Tíminn - 16.12.1964, Blaðsíða 6

18
TÍMINN

Ekkert sálrænt fyrirbæri hef
ur vakið meiri umþenkingar
en draumurinn, jafnvel fyrir
þúsundum ára gerðu menn sér
ákveðnar hugmyndir um
drauma og boðskap þeirra.
Draumurinn er enn að mestu
óráðin vísindaleg gáta, þrátt
fyrir miklar rannsóknir og
draumaráðningar hafa vart tek
ið framförum síðan Artemidor-
os frá Daldia var uppi, en
hann er fyrsti draumaþýðand-
inn, sem frægðarorð fer af.
Artemidoros var uppi fyrir
1750 árum. Heimkynni hans
var Efesos í Litlu-Asíu. Var
hann oft kenndur við þann
stað og kallaður „efesíinn.“
Sjálfur kallaði hann sig Arte-
midoros frá Daldia, en þar var
móðir hans upprunnin. Þetta
gerði hann meðal annars til
að leggja áherzlu á mikilvægi
hins kvenlega og móðurlega í
sambandi við draumaráðning-
ar.
Rómverski landstjórinn í Ef
esos veitti því athygli, að Arte-
midoros réði drauma hans allt
öðru vísi dn hinir mörgu spá-
karlar, sem stunduðu drauma-
ráðningar, þar sem annars
staðar á þessum tím-
um. Artemidoros hélt því
fram, að þá væri mest
nauðsyn að bjarga hinum æva-
fornu fræðum um þetta efhi,
því annars mundu þau týnast
i gleymskunnar djúp. Land-
stjórinn sendi Artemidoros í
langar ferðir í þessu skyni, til
Kaldeu og Mesópótamíu, um
öll lönd Suðvestur-Asíu til
Grikklands og Ítalíu að skrifa
upp og teikna allt, sem fyrir
fannst af þessum gamla vís-
dómi. Þannig var ómetanleg-
um andlegum fjársjóði bjarg-
að frá glötun.
Artemidoros skrifaði fimtn
bækur um draumaráðningar og
tileinkaði þær syni sínum.
Mestur hluti þessa ritverks er
enn varðveittur, og vísindaleg-
ar þýðingar þess hafa verið
gerðar á frönsku og þýzku.
Franska þýðingin (eftir Vidal)
kom út um 1870 og hin þýzka
(eftir F. Kráuse) 1881. Á mið-
öldum var nokkur hluti verks-
ins þýddur á þýzku, kom út í
mörgum útgáfum og nefndist
þá jafnan Kaldeska drauma-
bókin. Filip Melanchton sam-
starfsmaður Luthers ritstýrði
meðal annarra þessari útgáfu-
starfsemi. Draumaráðninga-
bækur vorra daga eru óvísinda
legar endursagnir úr bókum
Artemidorosar.
Hér er um að ræða undir-
stöðu kenninga Sigmund
Freud, en án hinnar þýzku þýð
ingar á ritum Artemidorosar
hefði Freud tæpast komizt á
sporið með kenningar sínar
um tákn, kynverund og undir-
meðvitund. Má raunar segja,
að Artemidoros hafi verið bú-
inn að skrifa allt, sem Freud
skrifaði um drauma — jafnvel
kenninguna um undirmeðvit-
und, sem sendir meðvitund-
inni skilaboð og stjórnar lífi
okkar á margan hátt. Og eng-
inn veit, hvað þetta tmdirmeð-
vitaða er, nema hvað tilraun-
ir í sambandi við heilaupp-
skurði og svokallað djúp-EEG
(þar sem rafstraumar í djúpt
liggjandi heilavefum mætast),
eru nú fyrst að varpa nokkru.
ljósi á hin lífeðlisfræðilegu fyr
irbæri, sem virðast standa í
sambandi við hina umdeildu
undirmeðvitund. Má vera að
hægt verði að kortleggja og
jafnvel útskýra fyrirbærið, og
þar með heyra draumaráðn-
ingar undir líffræðina.
