Alþýðublaðið - 01.04.1954, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLADID
Fimmtudagur I. apríl 1934
Útgeíandi: Alþýðuflokkurinn. Ritstjórl og ábyTgðarmaðxa:
Hannib*! Valdimarssuu Meðritstjóri: Helgi Sæmundssoæ.
Fréttasferi: Sigvaldi Hjálmarsson. Blaðamenn: Loftur Guð-
mundsson og Björgvin Guðmundsson. Auglýsingastjóri:
Emma Möller. Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902. Auglýsinga-
fitími: 4906. Afgreiðslusími: 4900. Alþýðuprentsmiðjan,
Hvg. 8—10. Áskriftarverð 15,00 á mán. í lausasölu: 1,00.
Skuggi óttans yfir Evrópu
TIMABIL OTTANS er fram
undaii fyrir Evrópu ve'gna
hinnar ægilegu staðreyndar
vetnissprengjunnar. Þetta er
það álit vísindamanna og stjórn
málamanna, sem jieir hafa lát
ið í ljós síðan tilraunaspreng-
ingin var gerð á Suður-Kyrra
hafi 1. marz. Og ólti almenn-
ings er þegar orðið vandamál
í Ástralíu og Japan og einnig
í flestum Evrópulöndum.
Sjálfur Eisenliower forseti
viðurkenndi á blaðamanna-
fundi fyrra miðvikudag, að
þær varúðarráðstafanir, sem
gerYtor hefðu verið, áður en
vetnissi^rengjutilraur^in ívið
,,Enhvetok“ var gerð 1. marz,
hafi reynzt allsendis ófullnægj
andi, og mundu Bandaríkin
því skuldbinda sig til að gæta
miklu meiri varúðar við áfram
haldandi vetnissprengjutilraun
ir á Kyrrahafi.
,,Það er augljóst“, bélt for-
setinn áfram, ,,að við tilraun-
irnar 1. marz áttu sér stað at-
burðir, sem komu vísindamönn
um vorum alveg á óvart, og
hljóta að hafa gert þá bókstaf-
lega agndofa“.
Frá því hefur áður verið
skýrt, að sprengingin 1. marz
var milli 600 og 700 sinnum
kraftmeiri en atómsprengjan,
sem eyddi Hiroshima 1945, og
jafngilti hún þó 12—14 þúsund
smálestum af hinu geysisterka
sprengiefni T. N. T.
Nú er taíxð upplýst, að 287
maivns hafi tsýkst alvarlega
v.egna geislaverkunar frá
sprengingunni, þar á meðal
fiskimennirnir 23 á „Fukuryu
Maru“, 28 amerískir veðurfræð
ingar og a'ðstoðarmenn — og
en frpmur 236 íbúar eyjarinn-
ar -,,Uja“ í Marshalleyjum.
Skömmu efíir að fregnirnar
bárust um ógnaráhrif spreng
íngarinnar við „Eniwetok",
báðu margir þingmenn brezka
verkamannaflokksins ChurchiII
forsætisráðherra að reyna að
hafa persónuleg áhrif á Eisen
hower og fá hann íil að fresta
vetnissprengjutilraunum a. m.
k. fram yfir Asíuráðstefnuna í
Genf, eða helzt þar til vísinda
mennirnir væru orðnir vissir
um að engin eyðileggjandi á-
hrif bærust út fyrir visst
svæði. — Hefur hættusvæðið
við Marshaíleyjar nú verið á-
kveði® 775 000 ferkílómetrar
enda sé sprensing þá aðeins
framkvæmd við hagstæðustu
veðurskilyrði.
Fyrst var ^talið. að Eisen-
hower hefði akveðið að fresta
vetnissprenffiufeilraununum í
bili. Varð ha Clement Attlee,
Ieiðtoga brezkra iafnaðar-
manna. að orði: ..Eg fagna ein
læglega, að fyrirhuguðum til-
munam vfð vetnissorengjur
hefur verið frestað fvrst mn
sinn. Vér eri’m allir áhvggju-
fidlir út af þessum máíum og
verðum all’r að fvlgjast vand-
með framvindu heirra.
