Alþýðublaðið - 04.01.1955, Qupperneq 7

Þriðjudagur 4. janúar 1955
ALÞYÐUBLAÐID
?
Framhald af' 4. síðu.
ir'og afdalii, en nú þjóta bílar
eftir öllum vegum. sem teygja
sig svo víða, að það er næsta
ótrúlegt hvað þingmenn og
þeirra starf er stundum va;n-
metið. Aldrei haía fieiri ís-
lendingar ség meira af landinu
en nú. Bændur og bóndákonúr
fara á milli héraða, að ég ekki
hef þar til samanburðar fjöru-
tíu og fimm ár. Ausifirðir til
dæmis fengu seint góðar sam-
göngur, og víða vantar raf-
magn, en þetta er hvort
tveggja höfuðstoðir framtíðar-
innar. Sveitir Islands eiga
mikla framtíð. Moldin er góð
og mennirnir. En sárt svíður
það, hvað bóndinn og konan
nefni sumarferðir
fólksins. Þetta er gótt og hlýÞ I 'ð sér frístund frá mjöltum cg
ur að tengja okkur fastar sam- gegningum. Það er haftið á
an. Ég er bara hræddur um, að okkar sveitafólkk hvað sem
bíllinn fari of hratt yfir. Bíll- við má gera.
líking á störfum hinna full-
orðnu, og þarf að breytast yfir
raunhæft starf svo lítið beri
á. þar til unglingsárin taka við
og ábyrgðin. Því stærri, sem
bæirnir verða.. því meir eru
þeir hjálparþurfi um uppeldið.
Það er líkast því, að uppvax-
andi kynslóð þurfi að lifa alla
þroskasögu mannkvnsins áðurj
en vélaöld fullorðinsáranna!
tekur v.'.ð. Hér er mikið sam- j
starf nauðsynlegt milli bæja'
sveita og skylt
kaupstaða-' eru viðbundin og geta ekki tek °S SV€ita °S skylt að gjalda (
1 sveitunum fyllstu þökk fyrir j
uppeldi og gestrisni. Það má
vera, að sveitafólki hafi stund i
hin síðai'i ár fundizt, að
Fósfurlðunin
Inn er farartækið. cg útsýnið
gott, en svo tilbreytilegt. að
athyglin og umhug.sunin þolir
ekki heilan dag á hendings-
ferð. Það má sakna hestsins, Ekki get ég séð, að verul.g
gæðinganna og gamalla daga, j barátta sé milli sjávar og
og margt er rétt um það. En ég sv&' ta, nema um fólkshald. Bæ
fyrir mitt leyti sá ekki eftir. ir eru markaður fyrir afurðir
gömlu Bleik og hnakkpútunni. j sveitanna og framleiðendur
Það var ekki heldur í þá daga iðnaðarvarnings og útflytjend-
öljum veitt það bezta.. En nú ur sjávarfurða, báðum að
he'ld ég. að það þurfi frekar að gagni. En þó að landbúnaður-
hægja á sér, nota ekki öll hest-, mn, sjávarútvegurinn og iðn-
öflin, heldur meir áfangana.1 aðurinn sé allt eðlileg Terka-
Náttúra íslands og allar henn- J skiptin.g. frá gamla tímanum,
ar minningar hei.mta, að vér. sem hét og var sveit meðan
setjumst n'ður á hverjum sói-! engir kaupstaðir voru til, þá er
skinsblett. En sólskinsbiettirn-' að m.'nnsta kosti eina skuld að
ir eru öll náttúrufeguröin, býl-|gjalda fyrir alþjóð til allra,
in, fólkið og fortíðm, sem rifj,-, sem nú búa í sveitum. Þá
ast uop.
Erfðasagan.
En landið er ek.ki tómir
gamlir sögustaðir. Sagan ger-
Ist enn í sveitum, þorpum og
kaupstöðum. Vér, sem nú lif-
um, erum ættjörðin. Gæíum
þess í öllum okkar deilum, að
ættjörðin setur þeim talunörk.
Forfeður vorir, hinh' elztu,
kunnu gro'n á drengilegri bar-
áttu og berserksgangi, og þær
hmar fornu reglur myndu
hrökkva oss langt í öllu voru
skuld þekki ég vel, það eru fóst
urlaunin. Siðan um aldamót
hefur öll fólksfjölgunin lent í
kauptúnum og kaupstöðum, og
bó heldur fækkað í sveitum.
