta átt að vera ein- göngu könnunarleiðangur eða undirbúningur að frekari rann- sókn. Þar sem báturinn var nú ekki sjófær lengur, urðum við að sækja bílinn upp í Hald til að geta skilað bátnum á sama stað. En er við vorum búin að koma bátnum upp á bílinn, var okkur ljóst, að þýðingarlaust væri að skilja hann eftir, því að engum væri fært á honum yfir ána leng- ur. Það gæti líka verið hættulegt þessvegna að hafa hann þarna. Það varð því úr, að við tókum hann með heim til að fá gert við hann fyrir næstu ferð þarna inn eftír, eins og Halldór sagði, því að hann var ekki í neinum vafa um, að Guðmundur færi þarna inn eftir innan tíðar. Þá var hald- ið heim á leið, enda degi tekið að halla og óveður í aðsigi. Svo vorum við orðin meira og minna hrakin eftir volkið í ánní og átt- um fullt í fangi með að halda á okkur hita á milli. Ferðin nið- ur á land gekk vel og var fyrst stanzað í Skarði, og þáðar góð- gerðir hjá Kristni bónda og konu hans. Er við fórum þaðan, var komið niðamyrkur og foráttuveð- ur, stormur og úrhellsirigning. Á einum stað á Holtavegínum rétt á móts við Marteinstungu urðum við fyrir dálítilli töf. Við vorum að mæta bíl í illviðrinu og kanturinn var laus á nýlögð- um veginum og lét undan. Nú stóðum við þarna föst og bíllinn spólaði sig neðar og neðar, ef reynt var að aka honum aftur eða fram og var nú farinn að hallast ískyggilega. Þá bar þar að jeppa- bíl, sem reyndi að hjálpa okkur, en það stoðaði ekkert, hann var alltof Iéttur á veginum og gat ekki hreyft okkur úr stað. Vor- um við nú í dálitlum vanda stödd um stund, veðrið var líka svo vont, að varla var vært úti svona hlífðarfatalaus.. Þá vorum við svo heppin, að þarna átti leið um stór vörutrukkur, sem góðfúslega tók í spottann og kippti okkur upp á veginn aftur. Eftir þetta gekk okkur eins og í sögu og við náðum heim litlu fyrir miðja nótt og lýkur hér fyrra þættí. Annar þáttur. Seinni ferðin var farin hálfum mánuði síðar. Við lögðum af stað á laugardegi kl. 2. Nú tökum við daginn öllu fyrr, og var ætlun okkar að ná það tímanlega inn að Tungnaá, að við gætum flýtt eitthvað fyrir okkur þetta sama kvöld. Það hafði verið ætlun Guðmund ar og þeirra að fá nýjan bát hjá Vegagerðinni eða öðrum aðilum, en ef það tækist ekkí, þá að fá gamla bátinn. Hvorugt af þessu tókst samt á þessum tíma, svo að við urðum að taka bátinn með aftur eins og hann var. Við feng- um samt með okkur spýtu, sem festa mátti á hann og nota fyir kjöl. Nú vorum við á öðrum 10 manna bíl Guðmundar, auk stóra bílsins frá síðustu ferð, enda 11 manns með í ferðinni. Við feng- um ágætt veður inn eftir og stönzuðum hvergi. Nú var öllu bjartara yfir leiðinni og skyggní gott til fjallanna. Það var haldið beinustu leið að hinu fyrirhugaða vaði og tjaldað þar á árbakkanum undir lágum grasi vöxnum hól- um. Var nú farið að taka til við bátinn, festa á hann kjölinn og svo framvegis. Líka höfðu þeir fengíð með lítið bátkríli (jullu) aðeins fyrir tvo menn eða varla það. Við sáum nú á einu merkinu, sem við höfðum sett niður við vatnið í fyrri ferðinni, að heldur T í M I N N, sunnudagur 4. október 1964. — 8

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.