Nú hafa Bandaríkjamenu
hald’ð tiIraMMiim sínum áfram.
og Churehil! hefur nýlega sagt
í brezka hinginu, að hann
telji ekki rétt að fara fram á
róaarámóh hverri drátíarvi
það við Bandaríkjamenn, að
þeir stöðvi tilraunir sínar, þar
sem hann telji ekkert eins
öflugt til hindrunar þriðju
heimsstyrjöldinni, eins og vit-
um eftirlit með atómvopnum.
Þessi afstaða ChurchiIIs olli
ókyrrð í brez)ka þiinginu, !og
hafa þingmenn verkamanna-
flokksins lagt áherzlu á nauð-
syn þess, a'ð vetnissprengjutil
raununum verði frestað eða
hætt og allt, sem hægt er, gert
til að ná alþjóðasamkomulagi
um eftirlit með kjarnorkuvopn
um.
Skýrði íslenzka ríkisútvarp-
ið frá því í gær, að 100 þing
menn brezka Verkamannft-
flokksins hefðu nú undirritað
tillögu um að skora á stjórnina
að gera allt, sem í hennar
valdi stendur, til þess að beita
sér fyrir, að frekari vetnis-
sprengjuprófanir verði ekki
gerðar, og þegar Ieitað alþjóða
samkomulags um bann við
kjarnorkuframleiðslu til styrj
aldarþarfa. Viðræður verði
hafnar milli stórveldanna ög
síðan verði málið lagt fyrir sam
einuðu þjóðirnar.
Þannig líta brezkir jafnaðar
menn á þessi mál, og á líkan
hátt er á.þeim tekið í mörgum
öðrum Evrónulöndum. Hinn
geislavirki snjór, sem fallið
hefur á vesturströnd Ameríku
þremur vikum eftir vetnisr
(sprengjuna, hefujr alvarlegan.
boðskap að flytja norðlægum
löndum eins og Noregi og Is-
landi, einkanlega ef Rússar
færu að gera íilraunir í Nor'ð
urhöfum með mátt þeirra at-
ómvopna, sem þeir eiga nú
í fórum sínum.
Vísindamenn telja vald ótt-
ans Ieggjast fastast á Evrópu-
meim. Ameríka sé þó umlukt
þremur heimshöfum. Evrópa
sé miklu alvarlegar sett. Fjar-
stýrð atómvonn geti farið á 30
mínútum milli Moskvu og
Lundúna, og milli Berlínar og
Lundúna eða Parísar þurfi þau
ekki nema 10 mínútur.
Evrópa sé þéttbýl og það sé
augljóst mál, að ef vetnis-
sprengju væri sleppt yfir Mið
Englandi, nái liættusvæðið yf-
ir fimm höfuðborgir álfunnar.
London, París, Bublin, Briis^-
el og Haag. Það nái sem sé yf-
ir Stóra-Bretland, ísland,
Belgíu, Holland og mikinn
hluta Frakklancls.
Væri sprengjunni sleppt
yfir París mundu áhrifa henn
ar gæta í meginhluta Austur-
ríkis, ftalíu, ÞýzkalandW og
Spánar.
Þannig eru hernaðarviðhorf
heimsins gjörbreytt á skömm-
um tíma. Við vetnissprengj-
unni eru engar varnir til. Ame
ríka hefur viðurkennt, að hún
hafi ekki efni á að gera ne'ðan
iarðaríhvelfingar fyrir milljón
ir manna, og tæming milljóna-
borga af fólki sé líka ófram-
kvæmanleg. — Á næstu vik-
um og mánuðum munu þessi
nvju viðhorf verða rædd um
allan heim. — Menn vilja sjá
út úr sortanum, ef þess er
nokkur kostur.
BRETLANDSEYJAR eru ein
asta landið í Evrópu, þar sem
bændur nota jöfnum höndum
dráttarvélar og púlsdýr. í öll-
um öðrum Evrópulöndum eru ,
drógar fimm til tíu sinnum
fleiri en véíarnar. P'rá þessari
og öðrum staðreyndum um'
landbúnaðarmál Evrópu er
skyrt í skýrslu, sem nýlega var
samin á vegum efnahagsnefnd
ar Sameinuðu þjóðanna fyrir:
Evrópu (ECE) og matvæla- og i
landbúnaðarstofnunarinnar (F
A-O). i
Svo segir í skýrslunni, að í
Bretlandseyjum séu að jafnaði
þrír búendur um hverja drátt-
arvél landsins. 5 i Svíþjóð en
29 á Irlandi. I öðnim Evrópu-
löndum er hlutfallið einhvers
staðar á milli þessa hámarks- '
og lágmarkstalna.
