Alþýðublaðið - 16.01.1955, Blaðsíða 5

Sunnudagur 16. janúar 1955.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
5
Stjórn Félags
VIÐ LÁSUM á miðv'kudag
inn svar yðar til Félags ísl.
myndlistarmanna við boðs-
bréfi þess um að þér senduð
fimm myndir eftír eigin vali
á Rómarsýninguna. Eins og
við sögðum í bréfinu, sendum
við þrem listamönnum öðrum
sams konar boð, þelm As-
mundi Sveinssyni, Jóhannesi
Kjarval og Jóni Stefánssyni.'
Ætluðum við þeirn og yður j
pláss í bezta sal, sem íslenzka
deildin hefur til umráða á sýn
ingunni. Við metum mikils
hinn kurteisislega tón í bréfi j
yðar og viljum leitast við að ,
sýná aðra eins stillingu í þessu
viðkvæma máli. En æskilegra j
hefði verið, að listamenn hefðu .
rætt þetta innbyrðis án milli-
göngu blaðanna. Þér hafið val j
ið þessa le'ð, og verðum við
því að mæta yður þar.
Það er rétt, að vitneskja um
fyrirhugaða Rómarsýningu
foarst fyrst hingað til lands í
fyrravetur, eða n'ánar tiltekið
í bréfi, dags. í Stokkhólmi 17.
febrúar. Fyrst í stað var aðeins
um ófullburða hugmynd að
ræða. enda fóru næstu fimm
mánuðir í athugun á tilboð/iu
og undirbúningsstörí. Þann 13.
júlí var tilboðl ítölsku ríkis-
stjórnarinnar svarað játandi,
og skömmu síðar staðfesting
hennar. Þann 17.—23. septem
foer sat fulltrúi Félags ísl
myndlistarmanna fund með
fulltrúum hinna Norðurland-
anna í Rómaborg, og var til-
gangurinn sá, að skipta sýning
arrúmi milli þátttökuríkja og
ræða við stjórnarvöldin í Róm
um framkvæmd sýningarinn- j
ar. í byrjun október bárust |
hingað fyr.stu teikningarnar i
af sýningarsölunum •— ekki í
sumar eins og þér fullyrðið —
og var þá auglýst í blöðum og
útvarpi, að sýning þessi stæði;
fyrir dyrum. Þann 15. nóvem
foer s. 1. var loks endanlega
undirritaðut samningur mijlli
Norræna Listbandalagsins ann
ars vegar og ítölsku ríkisstjórn
arinnar og bæjarstjórnar Róm
ar hins vegar. Staðfestingu á
sannleiksgildi þessara upplýs-
inga getið þér fengið hvenær
sem er hjá formanni eða ritara
Félags ísl. myndlistarmanna
með því að líta skjölln eigin
augum.
Endanlegt boð um samnor
ræna listsýningu í Róm lá því
ekki fyrir, fyrr en um miðjan
nóvember s.L. — en ekki í
fj>rra vetur, eins og þér segið.
Eins og þér sjá.ð, var því
ekki mögulegt að bjóða nein-
um þátttöku fyrir þennan
tíma. Því síður kom til mála
að skipa dómnefnd, meðan ó-
vissa ríkti uih framkvæmd sýn
íingarinnar. Hitt virðist yður
ekki kunnugt, að Svavar
Guðnason, formaður félags
okkar, ræddi margsinnis yið
Jón Þorleifsson um Rómarsýn
Inguna og skýrði honum frá
gangi málanna, cnda unnu
þeir þá saman að undirbún-
ingi listsýningar þeirrar, sem
haldin var í Kaupmannahöfn
í aprílmánuði s.l. í tilfeni
Norðurlandafarar forsetahjón-
anna. Er þeir komu til Kaup-
mannahafnar í erindum þess-
arar sömu sýningar, hafði
Svavar éinnie tal af Jóni Stef-
ánssyni í íbúð hans í Breið-
götu (Jón Þorleifsson var við-
rsyningin i Kom.
enzkra myndlísfarmanna svarar
staddur) og spurði um álit
hans á því, hvort íslendingar
ættu að taka bátt í sýningunni
í Róm, ef úr boðinu yrði. Jón
Stefánsson hvatti þ’ess eindreg
ið og sýndi málinu þá fullan
skilning, enda og síðar, er við
höfum haft tal aí honum.
