Alþýðublaðið - 07.01.1955, Blaðsíða 7

Föstudagur 7, janúar 1955
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Læknisiræðiiegir
leyndardómar
Framhald af 5. sxðu.
Árið 1943 fór ég leiðangur
um ýmis landsvæði. þar sem
malaría er mjög útbreidd, og
var tilgangurinn aö finna ein-
hver ráð til að hefta útbreiðslu
hennar. Á votlendinu umhverf
is Amazonfljótið virðist hinn
ákjósanlegasti Staður fy.rir
moskitófluguna, sem ber þenn
an sjúkdóm á miili manna,
enda var hann þar í alg'leym-
irígi. En engu að siður komst
ég að þeirri staðreynd, að í
þorpinu Breves, sem telur 557
íbúa, er malaría með öllu ó-
þekkt fyrirbæri. Ofar við fljót
ið stendur annað þorp, sem
Gurupa nefnist, og telúr um
tvö þúsund íbúa. Þar er fátækt
mikil og óþrifnaður. Yotlendi
er allt umhverfis þorpið. Engu
að síður ráku íbúarnir upþ stór
augu, þegar ég mxnntist á ma-
lai-íu., „í heila öld að minnsta
kosti hefur enginn hér tekið
þann sjúkdóm," sögðu þeir. Ogj
þar eð . ég gat ekki fundið.
niinnstu sönnun uin hið gagn-j
stæða, hlaut ég að taka orð
þeirra trúanleg.
Og við skulum athuga það.
að malaría er einhver sá skæð-
asti sjúkdómurj sem nú þekk-
ist, og árlega verður milljón-
um manna að fjörtjóni.
í þessum sama leiðangri
kom ég' í tvö þorp í Brasilíu,
Péixe og Porto Nacional. t því
fyrrnefnda var malarían svo
skæð, að fjöldi íbúanna var
gersamlega öryrkjar af hennar
völdum. Hið síðarnefnda var í
9.0 kílómetra fjarlægð, en þar
var þessi sjúkdómur með öllu
óþekktur. ..Þannig hefur það
alltaf verið.,“ sagði fólk þar.
Og það sagði mér einnig. aö ef
e.inhver úr því þorpi dveldist
um skeið í Péixe, sýktist hann
þar venjulega af malaríu., án
þess þó, að nokkur íæki veík-
ina af honxxm, þegar harin
kæmi heim aftur.
Ekki yirðist þet.ta ónæmi
vera arfgengt. Gangi persónur
úr þessum þorpum í hjóna-
band, sem er mjög altítt, far
þpð eftir því í hvoru þeirra
þau stofna heimili, hvort börn
þeirra taka sjúkdóminn eöa
ekki.
Hið e'na, sem 6g fann ólíkt
með þessum tvcim þorpum,
var vatnið. í Pék'e sækir fólk'
vatn í ÍLjótrð, en í Porto Naeio--
nal sjá uppsprettukndir íbúun
um fyrir neyzluvatff, sem
virðist mjög steincfnaríkt.
Mig 'fý-sir mjög að láta efna-
greina neyzluvatn íbúanna í
þessum þorpum, — og tveim
þorpum öðrum, öðru í Bolivíu.
en hinu í Berú, er ég athugaði
í þessari sömu ferð, en í báð-
um þeim þorpum e-r malaría
óþekkt fyrirbæri. í grennd við
þessi þorp verpir moskitóflug-
an eggjum sínum í i.ygna vatns
polla eins og annars staðar, en
hið furðulega skeður, að lirf-
urnar ná því aldrei að breytast
í fullþroska flugur. Eitthvað
er það í vatninu sjálfu, jarð-
veginum eða loftinu, sem kem-
ur í veg fyrir þá þróun.
Fyrir nokkrum árum dvald-
ist ég í Mið-Brasilíu við rann-
sóknarstörf. Sagði þá fylkis-
læknir nokkur mér frá bví, að
krabbamein mætti heita með
öllu óþekktur sjúkdómur á
sínu læknissvæði. Ég athugaði
skýrslu, er fjallaði um 60 000
dánarorsakir, — og var krabba
meins þar hvergi getið.
ORÐIÐ „GEÐVEIKI“
EKKI TIL.