Framleiðslan þar hefur þó auk
'zt stórlega, og margir eru þeir
enn, sem í sv.eitunum slíta sfn-
um barnaskóm. Og fleiri þó
sem eiga sveitunum að þakka
gott uppeldi. Ég fór í haust til
að sækja tvo drengi af fjalli ---
ég má kálla það svo, því kir.d-
ur eru reknar á fjall og kaup-
staðastrákar sendir í sveit.
\m, Klapparsfíg 37
Annar pilturinn sagði við
„ , , . , . ' ffi'g: . Hvaða vit er í þessu, að
orðaskak! ef ver neldum þær ég eigi ag fara f skóJaí Reykja
^elðr^'Á1?akVlð 7aíel^r vík. en gæti gert gagn hér í
oljos tilf. nmng um það, a8 tak- | sveitinni?« É hafði. ekki bú.zt
mprk eru fyíir þvi, hve langt, vi8 þegsUi fin þótti vænt UTT1.
ma ganga an þess að Þioðfe- það. rifjað; ' fyrir mér
lagmu se. stafnt 1 hættu. Og þo
ekki einungis þjóðfélaginu,
heldur og einstakl'ngum og
heimilum. sem eru undirstaða
frjáls þjóðfélags. í þessu efni
höfum vér íslendmgar langa
og merka erfðasögu bæði að
várðveita og koma t'.l meivi
þroska. I
.Það er xnargt. sem vér þurf-
um að varðveita, máske ekki
sízt vegna þess hve miklar
breytingar eru á orðnar. Margt
er nú breytt við sjávEsþðuna.
og einnig í sve'turn Ég gat
þess, að ég sá .Herðubreið aftur
í smnar. Hana, þá m.'klu fjall-
konu, vantar sitt skáld, Hún er
á við fo.ssana og öll firnind ,'
Og það. rifjað':
l eitt vort vandamál.
I Vor bióð er á millistigi. Göm
ul sveitaþjóð með nýju.m kaup
túnum 02 stórbæjum. Ungt og
. fulloröið fólk flytur í bæ... En
börnin. sem komast aftur í
sveit, fá þar sinn bezta leik- og
i.starfc.völi. Þar er heimilið
' heild,. ekki bara ti'l ?ð borða og
sofa, heldur um alit dagleat
star-f. Sú hin mikla verkaskint
ins nútímans er góð fvrir fúll-
orðna og afkomu fiöldans. En
hún er ekki eins góð fvrir upp-
eldið. Bæjarlífig getur verið
sott, og þarf að vera bað, nú
þegar, vex upp kynslóð. sem
hvorki þekkir sveit né sjó
, . , _ , v.„ „.ma eitthvað sé að gert. Sú
sem þeir hafa kveön um. Þsg- kynsJ5g er ný { okkar bióðlífi
ar ég var í Moðrudal. kaupa- Qg mikil£vert, að hún geti fest
maður, við gott atlæti og to,f1 rætur með e.'nhverju móti í
ki'ónur um vikuna, euk víSátt-!
unnar, stóðs ns og í jallasýnar-
innar á hverjum hjörtum degi,
þá var þar ein útlend rakstr-
arvél, sem við beittum hesti
fýrir, ihið mesta þ'.ng. Ekki
mau ég, að ég hafi séð, aðra
landbúnaðarvél, nema tað-
kvarnir, fyrr eða um lán|t
skeið síðan. Þá var vegalaust,
og bændur töluðu urn vegabæt
ur, svo hægt væri að flytja kol
svo ekki þyrfti iengur 30
brenna tað'.nu, heldur að nota
það til áburðar og nýræktaí'.
Nú eru vegirnir komnir og
margs konar nýjar vélar. Öll
sú nýrækt, og allar þær nýju
vélar til margra hluta, húsa-
gerð og aðrar framkvæmdir
eíu bylting. Friðsamieg sístarf
andi bylting og landnám. Ég
gamla tímanum
És er ekkert hræddur við
ungu kynslóðina. Hún er ekki
verr'. en unga fólkið var áður
og raunar hávaxnari og háleit-
ari en sú eldri var. Hin unga
kynslóð ger.ir alltaf nokkra
uppreist gagnvart þeirri
gömlu. Því segja öldungarnir,
að heimur fari versnand':, og
samt miðar áfram, og þó bezt
ef vér getum varðvaitt nokkuð
af gömlum uppeidisvsnjum.