Nafni hans Þorleifsson virðist
huga, að Nýja myndlistarfélag
nú ofar öllu hafa þá kröfu í
ið fái að' skipa tvo fulltrúa í
dómnefnd móti tveim fulltrú
um Félags ísl. myndlistar-
manna. Þet.ta atr.iði, - sk'.pun
dómnefndarinnar, verður yður
tíðrætt um í bréfi. yðar, enda
mikilvægt, og skal vikið að því
nánar, áður en lengra e’r hald-
ið.
Það er bezt að íaka af allan
vafa strax: Félag ?sl. myndllst
armanna getur eitt skipað dóm
nefnd (sem það og nú hefur
gert). . einfaldlega vegna þess,
að Félag ísl. myndiistarmanna
er eina myndlistarfélag ís-
lenzkt, sem er deild í Norræna
Listbandalaginu og þar af lelð
andi eini löglegi aðili að hinni
fyrirhuguðu listsýmngu í Róm
nú í vor. Þetta er vald, sem
ekki er hægt að framselja,
staðreynd, er breytist ekki,
þótt félag yðar ósk'i ef til vill
annars ástands í myndlistar-
málum. Hitt er annað mál, að
við hugðum á samstarf við yð-
ur og töldum sanngjarnt, að í
dómnefndinni sæti einn lista-
máður, sem Nýja myndlistar-
félagið bæri sérstakt traust til
og gerði tillögu um, að fengi
þar sæti.
Sem yður er kunnugt, hugð
um við ennfremur á samstarf
um fjárútvegun, og báðum
við vður og Jón Þorleifsson
um undirskriftir á umsókn
okkar um fjárstyrk til Alþing
is; en þið neituðuð báðir, þótt
einkennilegt megi virðast. Aft
ur á móti brugðust þeir Jó-
hannes Kjarval og Tómas Guð
mundsson, formaður Banda-
lags ísl. listamanna vel við
málaleitan okkar um meðmæli
með umsókninni.
í bréfi yðar teljið þér, að
jafnrétti félaganna myndi
vera fólgið í því, að bæði ættu
tvo fulltrúa i dómnefnd. Er
yður fullkomin alvara. með
iþessum orðum? Félág ísl.
myndlistarmanna telur 41 fé-
lagsmann, Nýja mvndlistarfé-
lagið 7 og félagið Óháðir lista
menn 3. Samkvæmt því ætti
Félag ísl. myndiistarmanna
rétt á 12 fulltrúum, gegn 2 frá
Nýja myndlistarfélaginu og
einúm frá félag'nu Óháðir
listamenn, ef farið væri eftir
venjulegum lýðræðisreglum
Okkur hefur aldrei komið í
hug að halda fram slíkri til-
högun, enda 15 nianna dóm-
nefnd hlægileg markleysa.
Stofnun hinna tveggja nýju
félaga, Nýja myndlistarfélags
ins og félagsins Óháðir Hsta-
menn, sýna, að það gæti óneit
anlega orðið íslenzkum mynd
listarmönnum auðvelt for-
dæmi að sofna ný og ný smá
félög og fá þar með ótölulegan
fjölda alls konar fulltrúa í
væntanlegar dómnefndir við
sýningar, bæði innan lands og
utan. Að slíkt yrði til bóta fyr
ir listina hér á landi. er mikið
efamál.
Félag íslenzkra myndlistar-
manna skipaði þessa menn í
dómnefnd í byrjua janúarmán
aðar: —• Ásmund Sve^.nsson,
Gunnlaug Scheving, Svavar
Guðnason og Þorvald Skúla-
son.
Mánuði
[ að árið 1952 kostaði Félag Tsl.