í M'.ð-Bolivi'u, íylkjunum t
Cochabamba og Chuquisca, j
eru geðsjúkdómar svo sjald-1
gæfir, að orðið „geðveiki” fyr- (
irfinnst ekki í tungu íbúanna.
Þegar ég reyndi að lýsa ein-
kennum ofsóknaræðis og geð-
klofa fyrir þeim, höfðu þeir
ekki minnstu hugmynd um við
hvað ég átti. í öllum öðr/.m
löndum og héruðum Suður-
Ameríku er geðsýki jafn út-
breidd og annars staðar.
íbúar fyrrnefndra fylkja
eru nægjusamir, en leggja
hart að sér við vinnu. Metnað-
ur er þeim óþekkt hu:gtak, —-
þar unir hver glaður við sitt í
h'num afskekktu fjalldölum.;
Sumir álíta, að í þessu liggi or-
sök þess, að þeir bekkja ekki
til geðsjúkdóma. Það er þó
ekki trúlegt þar e'ð víðs vegar
um heim lifir fjöldi manna við
svipað áhyggjuleysi og éin-
angrun, og þjáist samt sem áð-
ur af ofsóknaræði og hugkIofa„
engu síður en áðrir.
Sullaveiki þekkist ekki með
al íbúa í Callejón de Huylas,
75 mílna löngum fjalladal í
Perú, .enda þótt sá sjúkdómur
sé landlæg plága í næstu héuð
um. Og enn vaknar spurning-
in. — hvað veldur?
JAFN'VEL TANN-
SKEMMDIR . . .
í allmörgum borgum hefur
verið gripið til þess ráðs að
blanda neyzluvatnið fiuorini
til varnar tannskemmdum. I j
hefur mér ekki tekizt að rann-
saka þessa leyndardóma . til
hlítar. Ég hlýt því að vara fólk,
sem þjáist af einhverjum þeim
sjúkdómum, sem hér hafa ver-
ið nefndir, við að flytjast til
þessara héraða í von um bata.
Enn sem kómið er vitum við
ekki nægilega mikið um orsak-
ir þessa ónæmis til þess.
RANNSÓKN NAUÐ-
SYNLEG.
Ymsir vísindamenn hafa rck
izt á aðra staði, þar sem ónæmi
er ríkjandi gagnvart sérstök-
um sjúkdómum, og eru þessir
staðir dreifðir um víða veröld,
■en þó flestir afskekkt;r. Ber
bráða nauðsyn til að skipa
nefnd færra vísindamanna til
að rannsaka slík fyrirbæri til
hlítar og veria til bess fé úr
alþjóðlegum sjóðum, auk þess
sem heilbrigðisráðuneyti
menningarríkja legö i nokkurt
fé af mörkum til þeirrav starf-
semi. Árangurinn gæti orðið,
sá, að við öðluðumst nýja þekk
ingu, sem yrði okkur að ómet-
anlegu liði í baráttunni við þá
skæðustu sjúkdóma, sem nú
þjá mannkynlð.
Sinfóníuhljómsveitin.
Kíkisútvarpið.
r
í Þjóðleikhúsinu sunnudaginn 9. janúar kl. 3,30 síðd.
Stjórnandi: Róbert A. Ottósson.
Einleíkari: Isaac Stern.
Verkefni:
W. A. Mozart: Forleikur að söngleiknuin „Leikhús-
stjórinn“.
F. Mendelssohn: Fiðlukonsert í c-molL
R. Schumann:: Sinfónía nr. 4 í d-moll.
Aðgögumiðasala í Þjóðleikhúsinu.
fellum er um að ræða sálrænt'
ástand, sem að ílestn leyti svip
ar til þess að vera það upptek-
ínn af hugsunum sínum, að
stund og staður gleymist, en í
öðrum er meðvitundin hrifin
burt og horfin á vald einhvers
máttar eða hugsjónar. svo að
afleið'.ngarnar verða lömun
skynjunar og loks hálfgert
meðvitundarleysi.
Innblástur spámannanna
verður gjarna að „ekstasis11.