Sveitin og sjórinn veitir það
bezta uppeldi við hliðina á
skólagöngunni. Engin stofnun
er einhlít. Ekkert getur komið
í staðinn fyrir heimilið, og þá
helzt það heimili, sem veitir
þroskandi starf við hliðina á
gildi sveitanna fyrir þjóðarbú- ■
ið og þjóðmenn'.ng væri van-'
metið. En slíkt þarf ekki að
óttast, þegar til lengdar lætur,]
og stundarvelgengni villir
ekki lengur sýn. Landbúnaður
;nn stendur föstum fótum í á-
li.ti, sögu og fram.tíð þjóðar-
innar.
Sfarfsbyitingln
En vér lifum á vélaöld með
öllum þeim afleiðingum, sem
því fylgir. að hverfa frá frum-
býi.'ngshættinum. Og í flest-
um greinum getum. vér fagnað
þessari starfsbyltingu. Hand-
aflið við orfið og árina, skófl-
una og hjólbörurnar hrökk
skammt til að v.nna ísland;
náttúruauð. En með mótornum
og rafmagninu breytist öll að-
staðan á ótrúlega skammri
stund. Þá kemur í ijós, að ís-
land er, með ströndum fram
og langt á haf út, visast jafn-
gott hverju öðru landi, þegar
rétt og vel er á haldið. Moidin
er mjúk og frjósöm. þegar hún
er komin í rækt, og gras:ð
jafngott þeim ræktunarjurt-
um, sem meir láta yfir sér. Þaö
var ekki ofmælt í upphafi, að
það drýpur smjör af hverju
strái. Stórtækar vélar grafa
skurði og slétta þúfurnar. og
það stefn'r ört að því marki, •
að ræktun komi í stað beitar.
Slátturþnn. sem var áður aðal-
sumarstarf allra karlmanna,
er orðinn ígripaverk og réttar
aðferðir eru fundnar til að
létta stórlega heyverkunina og
trvggja heyfieng.'nn í óþurrka-
tíð. Afurðirnar hafa annað
matarþörf landsmanna og það
‘defnir óðum að auknum út-
flutningi.
Sömu sögu er að segja til
sjávarins. Landlielgin er
stærri, og nýtízku bátar og tog
arar ná víðar tll fiskiar en áð-
ur var kleift. Euslfiskurinn,
steinibíturinn og trosið, er orð
ið jafn verðmætt og málfisk-
ur.'nn, og karfinn befur bætzt
í hóp nytjafiska. Skreiðin skip
ar aftur sitt forna virðingar-1
sæti, og fryst'.ngin vinnur
markaði, sem áður voru ekki
til, allt frá Moskva til San
Franciscp. Yísast eru hvergi
framleiddar fle'.ri mátlíðir á
dagsverkið, og markaðurinn
benst líka út við vaxandi
frystitækni í öllum löndum.
því nýmetið fellur öjlum vel í
smekk.
Ég má ekk': l.júka svo við
vélaöldina, að ég nefni ekki
rafmagnið. Íjós, orku og yl
hinn,a bláhvítu fossa. Það eru
okkar hvítu kol, og vafalaust
bollara heimilum, iðnaði og
þjóðmenning en h;n svörtu
voru sínum þjóðum. Rafmagn-
ið hefur fært nýtt .líf í útkuln-
aðan iðnað, lýsir skammdeglð
og rekur kuldahola á dyr. Það
er vissulega ekki ástæðu-
lausu, að rafmagn'smálin eru
nú einhver hin stærstu í öllum
héruðum landsins, og engin
Árnum viðskiptamönnum okkar um Jand allt,
hejllaríks komandi árs og þökkum viðskiptin á liðna
árinu. Jafnframt vjljum við vekja eftirtekt þeirra, sem
ætla að kaupa bíl á hinu nýbyrjaða ári, á því, að við
höfum ávallt til sölu bíla af flestum gerðum af árgöng
unum frá 1933—1954.
Bílasalan, Klapparstíg 37
Sjmi 82032.
Yélstjórafélag Islands
Jólatrésskemmtun félagsins verður 'haldin í Tjarn
arcafé sunnud. 9. jan. 1955 og hefst kl. 31é.
Dans fyrjr fullorðna hefst kl. 9.
Aðgöngumiðar seldjr í skrifstofu félagsins í Fisk
höHinni, Lofti Ólafssyni, Eskihlíð 23 og Andrésj Andrés
syni, Flókagötu 16.
