Alþýðublaðið - 05.01.1955, Síða 5

MiSvikudagur 5. janúar 1955
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
S
s
s
s
s
s
$
s
s
$
s
s
s
§
s
s
s
s
Reykjavík, 2. janúar 1955.
Kæri vinur.
MÉR verður fyrst fyrir á
krossgötum áramótanna að
þakka þér liðnar stundir og
óska þér og þínum gæfu og
geng.'.s í framtíðinni. íslend-
ingar hafa einu sinni enn
þokazt yfir erfiðasta hjalla
skammdegis, og þá fer vor-
þráin að segja t 1 sín. Feg-
ursta skilgreining jólanna í
norðlægu landi er sú að
kalla þau sólarhátíð, og þið
prestarnir getið auðvitað
lagt í orðið tvíþæitan skiln-
ing. Myrkrið, sem sigrast
þarf á, er heldur ekki allt
af náttúrunnar völdum
fremur en kuld'.rm og ísinn.
Hannes Hafstein sagði forð-
um, að öllum hafís verri
væri hjartans ís. Versta
myrkrið er á sama hátt
svartnætti fordómanna, öfg-
anna og sljóléikans. Okkur.
væri sannarlega þörf á vori,
sem hrekti þá óvætt á
flótta. — Sólargeislarnir
nægja ekki til þess sigurs,
þó að aldrei geti betri gesti
og langþráðari.
Onnur öldin.
Ég minntist á jólin. Þú
virðir viljann fyr.r verkið,
að ég lengi þann pistil. Forð
um daga voru jólin hátíð
ljóssins og barnanna. Full-
orðna . fólkið lúakkaði í
gamla daga til vors og sólar
á jólunum og gladdi í tilefni
þelrra börnin, sem urðu frá
sér numin af hrifningu yfir
smágjöíum og annarri til-
breytingu. Ég gleymi senni-
lega aldrei jólunum á
kreppuárunum austur á
Stokkseyri. Stærsta gjöfin,
sem ég man, var Bernskan
eftir Sigurbjörn Sveinsson.
Vig lestur henr.ar var eins
og álfahöllin opnaðist og
barnið gengi ssvintýrinu á
hönd. Nú þykir víst fáum
rausnarlegt að gefa svo litla
bók íslenzku barni. Borðin
svignuðu heldur ekki und-
an veizluföngum, en þá
höfðu menn líka aðra guði
en magann. Kertaljósin
voru smá, en dýrð þeirra
orkaði samt á hug og
hjarta. Nú er öldin önnur,
enda .illkleift framar. að
gera ungum eða gömlum til
hæfis. En þess vegna eru
jólin hætt að vera sams kon
ar fagnaðarhátíð og í gamla
daga.
Vonandi er þessu öðru
vísi háttað úti á landi en í
höfuðborginni. Hér er
ströndin, sem bylgjan skell-
ur á, en flóðið sígur hægt og
þungt yfir landið og skolar
burt því, sem fyrir var og
okkur kært frá barnæsku.
Breytingin er vissulega
ekki til bóta, því að öldu-
gangur á landi uppi rífur
gróðurinn af rót sinni og
lætur eftir sig auðn. Mig
langar að finna þessum orð-
um mínum stað með því að
segja þér sannleikann um
jólin í Reykjavík eins og
hann kemur mér íyrir sjón-
ir.
GróðajóL
Hátíð ljóssins og barn-
anna er orðin að gróðajól-
um. Nú er keppzt við að
auglýsa og selja alls konar
varning í tileíni jólanna.
Reykvíkingar geta ekki
lengur gert sér dagamun á
unaðslegustu hátíð ársins
nema kosta til þess hver um
sig þúsundum króna. Og
þeim fjármunum er ekki öll
um varið til kaupa á góðum
mat og fallegum fötum,
skrautlegum Ijósum, kær-
komnum gjöfum og leik-
föngum handa börnunum.
Á sölutorgi jólanna er boð-
ið upp glys og glingur, og
þar er þreytt kapphlaup um
fánýti og hégóma. Fátæk-
um manni er ofraun að
gleðja sig og sína, hann
verður fyrir vonbx-ígðum og
bíður ósigur. Gleði barns-
ins, sem gerði jólin í æsku
okkar að fagnaðarhátíð, er
fokin út í buskann í sterk-
viðri blekkingarmnar. Und-
irbúningur jólanna minnir
nú orðið á markaðsdaga,
sölutorg og uppboð. Aðdrátt
arafl þeirra er kraftur pen-
ingasegulsins. Og svo á
þetta að vera guði þóknan-
legt!