'Spurningunni „hvað er spá-
maður?“ mætti — af því, sem
nú hefur verið grebit — svai'a
ur ævinlega fengið köllun til
starfs síns. Hann er sér þess
meðvitandl, að har.n er á valdi
guðdómlegs vilja, sem einn
ræður forlögum hans og boð-
skap.
Árnarholf
Brasilíu fyrirfirínást haii hér-1
uð, þar sem íbúara - eru með
óskemmdar eða lítx skemmdar
tennur. enda þótt neyzluvatn-
ið sé gersamlega -snautt.að flu- ,
or'ni. Þarna er um gátu að'
ræða, sem okkur ber ríauðsyn
til að ráða.
Vísindamenn verða umfram
allt að varast að vekja vonir
með fólki, sem ekki byggjast á
öruggum staðreyndum. Enn
loKkrar siuiiir os
nú þegar. '
Spámennirnir og skáidin
Framhald af 5. síðu.
þessar trúarhugmynd'r. Þann-
ig var það með ýmsa af dýr- j Þannig: Spámaður er boðberi
lingum og helgum mönnum og guðlegra opinberauá, sem
konum miðaldanna. Þeir kom- hann hefur öðlazt fyrir inn"
ust 'í'- hrifningarástand, sem í -blástur eða í hrifningarástandi
öllu bar þau einkenni, semj (..ekstaás"-). Spámaðurinn hef
venja er að telja t:l .,ekstasis“,
en lýstu því aldrei á þá lund,
að um sameiningu við guðdóm
inn væri að ræða. Glöggt dæmi
um þetta er heilög Blrgitta.
Trúarbragðasálfræðingar nú-
tímans skilgreina hugtakið
„ekstasis“ nokkuð á annan
veg. Johannes Lindblom gerir
þess grein í riti því hinu mikla,
sem hann hefur skrifað um
spámenn ísraels á þessa leið:
„Ekstásis er sálrænt ástand,
sem einkennist af því, að. með-
vitundarlífið (sjálf mannsins).
verður altekið af einni tilfinn-
ingu, einni hugmynd eða hug-
sýn, eða samstilltum lxóp hug-
mynda, og ekkert an.nað kemst
að. Meðvitundarlífið hverfur
allt í þennan brenmdepil, sál-
arjafnvægi raskast og sjálf-
stjórn glatast. Katarina frá
Siena, sem flestum öðrum
fremur var gædd hæfileikum
sjálfskoðunar og sjálf-sprófun-
ar, einnig er hún var í hrifn-
ingarástandi, heíur lýst
reynslu sinni á þessa leið:
„Meðvitundin er ekki tengd
neinu nema Guði einum. Ö11
þekkingarþrá og viðleitni bein
ist að sannindum guðdómsins,
hughrif sálarinnar er elska til
og samstilling með því.
Framhald af 8. síðu.
stæðum sjúklingum. Fáyj+ar á
öllum aldri, sturlað fólk, rudda
legir psykópatar, . dr/rkkj u-
menn og sjúk gamalmenni
veltist þarna hvað ínnan.- um
annað. Nægileg aðgreining
eftir kynjum og sjúkdómum
er ógerleg, eins og húsakyun-
um er háttað, þótt reynt hafi
verið að bæta þar um á síð-
uátu árum.
liðjan Esja h.í.
Þverholtí 13.
IQðfi)
Vegamála'stjórnin vill ráða 1—2 vex-kfræðinga.
Launakjör samkvæmt 'kjarasamningi við rikis-
•stjórnina. .......
Umsóknir sendizt fyrir 17. þ. m. til vegamálastjóra.
augu andans skoða. Öll öfl sál
arinnar sameinast og leggjast
á eitt um það að sökkva sér
niður í hugsunina . :.im eitt —
Guð. Þess vegna hverfur hver
kennd líkamans og skilningar-
v!tin fá ekki lengiu' borið boð
frá umhverfinu. Augað sér
ekki, eyrað heyrir ekki, tung-
an talar ekki.“
Af þessu má Ijóst vera, að
höfuðeinkenni. hrifn'ngará-
stands þess, sem. nefnt hefur
verið „ekstasis“ ex'u tvenns
konar: Annars vegar er óvenju
leg sálræn hrifni, sem veldur
•þvíy að hugurinn er tekinn
fanginn, hins vegar jafn ó-
vénjulegt sálrænt athyglis-
leysi, áhugaleysi, útilokun. En
hitt skal þó jafnframt tekið
fr.am til þess að fvrirbyggja
allan misskilning, að „ekstas-
is“ getur verið á mjög misjafn
lega háu stigi. í nokkrum til-
ENGINN GEÐVEIKRA-
LÆKNIR.
