Alþýðublaðið - 18.03.1954, Blaðsíða 5

Alþýðublaðið - 18.03.1954, Blaðsíða 5
JFimmíucIagur 18. jnarz 1954 ALÞÝEUELAÐIÐ 6uðm. Gísiason Hagalín: Sfðari grein ærlaika EN AUK ÞESS, sem bein- linis kemur fram. í þesum til- ^itnunum', er ástæða til að minnast sérstaklega á nokkur atriði. Afengið er c/nhver hinn anesti slysavaldur, sem fyrir- 09 man var kallað, og bændur og allur almenningur drakk sig drukk- ifinnst í veröldinnd, og með. inn, þegar tækifæri gáfust. lSiverju árinu, sem liður, verða . Bændur fluttu heim til sín, fleiri slysin af völdum' þess. Á- þrátt fyrir vöntun llestra nauð fengi er auðvitað sérlegá synja og oft sárustu neyð, eins hættulegt þeim, sem eru að ein j mikið af brennivíni og þeir Siverju léyti andlega veiíir, en! gátu fengið út. Þetta ástand það hefur sýnt sig, að fjöldi hélzt lítið breytt langt fram á j peirra manna, sem Góðtémpi- ffirareglan hér á landi .hefur fyrr og síðar bjargað af braut tofdrykkjunnar, hafa reynzt 19. öld, þó að beztu menn þjóð . arinnar hefðu raunar séð það, | að ekki mátti við svo búið standa, að áfengisnautn mikils Iheilbrigðir og góðir borgarar 1 þorra manna var þjóðinni fjöt- 'Og sumir borið af, hver á sínu j ur um fót á vegi hennar til sviði. Það hefur aftur og aftur frelsis, framfara og menning- orðið raunin, að ólíklegustu ar. menn á ýmsum aldri og úr < Svo kom þá Góðtemplara- ýmsum stéttum hafa^ fallið um reg]an ].]] sögunnar, og undir fengri eða skemmri tíma í þræl mgrlíi ihennar skipuðu sér smátt dóm hjá Bakkusi, að óheppileg . og smátt ýmsir hugsjóna-, ur félagsskapui'j, það almenn- ■ framfara. 0g frelsisvinir. Al- Ingsálit, sem telur áfengis- þ].ng] samþykkti árið 1887 af- aiautn hættulitla og vítalausa nám staupasöiu í búðum og * °S einnig óheppileg lífsát- , ]ag5] a \rald almermings, hvort vik hafa gert andlega heil- ve],tt væru vínveitingaleyfi. brigða og mikUhæfa menn að ^ Bindindisfræðsla var samþykkt ofdrykkjumönnum. Það er á þin,gi átta árum síðar, hér- líka staðreynd, að þeir tiltölu- aðabönn voru heimdluð með lega fáu. sem hafa neytt áfeng- 15gum, sem gengu i gildi alda- 5's öðru hvel'.íu án bess að eyða m6taárið og það ár gengu í •j það allmiklum fjármunum og gildi lög( sem Bönnuðu tilbún- jang-t of mkiilli orku, án þess(ing allra áfengra drykkja. °S. Bindindismönnum að niðurlægja sjálfa sig verða aðstandendum. sínum til sárrar skapraunar í fleiri eða færri skipti eru háskalegt for- dæini, af því að á þá er bent eem sönnun þess, að áfengið sé ekki annað eða verra en mein- iiítið nautnalyf. Það liggur svo í hlutarins eðli, að það eitt sé í anda trú- ar, kærleika og mannúðar að útrýma áfengisnautn með öllu. Allt annað sé gagnslítið kák og ösamhoðið sönnu raunsæi. Höff eða frefsl. Brennivínið var hið eina, sem ekki var skortur á hjá ein okunar- og selstöðuverzlunun- um dönsku, og ,,vínmenning“ íslendinga var slík, að æðstu menn andlegrar og veraldlegr- ar stéttar flugust á á þingum, prestar gegndu verkum- sínum ,.,veldrukknir“ — eins og það stórjókst fylgi í landinu, og áfengissala minnkaði stórum. Loks voru samþykkt lög um bann gegn að flutningi og sölu áfengis,. að- flutningur bannaður frá 