Það kemur fram í skýrsl-
unni^að eftir því sem dráttpr-
vélum hefur fjölgað á sveita-
bæjum, hefur aðfengnum
vinnumönnum fækkað á bæj-
unum að sarna skapi, ásamt
dróg. Á Norðurlöndum hefur
vinnumönnum í sveit fækkað
um 20—30 af hverju hundraði
frá því að síðustu styrjöld lauk,
en um rúmlega 10% á Bret-
landseyjum. |
Milljónir af sveitabýlum í,
Evrópu eru of Títil til þess að
' þau geti framfleytt lieilum fjöl
j skyldum. Þessi smákot eru
venjulega sérgreinabýli, það er
að segja bóndinn fæst aðallega
við einskorðaða ræktun. I Suð
ur-Evrópu fást smábændur
einkum við blómarækt, tóbaks
og vínviðarræktun, en í Norð-
ur-Evrópu er alidýrarækt yfir-
gnæfandi á smábýlum.
Góður afrakstur er talinn
fást af mörgum smábýlum, en
hitt er algengast, að bændur
dragi fram lífið vegna þess
eins, að þeir ætla sér minna
kaup en aðfengnir vinnumenri
í héraði þeirra myndu krefjast,
ef ráðnir væru til vinnu.
FALIÐ OG ÓNOTAÐ
VINNUAFL
Flest smábýli Evrópulanda
framleiða rétt ofan í eina fjöl-
skyldu og hafa lítið eða ekkert
afgangs til að miðla öðrum eða
se:ja í kaupstaðinn. Og um alla
Vestur-Evrópu, segir í skýrsl-
urni. er falið og ónotað vinnu-
afl á þessum smábýlum. Þetta
er þungur basgi á landbúnaði
Evrópu í heild. í Svíþjóð er
það t. d. svo, að þrátt fyrir sí-
vaxandi strauni úr sveitinni á
mölina er víða ónotað vinnuafl
á sveitabæjunum.
Athugun. sem nýlega fór
fram á Ítalíu. leiddi í ljós, að
þriðji hluti alls sveitafólks er
raunverulega atvinnulaus. —
Skömmu fyrir síðustu styrjcld
hermdu hagskýrslur, að í
Grikklandi væru aðeins 43 af
hverjum 100 íbúum sveitanna
þar í landi vinnandi. Ekkert
he'fur komið fram, er bendi til,
að breyting hafi orðið á þessu
þar í landi.
VELMEGUN ÞJÓÐANNA
AÐ VEÐI
í skýrslu • Sameinuðu þjóð-
anna er því spáð, að „áður en
langt líði“ muni „verkfæraút-
lánafyrirkomulagið og sam-
vinnufélög bænda um verk-
færaafnot" gjörbreyta búnað-
aúháttum í Vestur-IJ.vrópu.
Allt verði brátt unnið með véi
um. Þá fyrst vei'ður atvinnu-
leysið á smábýlunum tilfinnan
legt, að dómi höfunda skýrsl-
unnar, sé ekki tekið í taumana
í tíma og ráðstafanir gerðar til
að fyrirbyggja þann voða.
Því það er ekki einungis vel-
megun bænda, heldur að lok-
um velmegun alls almennings,
Framhald á 6. síðu.
Ný útgáfa af þjóðsögum Jóns
Árnasonar kemur úf í hausf
Tilgangurinn að gefa syrpu hans út í
heild í stórvandaðri útgáfu
ÞJÓÐSÖGUR JÓNS ÁRNASONAR koma út á ný næsta
haust í vandaðri og glæsilegri útgáfu. Árni Böðvarsson og Bjarni
Vilhjálmsson annast útgáfuna, en útgefandinn er nýtt fyrirtæki,
sem nefnist Þjóðsaga. Er í ráði að gefa síðan út allar þær þjóð-
sögur, sem Jón Árnason safnaði, en útgáfan frá 1862—1864 var
aðeins úrval þeirra. Handritin að Þjóðsögunum í landsbókasafn
inu nema um þrjátíu binclum.