Artemidoros lagði megin-
áherzlu á þau tákn, sem fsam
kæmu í draumum, og niður-
stöður hans hafa ekki fallið
úr gildi. Markverðustu drauma
ráðningar nútímans byggjast
að mestu á kenningum Árte-
midoroar, en sálfræðingar vorra
daga hafa tæpast uppgötvað
nein sannindi, sem þessi mað-
ferðileg draumtákn, öll hin
sömu, sem nútímamenn veita
mesta athygli, nema þau sem
standa í sambandi við gjörn-
inga tækninnar. Hann ræddi
drauma, sem höfða til móðern-
is og faðernis, og hann þekkti
það, sem kalla mætti megin-
drauma og standa í sambandi
við þýðingarmestu atburði
mannsævinnar. Hann greindi
milli þeirra drauma, sem hafa
þýðingu og þeirra, sem eru
marklausir og hann vissi að
endurteknir draumar eru með-
al hinna þýðingarmestu. Um
drauma barna sagði hann, að
af þeim mætti ráða framtið
barnanna. Vísindamenn nú-
tímans viðurkenna það sama.
Hér er dæmi um það, hvern-
ig Artemidoros réði drauma:
Ilmvatnshöndlara nokkurn
þegar þú kaupir og selur ilm-
vatn. Þú átt eftir að veikjast
af sjúkdómi, sem eyðileggur
lyktarskyn þitt.“ Þetta kom
fram . . .
Nokkrum árum síðar kom
þessi sami maður til Artemid-

Freud
ekkert er nýtt undir sólinni..
Kenningar
Freuds voru til
1750 árum
ki aður"KömlZt ®ð, dreymxji, að hann hefði misst
varðandi draúma. Hann la'gði nef sitt ... „Þú hefur misst
ríka áherzlu á hina kynferði- nefið,“ sagði Artemidoros,
legu hlið draumanna og kyn- „og nefið er þér ómissandi,
Franski dráttlistarmaðurinn Honoré Daumier gerði fjölda skop-
mynda úr lífi broddborgarans, sem hann kalalði Robert Macaire.
Þessi mynd sýnír skelfingu hins ágæta borgara, er girndin heilsar
upp á hann að næturlagi. Macaire er í náttfötunum sínum, og
girndin, í hestlíki, stendur fyrir dyrum.
orosar, en hann var þá tökinn
til við aðra grein verzlunár.
Sagði hann þá, að nýlega hefði
sig aftur dreymt, að hann
missti nef sitt. „Nefið táknar
æru þína,“ sagði Artemidoros,
þú átt eftir að missa æruna.'1
Skömmu síðar varð höndlar-
inn uppvís að ólöglegu verzl-
unarbraski og varð að flýja
heimkynni sín.
Enn , liðu nokkur ár þar til
höndlarinn kom til Artemidor-
osar í þriðja sinn og sagði,
að nú hefði sig dreymt nef-
missi. „Þú munt brátt deyja“,
sagði efesíinn, „því hauskúp-
ur eru neflausar".
„í eðli sínu eru þessar
ráðningar fullkomlega réttar“,
segir Ania Teillard, sem talin
er með fremstu draumaskýr-
endum nútímans. „Við gætum
ekki gert betur, og sennilega
mundi enginn ráða draumana
um nefmissinn jafn snilld-
arlega og Artemidoros gerði“.
Ókkur dreymir þegar með-
vitundin rís úr djúpinu, og að
því er virðist sem ákafast
skömmu áður en við vöknum.
Vitundin marar þá í hálfu kafi
og nálgast yfirborðið misjafn-
lega mikið. Alla menn dreym-
ir, og á hverri nóttu, en fáir
muna drauma sína. Þeir hverfa
eins og ljómandi hugsýnir
marahuananeytandans. Með
sérstöku tæki, sem mælir raf-
strauma í heilanum, er hægt
að komast að raun um, hvort
sofandi mann er að dreyma,
en því miður segir þessi mælir
ekki til um, hvað ’iann dreym-
ir. Slíkar mælingar (elektroen-
cephalogram, eða EEG) hafa
-einnig verið gerðar á dýrum.