1. jan úar 1912 og sala frá 1. janúar 1915. Andbanningum tókst að spilia að nokkru þessum. lögum með samþykkt um, að leyfð skyldi. sala áfengis á farþega- skipum og að læknar skyldu hafa heimild til að gefa lyf- seðla út á áfengi, en þrátt fyr- ir þetta tóku þessi lög -að miklu leyti fyrir nautn áíengis á ís- landi, og ef þau heíðu haldizt, hefði alizt upp í landinu kyn- slóð, sem hefði lítið og víða um lan-d ekkert haft af áfengi að segja og þar með orðið bindind issöm og bindindissinnuð. Þá voru það Spán-verjar, sem komu vinum vínsi.ns til hjálp- ar. Þeir kváðust ekki kaupa fisk af fslendingum', ef íslend- Sýning Magnúsar lónssonar NÝLEGA hefur verið opnuð í Listvinasalnum. við Freyju- götu óvenjuleg málverkasýn- íng, en þar sýnir einn af bkkar þjóðkunnu mönnum árangur- Inn af tómstundaiðju sinhi á at hafnasamri ævi. Prófessor Magnús Jónsson ikveður þetta vera sína fyrstu raunverulegu málverkasýn- ingu, þótt hann hafi raunar tvisvar 'áður sýnt myndir eftir sig, en hann mun fyrst hafa tekið sér málarapensil í hönd 'um svipað leyti' og hann hóf nám í guðfræði, eða árið 1908. Prófessor Magnús Jónsson fer ekki dult með það, að hann hafi orðið fyrir áhrifum frá Ás •grími. Jónssyni, svo sem t. d. kemur mjög greinilega fram í mynd nr. 1 og að vonum hefur 'hann orðið fyrir áhrifum' af öðrum íslenzkum. málurum, en aðallega þó eldri málurunum. Hann fylgir af vandvirkni slóð þeirra og málar í hefð- bundnum stíl. Þar eru engin umlbrot eða kafað djúpt í efn- ið, og er það að vonum. Sumar myndirnar eru mjög þokkaleg ar og hafa hugnæman blæ, svo sem t. d. nr. 14 og 15 (Regn yf- ir Þingvöllum og Kistufell), aðrar verka eins og falskir tón- ar, eins o.g t. d. nr. 2 og 5. Það háir Magnúsi Jónssyni, að hann skortir tækni og myndirn ar eru ekki ailar vei uppbyggð- ar. ingar keyptu ekki af þhm vín. Islendingar létu undan hótun- um Spánverja. Þar méð var lokan dregin frá. Nú var unnt í skjóli Spánarvínanna að selja áhættulítið bæði smyglað á- fengi og bruggað, og löggæzlu- menn, sem höfðú ekki mikinn áhuga á að frarnfyigja áfengis- lögunum, gátu tekið sér gæzl- una léttar en áður. Ungt fólk, konur sem karlar, tók að drekka og svo kvað þá við sónn andbanninga: Ástandið batnar ekki fyrr en leyfð verður sala sterkra vína. Þjóðin lét blekkj- ast, sala 'hinna sterku vína hófst, og áfengisneyzlan jókst ár frá ári eins og Góðtemplarar og -aðrir bindindissinnaðir menm höfðu sagt fyrir. Ungt fólk, sem vanizt hafði Spánar- vínunum, tók þeim sterku sem sigurlaunum í baráttu fvrir há- lofuðu frelsi. Glæpir jukust, ó- eirðir urðu daglegt brauð á götum höfuðstaðarins, ný þjóð- félagsstétt, rónarnir, varð til, og slys af völdum áfengis- neyzlu færðust stórum í vöxt. Svo kvað við rödd hinna þá ó- félagsbundnu frelsisvina og raunsæismanna um áfengisr mál: Úrbótin er bruggun á- I fengs öls og hömlulaus sala á j'alls konar áfengi. En góðtempl arar hafa hamlað á móti — 1 með tilstyrk ýmsra, sem. ekki hafa látið sér gleymast, hvern i ig ástandið var. meðan allt var ' frjálst, og ekki hafa meðtekið j án gagnrýni fréttirnar áf dýrð- inni í áfengismálunum, þar sem. hið marglofaða frelsi ríkir í sínu