Ástæðan er sú, að must-
erinu hefur verið breytt í
banka og varningsbúð. Ég
á ekki aðe.'.ns við heimilin,"-
er umhverfast við þessi ó- •
sköp, heldur einnig og •
miklu fremur hjörtu mann-^
anna, sem glata þeim dásam ^
lega hæfile.'.ka að gleðjast^
og þakka og forherðast af s
heimtufrekju og sýndar-S
mennsku. Við spiilum börnS
unum með því að vanhelgaS
jólin og gerum sjálf okkuiÁ
að auraöpum án þess að^
vita af því, hvert fallþung-^
mannabústaðir í venjuleg-
um skiln'.ngi, kaupa bifreið-
ir, er svara tízkukröfum
miilljónamæringa í útlönd-
um, og halda veizlur, sem
séu svo íburðarmiklar og
kostnaðarsamar, að gestun-
um vaxi í augum að
hnekkja metinu. Þetta er
grímudansle.ikur eyðslunn-
ar og oflátungsháttarins.
En í nágrenninu býr fólk,
sem verður að iifa á vinnu-
tekjum sínum og berst í
bökkum af. þyí að ríku ó-
magarnir fá aldrei nóg.
Auðkýfingur í Reykjavík
er að byggja sér glæsilega
höll á fögrum stað. Tíú
hurðir í þessi salarkjmni
kosta sömu upphæð og al-
þýða manna fær að láni til
að koma sér upp íbúð, ef
heppnin er með — og neiin
í bönkunum og öðrum láns-
stofnunum eru margföid á
við jáin, þegar vinnandi
fólk leitar þangað í fjárbón.
Mun annars að vænta en
uppiausnar gæti í þjóðfé-
lagi, sem dylur myndir eins
og þessar í spegl; sínum?
Og kann ekki svo að fara,
að þessi upplausn leiði fyrr
eða síðar til örvæntingar, ef
ástandinu verður ekki
breytt með skynsamlegri
þróun af ábyrgum aðilum?
Var spillingin rneiri í must-
erinu í Jerúsalem, þegar
uppreisnarmaðurnn, sem
við kennum trú okkar við,
hreinsaði til þar íorðum?
Keppni við guð.
Sorglegast er þó, að al-
menningur tekur þátt í villt
um dansi sýndarmennsk-
unnar. Nú eyða Reykvíking
ar tugþúsundum í að upp-
ljóma kirkjugarðinn á jól-
unum. Þeir trúa ekki leng-
ur þeim dauðu fyrir því að
grafa hina dauðu. Ræktar-
semi við minningu fr/mlið-
inna ástvina er heilög
dyggð, en hún á ekki að
vera tildur og tízkufyrir-
bæri. Kirkjugarðinum verð
ur ekki valið fegurra skart
en lín mjallarinnar, sem
vetrardagurinn breiðir yfir
landið. Þar getur ekki skær
ari ljós en skin tungls og
stjarna' á hljóðri frostnótt.
Mönnunum sæm.r ekki að
bjóða guði út í samkeppni
um helgihald og hátíðleik á
landamærum lifs og dauða.
Slíkt er að ganga stóru
skrefi of langt í framtaks-
semi.
Hér er verk að vinna fyr-
ir prestana. Og þegar beir
rækja þessa skyldu, þá
mun svo fara, að fleiri
hlusti á boðskap þeirra af
athygli og alvöru en rúm-
liggjandi gamalmenni, sem
hafa messurnar í útvarpinu
sér tíl dægrastytt.ingar.
Ég hef ekki bréfið lengra
að þessu sinni. en gaman
væri, að þú skriíaðir mér
við tækifæri og lofaðir les-
endum Alþýðublaðs'ns að
kynnast skoðunum þínum á
málefnum dagsins og sam-
tíðarinnar — og einnig því,
sem hafið er yfir tilefni líð-
andi stundar.
Með kærri kveðju.