I myndlistarmanna ,-sýningu í
| Stokkhólmi á verkum yðar_ og
' Jóns Stefánssonar, enda þótt
þið væruð þá gengnir úr félagi
okkar. Óskuðuð þið Jón þá sér
staklega éftir því, að þeir Þor
! vaidur Skúlason og Gunnlaug-
ur Scheving ynnu með ykkur
að vali myndanna. Mæltust þið
jafnframt til þess, að Þorvald-
ur færi til Stokkhó’ms með
verkum ykkar td oð sjá um
áður sendum við uppsetningu þeirra á staðnum.
Nýja myndlistarfélaginu bréf, Þá gátuð þér sýnt án minnstu
þar sem spurt er, hvort það aðstoðar manna úr vðar eigin
kynni að æskja þess, að við félagi. Ásmundur, Gunnlaug-
tilnefndum Jón Þorleifsson ur, Svavar og Þorvaldur eru
eða einhvern annan ykkar reyndir dómnefndarmenn,
manna í dómnefnd. Ekkert
svar barst við þessu bréfi —
hvorki 7. desember eða síðar.
Þann 5. janúar var Jóni Þor-
leifssyni , aftur skrifað um
sama efnis, og nú barst svar.
frá Nýja myndlistarfélaginu,1
dags. 7. þ. m. Var svarið. á þá
leið, að boðið yrði ekki þegið, I
nema um 2 menn yrði að ræða lag íslenzkra myndlistar-
frá yðar félagi. manna um styrk til alþ'.ngis til
Það er á m'.sskilningi byggt, þess að hrinda Rómarsýning-
að Félag ísl. myndlistarmanna unni í framkvæmd. Fjárveit-
hafi ætlað að hafa abstrakt. inganefnd tók málim? afburða
málara í meiri hluta dóm- vel í upphafi, og voru allir
nefnd.ar. Ef Jón Þorleifsson nefndarmenn sammála um að
hefði tekið sæti í nefndinnl, leggja því lið. Samþykkxi
væri aðstaðan jöfn: Jón Þor- nefndin fyrir sitt léyti að veita
leifsson og Scheving (natúral- 100 000 krónur til sýningarinn
istar), Svavar og Þorvaldur ar án skilyrða, En er t'.l at-
(abstrakt). Hlutverk Ásmund- kvæðagreiðslu kom við aðra
ar er aðeins að sjá um val högg umræðu fjárlaga, voru aðrar
mynda. Annars virðist þetta tillögur nefndarinnur sam-
vera í fýrsta skipti, sem . þér, þykktar af þingmönnum, en
vantreystið abstrakt málaran-, þessi ein dregin t'.l baka (sam-
um Þorvaldi Skúiasyni til- kvæmt ósk menntamálaráð-
herra?).
Hváð hafði gerzt? Gat það
átt sér stað, að menn úr Nýja
enda lýsið þér yfir í bréfi yð-
ar, að þér berið ekki brigður á
samvizkusemi þéssara manna,
en gefið þó jafnframt í skyn,
að þeir séu ekki dómbærir á
natúralistiskar myndir.
En nú skal haldið áfram að
rekja sögu máisins.
í byrjú'n desember sótti Fé-
þess að velia natúralistiskar
myndir á sýnmgu. Viljum við
í allri vinsemd miniia yður á, '
myndlistarfélaginu hafi geng-
ið í þingsal og'. á fund mennta-
málaráðherra og ró.ð að því
öllum árum, að starfsbræður
þeirra yrðu sviptir sýningar-
styrk ■— komið til vegar óað-
gengilegum skilyroum, en sér
sjálfum til handa meirihluta-
aðstöðu um allar framkvæmd-
ir vegna sýningarinnar? Sýn-
ingar, er við á jafnréttisgrund
velli höfum stofnað til með
deildum hinna Norðurlandanna
og einir förum með fullt um-
boð fyrir af íslenzkri hálfu.