Skemmtinefndin.
leik. Lelkur barnanna er eftir-
vera afskipt til langframa. Þó
er saga þess ekki iöng. Fyrirl
fáum vikum héldum vér í
Hafnarfirði fimmtiu ára af-'
mæli fyrstu rafstóðvarinnar á
íslandi. Étg segi það kinnroða-;
laust, að mér vöknaði um'
augu, þegar kveikt var ijóslð
með straum frá hinum fyrsta
rafal þessa lands, sem enn er
við líði og nothæfur. Baráttan
við óblíða náttúru er orð:n
löng, en nú sigrum við hana
með náttúruöflunum sjálfum.
En er það ekki svo um alla
framför. að því betri skilning.
sem vér öðlumst á iögum nátt-
úrunnar, því fastari tökúm ná-(
um vér í lífsins baráttu? Öll
vor tæki eiga sér embvers stað
ar fyr'rmynd í sjálfu sköpun-
arverkinu. Það eru breyttir
tímar og í fiestu til batnaðar.
Ég óska þess, að vér ættum
nokkurs konar skinnsokka,
sem hefðu bá náttúru, að vér
gætum st.igið fimmtíu ár aftur
í tímann í hverju spori. Þá
hefðum við eitthvað að bera
saman við. og það er oss áskap
að að meta ailt við samanburð,
og hættir til að meta það síður
en skyldi, sem áunnizt hefur.
Breyflng og bóf.
En nóg er við að berjast. og
mun það lífsins lögmál. Eitt er
þó, sem minnst hefur breytzt,
en það er sjálf veðráttan. Að
vísu hlýnar nokkuð og kólnav
á tímabilum, en óstöðugleik-.
inn er sá sami. Það er stundum
sagt, að vér íslendingar séum
óstundvísir, en verri eru árs-
tíðirnar, og munar oft vetri
fram til vorsins. Einnig er mik
111 áramunur og. óíyrirsjáanleg
ur. Af því stafaði oft áður hall-
æri, skepnudauði og mannfell-
ir. En þess megum vér minn-
. ast fyrir fáum árum, þegar
; rigndi og blés á norðaustan allt
j sumari'ð og snjóaði heilan vet-
’ ur á Norðausturlandi. að þá
féllu hviorki menn né skepnur,
;þó skuldir hleddust að vísu á
byggð getur hugsað til þess að framtíðina. Það var að þakka
bættum samgöngum, samtök-
um og hugarfari. Ég nefni
þetta eina dæmi, en mikil
breyting og bót er á orðin. ef
óþurrkar, vetrarfrost, ísinn og
eldurinn, getur ekki lengur
ráðið niðurlögum þeirra, sem
eiga þröngt í búi, eða jafnvel
heilla héraða. Og ég hygg, að
þessu marki sé nú náð. Því
veldur samhugur fólksins og
samgöngutækin. En hversu
mik'.ð, sem véx tölum um veðr-
ið, þá mun óstöðugleikinn
haldast, og vér skulum gæta
þess, að hann fái ekki tök á
hug og hjarta. Umhieypingarn
ir og ros'nn eiga skylt við
hverflyndi og illindi, en trú á
landið og traust á þjóðinni er
oss lífsskilyrð', og þá fer held-
ur ekki hjá því, a.ð au-sun opn-
ist fyrir forsja Guos. íslending
ar hafa sýnt atoi'ku og geta
glaðzt við góðan árangiu’. En
sú tilfinnlng gripur alla &Sl-
hvern tíma, að vart verði við
ráðið fyrir eigin mátt og meg’-
in. Vér þurfum að finna, að
vér séum í samstarfi við hin
dýpstu rök og sterkustu öfl til-
verunnar.
Ég hef hér fyrir framan mig
á horðinu mynd eftir Einar
Jónsson. Blessaður veri hann
fvrir þann arf; sem hann eftir-
lét þjóð sinni. Hann kallaði
mynd'na Öldu. aldanna. Aldan
rís hátt —- í hvirfii og ehdar í
fagurri konumyrid. í sjónum í
kring syndir mannf jöldinn,
þeir berast inn í hvirfilinn, og
margir hafa með sterkunr átök
um og afli öldunnar borizt
hátt upp eftir, en aðeins einn
náð því að hvíla við brjóst
gyðjunnar. Það er glöggt, að
listamaðurinn vill að oss skilj-
ist, að sú mynd er af Kristi.
Mér finnst vænt um þessa
mynd, sem sýriir vora eigin
baráttu og þá hjáip, sem herst
oss og verður því öfiugri sem
ofar dregur.
Með þeim orðum vil ég
ljúka máli mínu og óska yður
aftur og allri þjóðinni árs og
friðar.