Ráðamenn Þjóðsögu, prent-
smiðjustjórarnir Gunnar Ein-
arsson og Hafsleinn Guð-
mundsson, og Árni Böðvarsson
Bæjarbíó
SUNNUDAGUR í ÁGÚST. **** Sennilega gæti eng„
in örniur þjóð en ítalir framleitt svona mynd. Þarna
kemur ósvikin mynd af sunnudegi eins ,og hinar ýmsiu
stéttir þjóðfélagsins eyða honum, og þeir eru ekki feimmr
við að sýna mannfólkið eins og það er í vexti og öðru.
Er það út af fyrir sig blessunarleg tilbreyting frá öllum
Herkúlesunum og Venusunum frá Miló, sem maður er
plagaður af ár og síð og alla tíð í flestum öðrum myndum.
Um leikinn getur maður verið fáorður, hann er vafalítið
jafnbetri í ítölskum myndum en flestum öðrum. Eink-
um er athyglisvert hve aukaleikararnir gera hlutverkum
sínum góð skil og eru' fjöldasenumar á baðströndinni í
Ostia hreinasta snilld. Ekki þykir mér taka því að telja
upp einstaka leikara, því að leikurinn er mjög góður
hjá öllum, eins og áður er sagt. Leikstjórn hefur tekizt
afburða vel þarna og myndatakan er oft og tíðum sniUd-
arverk. Þarna er mynd, þar sem blandast lífsfjör, róman-
tík og tragedía á hinn unaðslegasta hátt. — Ber enn á ný
að þakka Bæjarbíói fyrir að leggja svo mikla áherzlu á
að sýna mönnum úrvalsmyndir evrópskar.
Hafnarbíó
KVENHOLLI SKIPSTJÓRINN **** Mynd þessi er
mjög fyndin og’yímleitt vel tekin. Það er ekki að sökum að
spyrja, þegar Alec Guinnes er annars vegar, þá er myndin
góð, því að annar eins leikari er vandfundmn. Myndin
fjallar um skipstjóra á einskonar ,,'flóabát“, sem siglir
tnilli Gíbraltar og Norður-Afríku og hefur karl fundið hið
„ídeala“ Tíf, með konu í hvorri' höfn. Spinnast mörg
skemmtileg atvik af þessu og er þó endirinn einna sér-
kennilegastur.
Léleg
Sæmileg
Góð
Ágæt
og Bjarni Vilhjálmsson ræddu
við blaðamenn í gær um þessa
fyrirhuguðu nýju útgáfu af
Þjóðsögum Jóns Árnasonar.
Þær komu út Ijósprentaðar í
heftum upp úr 1927, en nýja
útgáfan á að taka hinni fyrri
mjög fram, þar eð texti þjóð-
sagnanna hefur verið vandlega
kannaður, villúr og afbakanir
leiðréttar og lögð áherzla á, að
sérkenni upphaflegu sagnarit-
aranna njóti sín betur en í
fyrri útgáfunni.
TÍMI TIL KOMINN
Útgáfa Þjóðsagna Jóns Árna
sonar frá 1862—1864 var prent
uð í Leipzig á Þýzkalandi að
frumkvæði Konrads Maurers
og undir umsjón hans. Var
prófarkalestri og öðrum artið-
um útgáfunnar ábótavant að
vonum, og er því vissulega tími
til kominn, að hafizt sé handa
um. endurskoðaða útgáfu
þeirra.' Uppsetningin verð-
ur sýnu skýrari í nýju útgáf-
unni en hinni gömlu og fylgja
henni sérstakar skýringar. alls
herjar nafnaskrá, rithandar-
sýnishorn og myndir af sumum
sagnamönnunum.
FRUMRIT VANTAR
Nýja útgáfan, sem verður í
tveimur bindum ems og hin
fyrri, kemur út næsta haust og
verður seld á áskriftargrund-
velli. Tilgangurinn e:’ að halda
svo áfram útgáfu þjóðsagn-
anna, seöi ekki kornust með í
fyrri útgáfunni, og er fram-
haldsins að vænta á næsta ári,
ef starfsemi þessi reynist vin-
sæl. Útgefendurnir skýrðu frá
því, að sum frumritin að þjóð-
sögunum séu ekki í safni Jóns
Árnasonar. Flest þeirra hafa
þó komið í leitirnar, en sum
eru enn ófundin. Til dæmis
Framhald á 7. sfðu. J