Þær sýna, að öll spendýr
dreymir. Margt bendir til, að
svo sé um öll önnur hryggdýr,
og menn gera sér í hugarlund.
MIÐVIKUDAGUR 16. desember 1964
að jafnvel skordýr eigi sér
drauma. Fyrstu tilraunir til að
fá úr þessu skorið hafa nýlega
verið gerðar. Örsmáar elektróð
ur voru festar við býflugur og
maura. Svarið benti til, að þess-
ar smáskepnur væru ekki und-
anteikning, hvað drauma
snertir. Allar lifandi verur
hafa eins konar meðvitund,
jafnvel bakteríur lifa kemísku
(efnislegu) vitundarlífi. Sumir
vísindamenn hallast nú að því,
að eitthvað, sem líkist hugs-
unum verði til í dauðu efni.
Þannig „hugsar" ljósapera, en
hefur ekkert tæki eða heila,
sem getur skynjað „hugsun-
ina“. Samkvæmt þessari kenn-
,ingu byggist meðvitundin á
innri skapnaði organískra sam
einda.
Sjálf tilætlun draumanna er
óþekkt. Sumir telja, að draum-
urinn sé nokkurs konar örygg-
isventill, þar sem menn losni
við andlegar byrðar og kom-
ist yfir sálrænar hindranir. Aðr
ir halda, að draumar séu æva-
fomrar merkingar, og enn aðr-
ir, að þeir verði til á fullkom-
lega vélrænan hátt og séu
skrumskældar spegilmyndir
þess, sem við höfum upplifað
í vöku og þýði hvorki eitt né
annað.
í draumi getum við upplif-
að marga viðburði á mjög stutt
um tíma. Lengi héldu menn,
að draumurinn varaði ævin-
lega stutt, oftast nokkrar sek-
úndur og sjaldan eða aldrei
lengur en hálfa mínútu. Þá töl-
uðu menn um sálræna orku og
höfðuðu til kenningar Ein-
steins um tímann og hraða Ijóss
ins, en sú kenning hefur nú
verið sönnuð. Samkvæmt því
væri einn dagur sem þúsund
ár og þúsund ár sem einn dag
ur, í draumi.
Nú vita menn, að svo er
ekki. Draumar "eta varað
miklu lengur en vísindamenn
áður héldu, allt að rúmlega
hálfa klukkustund.
Andleg áhrif hafa sem kunn
ugt er miklar iíkamlegar verk-
anir, (t.d. hjartsláttur af gleði,
reiði eða hræðslu), og af sömu
ástæðum geta draumar verið
hættulegir fyrir veiklaðar
manneskjur. Sumir vísinda-
menn telja, að hjartabilun í
svefni geti stafað af erfiðum
draumum, en betta er þó eng
an vegin sannað.
Til eru draumar, sem menn
muna alla sína tíð. Slíka
drauma dreymir menn oft á
vissum tímabilum ævinnar. Við
, getum kallað þá megindrauma.
Fyrsti draumur af þessu tæi
kemur oft í bernsku, annar á
kynþroskaskeiði, briðji á há-
tindi lífsferils, sá fjórði þegar
ellin segir til sín, og sá fimmti
og síðasti áður en dauðinn ber
að dyrum. Þessir draumar bera
mismunandi keim af forspá,
sumir eru slæmir, aðrir góðir.
Stundum birtast hræðilegar
ófreskjur og menn verða yfir-
komnir af hræðslu, og stund-
um eru draumarnir þeir unaðs
legustu, sem hugsazt geta. Þeg-
ar líffræðingurinn Lamarck
var 14 ára, cfreymdi hann, að
mannvera með græn hom kom
til hans og bauð honum að
velja milli heimsfrægðar og
hamingju í hjónabandi. Lam-
arck valdi frægðina og fékk
hana — en heimilislíf hans
varð mjög óhamingjusamt.
Þessir megindraumar eru oft
litríkir, en nú er talið að 80%
drauma séu í litum. Allt hugs-
anlegt virðist geta borið fyrir.
Tónskáldið Tartini dreymdi
eitt sinn, að djöfullinn kom til
hans óg lék fyrir hann undar-
lega tónlist. Hann mundi