almjætti. Enn hefur hér ekki tekizt að koma fram lög- um um frjálsa sölu og veiting- ar áfengis, enn ekki verið leyfð bruggun þsss öls, sem alls sta'ðar reynist lærdóms- mjöður unglingamia, en síðan j dagleg freisting hins vinnandi manns í horgunum, eyðsluhít, j sem veldur því, að íjölskyldur , fjölmargra iðnaðar- o£ verka- ''manna fá ekki lifað á launum j heimilisföðurins, svo að konan verður að fara frá börnum sín um og útvega sér vinnu, harð- stjóri, sem pískar verkamann- inn og slappar taugar hans. svo að bann lætur leiðast til að drekka æ fleiri og fleiri snafsa í ofanálag á biórinn, en stund- um reynist þó bjórinn einfær um að gera manninn smátt og smátt að áfengissjúkling. Island er ennþá það land, þar sem'mestar hömlu-r eru á sölu og veitingum áfengis, og Islendingar eru þess vegna cnn þá sú þjó'ð, sem þrátt fyrir mjög alvarlegt astand í áfeng- ismájunum — dreklcur minnst áfengi. Og þetta er ekki að kenna, heldur að þakka Góð- templarareglunni og starfi hennar fyrr og síðar. Það er ánægjulegt að við skulum eiga slíka menn sem Magnús Jónsson prófessor, sem. í dagsins áfjáSu önn og í þrasi stjórnmála gefa sér. tóm til að þjóna eigin listaþrá og tjáningarþörf. Fólk ætti að leggja leið sína í Listvinasal- inn og sjá hversu vel honum hefur raunar tekist, með tilliti til allra aðstæðna. G. Þ. Frakkar eru sú þjóð, þar sem það fer saman, að launa- kjör og kaupgeta almenníngs er mjög sæmileg og aðgangur að öllum hugsanlcgum tegund- um áfengis er hvorki heftur af almenningsáliti, háu verði né neins Itonar hömliun laga eða reglugerða. Og í Frakklandi er meira drukkið en nokkurs stað ar annars staðar á hyggðu bóli. Þekktur sálarfræðingur var- ÞAÐ VILL OFT FARA SVO, þegar um góð lyí er að ræða, að til þeirra sé gripið í tíma og ótíma, og að trúin á þau verði að oftrú. Þannig hefur faríð um penisillin. Þetta lyf hefur nú verið notað um beim allan í rúman I áratug og reynst með ágætum. Þó er gagnsemi þess, eirng • . og alls annarg, takmörk sett, og það er langur vegur frá, að það komi að haldi gagnvart öllum sýklasjúkdómum. En vel hefur það gefist eigi að síður. j Frá öndverðu hafa margvíslegar' endurbætur veríð l gerðar á þessu Iyfi. Það er nú framleitt hreinna en áður j og þolir betur geymslu. Lengi var það tæpast nothæft ' öðruvísi en til inndælingar, en nú má fá það virkt í töfl- ! um og mixtúrum. Þrátt fyrir þetta, er það enn viðkvæmt 1 efni, sem þolir aðeins takmarkaða geymslu og eyði'leggst fljótt fyrir áhrif lofts og raka. Nýlega var gerð fróðleg athugun í borg einni á Eng- > landi. Penisillíntöfiur voru keyptar í lyfjabúðum borg- arinnar og þannig safnað um 80 sýnishornum, sem síðan voru rannsökuð. Kom í Ijós, að um f jórðungur þessara sýn- ishorna hafði of lítið að geyma af virku penisillkd, og í fjórum þeirra var hreint ekkert af því. Var orsökin sú, að í lyfjabúðunum höfðu hinar loftþéttu umbúðir tafl- anna, eins og þær komu frá verksmiðjúnum, verið opn_ aðar og lyfið síðan geymt á ófullnægjandi hátt. Mun, svipuð aðferð vera eigi óþekkt í lyfjabúðum hér, og er það illa farið. Menn hugsi sér alvarlegt sjúkdómstilfelli, þar sem penisillín á við. Töflur eru