Helgi Sæmundsson.
ur straumurinn ber okkur. ^
Jólin eru því m.ður átakan-^
legasta sönnun þess, að ís- ^
lenzkt þjóðfélag er orðið^
skrípamynd. ^
Þessu myndi ég predika ^
’S
gegn af stólnum, ef ég væri
prestur og vildi söfnuðinum
Guðmundur Péfursson:
dir að
vel. Prestunum liggur of^
lágt rómur. Það heyrist i
ekki til þeirra í hávaðan-'í
um. Þess vegna verður að^
brýna raustina og hasta á-
þá, sem eru að missa stjórn^
á sér í dansinmn kringumi^
gullkálfinn. Og gullið er^
ekki nema skel, þunn og^
brothætt, ef hamarinn er'^
reiddur að henni. UndirS
skelinni er fúi spdlingar ogS
•blekkingar. Lífstréð er að S
rotna. . N
S
Tvær myndir. S
Tvær myndir úr Reykja-^
vík jólamánaðarins eru mér^
minnisstæðar. Þær sýna og\
sanna, hvert stefu;r: $
Nokkrum dögum áður en$
hátíð ljóssins og barnannaS
gekk í garð var haldið í höf- )
uðstaðnum uppboð á mál-J
verkum. Sum listaverkin ^
seldust á tugi þúsunda. Auð-
kýf.ingar buðu þar hver
kapp við annan eins og •
þetta væri íþró'ttamót kaup-^
skapar og sölumennsku. Nú^
vildi svo vel til, að hér voru^
á boðstólum fögur og verð-$
mæt málverk. En mér dattS
í hug önnur samkeppni S
sömu aðila. Hún er sama eðl^
is, en fer með nokkrum öðrl
um hætti heldur en upp £
boðið á málverkunum. Sú ^
keppni er fólgin í því að^
byggja skrauthýsi, sem eru^
sýnishallir f remur en J
■^•^•^-•^■•^■•^-•^•^-•^-•r--^-'^r-r--*r-.
EF VIÐ athugum landakort,
þá komumst við að raun um,
að stórt landsvæði er næstum
óbyggt, sem nær frá Höfða-
strönd í Jökulfjörðum að Ófeigs
firði í Strandasýslu. Við skul-
um fylgja þessari löngu strand
línu, frá Höfðaströnd, sem er
að norðanverðu við Leirufjörð,
en 'hann er vestasti fjörðurinn
af Jökulfjörðum, kringum Jök
ulfirðina, eftir strandlengju
Sléttuhrepps, að Aðalvík. í
Aðalvík hafa Bandaríkjamenn
hreiðrað um sig. Þaðan er aft-
ur óbyggt svæði vestur fyrir
Hornbjarg, en þar hýr vitavörð
urinn við Hornbj-íi'gsvita. Á-
fram höldum við, þar til við
förum að1 pálgast sýslumörk
Norður-ísafjarðarsýslu . og
Strandasýslu. í Revkjarfirði,
austasta bæ Norður-ísafjarðar
sýslu, er búið. Næsta byggða
ból, er íbúar Reykjafjarðar
geta leitað til að vestanverðu,
er Höfðaströnd. Það tekur tvo
daga að fara þangað og þarf
þess vegna að liggja úti eina
nótt á leiðinni. Það er aðeins
frábær tryggð við ættarstöðv-
arnar, sem heldur Reykjar-
fjarðármönnum kyrrum, þrátt
fyrir að þeir rpyndu hafa betri
afkomu annars staðar. Það er
hætt við, að þessi seinasta
byggð Hornstrandanna, sem
haldið er uppi án aðstoðar hins
opinbera, líði brátt undir lok.
Erfiðleikarnir eru orðnir það
miklir, að. þeir eru vart yfir-
stíganlegir. Norðasta byggð í
Strandasýslu, næsti bær að
austanverðu við Reykjarfjörð,
eru Drangar. Drangar 'hafa
verið í eyði um árabil, og sá,
sem býr þar nú, er aðfluítur
og ekki líklegt, að hann verði
þar t'l langframa. Þá er komið
að Ófeigsfirði í Árneshreppi,
sem er nokkurn veginn tryggt
að haldist í byggð á næstunni.