3. gr. þessa frumvarps ræðir
læknisþjónustuna. Hún er und
arlega orðuð. Borgarlæknir á
að annast heilsuvernd vist-
manna, en þess er ekki getið.
hver eigi að annast sjúkra-
sem hjálpina eða lækningar. Nú er
fyrir þeirri læknisþjónustu í
reglum hælisins.'
Lagði Alfreð Glslason síðan
fram svohljóðandi tillögx::
Með hliðsjón af því, sem
fram hefir komiS við umræS
ur á fundi bæjarstjómar,
satnþykkir hún að vísa „Fmm
varpi að reylum fyrir Vist-
heimilið í Arnarholti“ til
bæjarráðs, í því skyni aSð það
og borgarlæknir taki from-
varpið til nánari athugunar.
Samþykkt var að íresta mál
inu, og tillagan þannig efnis-
lega samþykkt.
hér þó eingöngu um sjúkt fólk
að ræða, og það að langmestu
leyti geðsjú'kt. Það er geð-
veikralæknir, sem á að annast
meðferð þessara sqúklinga,
enda heflr slíkur læknir gert
það á umliðnum árum. Hvers
vegna er hans verk-efni ekki
getið í 3. greininni? Hvort
borgarlæknir he'.tir yfii'lækn-
ir iheimilisins, skiptir litlu
máli, en það á ekki að asilast
til þess af honura, að hann
ræki þar önnur störf en eftii'-
lit í mesta lagi. Borgarlæknir
inn á ekki að vera hælis- eða
spítalalæknir, hvorki í Arnar
holti ná annars staðar. Hans
stairfskráfta er mairi þörf á
öðrum sviðum heilbrigðisþjón
ustunnar. Að sjálísögðu á að
ráða formlega til þessara starfa
þann geðlækni, sem nú í mörg
ár hefir sinnt þar störfum með
prýði, og það á að geja ráð
Rímnaféíagfó
Framh. af 2. síðu.
koma rimnasafniríu á laggirn-
ar.
NÝIR FÉLAvGSMENN
Ástæða er t til áð hvetja
menn til að ganga í Rímnafé-
lagið. Það hefur merku hlut-
verki að gegna. Rímurnar eru
ein yfirgripsmesta bókmennta
grein þjóðarinnar, og íslenzk
bókmenntasaga verður ekki
rakin né rædd án þess að við-
unandi úrval íslenzkxar rímna
gerðar verði prentað. Þeir fjöl-
mörgu menn, sem hafa áhuga
á íslenzkum fræðum, ættix hið
fyrsta að ganga í félagið og
eignast rit þess frá upphafi.
Rit Rímnafélagsins verða verð
mæt eign. en útgjrjldin eru eng
um tilfinnanleg séu þau keypt
jafnóðum.
Nýir félagar- gefi sig' fram
við einhvern ur stjórn félags-
ins, en þeir eru Jörundur
Brynjólfsson alþm., Arnór
Guðmundsson, skrifstofustjóri
Fiskifélagsins. og Ragnar Jóns
son hrl., Laúgavegi 8. Einnig
tekur Finnur Sigmundsson
landsbókavörður við nýjum fé
lögum.
bókaúf-
ORATOR, félag laganema í
Háskóla íslands, þakkar öllum
þeim bókaútgáfufyrirtækjum,
er gáfu bækur í bókásöfnun
þá, er laganemar í Háskóla Is
lands stóðu fyrir og sendar
voru vistheimilinu á Litla-
Hrauni að gjöf á annan dag
jóla 1954.
Einnig vilja laganemar
þakka á áþessum vettvangi
sææigætisverksmiðjum i
Reykjavík svo og Tóbakseinka
sölu ríkisins fyrir góðfúslega
veittan jólaglaðning, er laga-
nemar færðu vistmönnum á
Litla-Hrauni á annan dag jóla.