gefnar og á þær treyst, en árangur verður engnn vegna þess að geymslumeðferð lyfsins var röng. Penisilim hefur eiginleika góðs lyfs. Það eyðir sýkl- um, án þess að skaða líkamann til muna. Þó getur borið I út af í því efni. Súmir sjúklingar eru. eða verða of næmir fyrir lyfinu og fá húðútþot og önnur einkenni ofnæmis, sé þeim gefið það. Einnig þekkist penisillínofnæmi sem atvinnusjúkdómur hjú hjúkrunarfólki og þeim, sem vinna í lyfjaverksmiðjum. Er áætlað, að um 5% allra manna verði sjúklega næmir fyrir þessu efni. Þeim manni, sem þannig bregst við, má aldrei framar gefa penisi’llín, því. að endurtekin gjöf þess eykpr venjulega ofnæmisein- kennin, sem geta orðið hættuleg. Lífshættulegt reynist penisilín þó aðeins örsjaldan. Frá því fyrst var farið að nota lyfið, hafa án efa milljónir manna fengið það, en ekki mun kunnugt um nema tæp tuttugu dánartilfelli af völdum þess. Er það mjög lág tala, einkum þegar þess er gætt, hve mörgum það bjargar frá bráðum bana. Þótt slík óhöpp séu svo sjaldgæf, að ekki megi einblína á þau, þegar um nauðsynlega notkun. lyfsins er ,að ræða, eru þau samt alvarleg áminning um að gæta allrar varúðar og að gefa það ekki að nauðsynja- lausu. Fyrir því þykir rétt að enda þennan stutta þátt með nokkrum ráðleggingum: 1. Penisillín skal ekki nota, þegar úm er að ræða tiltölu- íega meinlausa kvilla, eins og algenga kvefsótt eða. hálsbólgu, jafnvel ekki þótt sótthiti íari hátt i bili, enda gagnar það lyf oft lítið við slíka kvilla. 2. Sérstakrar varúðar skál gætt í penisillm notkun, eí sjúklingurinn hefur astma eða annan ofnæmissjúk- dóm og ef hann reynist næmur fyrir öðrum efnum. 3. Ef einu sinni. verður vart ofnæmiseinkenna eftir : penisillítngjöf, skal það lyf yfirleitt ekki notað fram_ ar. Er mikilsvert, að sjúklingurinn láti lækni, er síðar kemur til hans, þegar .vita um næmleika sinn fyrir . penisillíni. 4. Séu penisillmtöflur notaðar, skal þess gætt, að lyfja-. búðin afhendi þær í lokuðum umbúðum og þeim sömu. og þær komu í frá lyfjaverksmiðjunni. Alfreð Gíslason. aði Frakka við því íyrir aldar- fjórðungi, að áfengið væri að eyðileggja þjóðina. Hann 'lauk máli sínu þannig: .,Ég get ekki fundið þessu mikla. alvörumáli nægilega sterk rö'k, en ég stað- hæfi af hinni römmus-tu al- vöru, að héðan af mætti standa s.kráð á gluggum hvers einasta veitingahúss í Frakklandi þessi örlagaríku orð: Finis. Gallae — Endalok Frakklands. Sams konar raddir voru uppi á alþjóðabindindismála- þinginu í París í hitt eð fyrra. Frakkar drekka nú að minnsta j kosti -sem svarar 27 lítrum af I hreinum spíritus á mann á ári hverju. Þeir nota svo mikið landrými til vínræktar, að þeir geta ekki brauðfætt sig. Þedr framleiða svo mikið af áfengi, að þeir geta ekki komið því tí lóg, þrátt íyrir alla sína drykkju og þrátt fyrir rnikmu útflutning. Svo kaupir rfkið afganginn og hellir niður. Það var Frakkland, sem vínuniv- enclur tölcíu okkur einkum verðuga fyrirmynd í timræk um á stúdentafundi í fyrravel- ur! Það er hverjum, sem heyr- andi vill heýra og sjáandi sjá, auðvitað mál, hvor leiðin só Framhald á 7. síðu. ,

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.