Hvað eigum við aö gera við
þetta stóra landsvæði? Eigum
við að hefj a áróður fyrir því
HORNSTRANDIR ERU ^
komnar í eyði og byggjast \
naumast aftur í náinni framS
^ tíð. En greinarhöfundur bcr S
fram þá athygHlsverðu til- S
S lögu, að þetta ónotaða land- )
S svæði vlerði gert að þjóð- S
S garði og náttúran þar látín S
S þróast að vild sinni x friði, ^
S ósnortin af mannshöndinni, ^
S unz ltomandi kynslóðir, sem
> kunna a'ð hafa not fyrir ^
• Hornstrandir byggja þær ás
^ ný. Orðið er laust, ef fleiri S
^vilja ræða hugmyndina hérS
^ í blaðinu. S
að fá fólk til að flytja þangað
aftur og veita því allverulegan
fjárhagslegan styrk eða eigum
við að gefa þetta landsvæði á
vald náttúrunnar, sem ósnortið
landsvæði?
Island er eitt af þeim fáu
löndum í veröldinní, sem er
svo hamingjusamt að eiga
meira land en íbúar þess þurfa
að nota. Víða stynja þjóðirnar
undan of mörgum ibúum og of
mikilli fólksfjölgun. Hjá nokkr
um vofir thungurvofan ‘yfir í
nánustu framtíð, en hjá öðr-
um er hún þegar farin að
höggva skarð í fólksfjölgunina,
í því skyni að koma.. á jafn-
vægi.
•íbúatala fslands hefur tvö-
faldazt síðan um aldamót, og
með sömu fólksfjölgun og á
sér stað nú mun hún tvöfald-
ast á næstu 35 árum. Það eru
takmörk fyrir því, hvað ísland
getur brauðfætt margt fólk.
þrátt fyrir alla tækni, og með
| sama áframhaldi getur farið
svo, að við höfurn ekki rúm
fyrir syni og dætur landsins
á þessum 100 þúsund ferkíló-
metrum.
í dag hefur þjóðin langt um
meira landrými en íbúar henn
ar hafa not fyrir. Þess vegna
er það óhagkvæmt frá sjónar-
miði fólksins, sem byggir og
þjóðin vill láta byggja hina
erfiðu, afskekktu hluta lands-
ins, svo sem Hornstrandir og
útnesjastaði. Frá þjóðhagslegu
sjónarmiði hlýtur það líka að
vera óhagkvæmt að viðhalda
og stofna til byggðar á af-
skekktum og einangruðum stöð
um, er hljóta að verða kostn-
aðarsamir. Það yrði betra að
styrkja þetta fólk til að setj-
ast að, þar sem vegasamböndi
eru og rafmagn fyrir hendi eða
væntanlegt. Afköstin af bú-
skapnum í þágu bjóðs.^búsins
yrðu meiri og efnah3gsafkoma
fólksins betri.
Hvað eigum við þá að gera
við Hornstrandlrhar?
Þar skulum við stofna þjóð-
garð. friðað svæði. þar sem
náttúran fær að vera í friði,
ósnortin af mannshöndinni og
láta komandi kynslóðir, er
kynnu að hafa not fyrir þetta
land, nema það á ný. Grundir
og slægnalönd, er fyrr sá varla
stíngandi strá upp úr, er nú vaf
ið kafgresi, og gróðurinn leggur
undir sig ný lönd, þar sem áð-
ur var blásið land. Dýralífið
hefur tekið breytingum í þá
átt, að dýrin eru mun gæfari.
Haldi þessi þróun, áfram, mun
ekki líða á löngu, þar til vi5
getum litið á Hornstrandir á
líkan hátt og landnámsmenn
vorir litu land vort.
Þar sem ísland er eyland,
hafa meginlandsdýr ekki getað
tekið sér bólfestu hér utan ref
urinn, er hefur borizt með ísn
um frá Grænlandi. Þar sem.
við höfum á Homströndum
stór og víðáttumikið land-
svæði, sem ekki er notað,
myndi vera tilvalið að flytja .
þangað dýrategundir, er gætu
lifað af gróðrinum og þyldu
loftslagið. Ekki væri heldur
ólíklegt, að fleiri dýrategund-
ir af hjartarkyninu myndu
I i Framihald á 7. síSt*.