Um sv.ipað leyti óskaði
menntamálaráðherra eftir því,
að Félag íslenzkra myndlistar-
manna ritaði sér bréf um vænt
anlega dómnefnd og aðra til-
högun sýningarinnar. Félagið
gerði þetta umsvifalaust og
bauð upp á viðræður, ef óskað
væri, en bíður enn eftir svari,
ef það þá ekki er fólgið í eftir-
farandi skilyrðum, sem sam-
þykkt voru rétt fyrir jólin
samhl'.ða 100 000 króna styrk-
veitingunni: — .Fjárlög 15.
gr. XLIV . .. enda annist 2
fulltrúar Félags íslenzkra
myndlistarmanna, 2 fulltrúar
Nýja myndlistarfélagsins og 1
fulltrúi félagsins Óháðir lista-
menn myndaval og aðrar fram
kvæmdir.“ Tillögunni, sem
borin var fram af Jóhanni Haf
stein, var dembt á þingheim,
óviðbúinn og óvitandi um
rangsleitni, sem verið var áð
knýja fram. Er ekk: að efa, að
þingmenn hefðu fellt þessi
rangsnúnu ákvæði tiilögunnar,
hefðu þeim verið málavextir
að fullu kunnir.
Stjórn Féiags íslenzkra
myndlistarmanna.
Hetja hversdagslífsins
EIN AF MESTU hetjum
hversdagslífsins, sem ég hef
þekkt, verður borin til grafar
á morgun, Guðbjörg Guð-
brandsdóttir, sem lézt að Elli-
heimilinu Grund 10. þessa
mánaðar, á áttugasta og átt-
unda aldursári sínu. Saga
hennar frá barnæsku var hetju
barátta við umkomuleysi, von
brigði, fátækt og einstæðings-
skap. Samt sem áður bar hún
alltaf höfuðið hátt, var glað-
lynd, vel greind, djarfmælt
og beygði sig ekki við hvern
sem var að eiga. ■— Hún var
vinkona mín í áratugi. Ég skrif
aði einu sinni viðtal við hana
og birti í „Heima er bezt“.
Það er það eina, sem birzt hef
ur um hana á prenti. — Og þó
var saga hennar og frásagnar
gáfa hennar gott bókarefni,
miklu berta bókaréfni en
margt það, sem skráð er.
Guðbjörg fæddist að Haga
í Holtahreppi í Rangárvalla-
sýslu 5. maí 1876. Systkinin
voru fimm, en móðir hennar
lézt af barnsburði harðindavet
urinn mikla 1881. Harðréttið
jog fátæktin var svo mikið, að
i hún þoldi það ekki og lét lífið.
iFaðir Guðbjargar sá um börn
in eins og honum var unt, en
svo fór að vonum. að hanh
varð að fá sér ráðskonu, en
um leið tók sveitin við tveim
ur börnunum, miðbörnunum,
og annað þeirra var Guðbjörg,
aðeins fimm ára gömul. Eitt
sinn sagði hún við mig: ,,Mér
var þá kastað út í harða ver-
öld, einmana og óstudd, mál-
svarslaus, á miskunn ókunn-
ugra“. Enda varð hún þess vör
Guðbjörg Gúðbrandsdóttir.
Hún lenti á vondu heiniili.
Bóndinn lá rúmfastur, en ráðs
maður stjórnaði búinu með
konunni. Hann var drykkfellt
illmenni við menn og skepn-
ur. Var telpan oft barin, og
flýði hún þá til gamalmennis-
ins í rúminu. Og oft tók það
svari barnsins. Alltaf var hún
látin ganga berfætt á sumr-
in, og leirmýrin brenndi fæt-
ur hennar. Þannig var hennar
fyrsta ganga. Henni var ofgert
bæði líkamlega og andlega.
Ein mokaði hún sjö ára gömul
undan sex eða sjö stórgripum,
og samt loftaði hún varla skófl
unni. Þarna lærði hún þó að
lesa og skrifa. Eitt sinn kom
séra Matthías Jochumsson ábæ
inn. Þá hafði Guðbjörg litla
skrifað kvæði hans ,.Þórsmerk
urför“. Skáldið fekk að sjá
það og mælti: ,,'Þetta er vel
skrifað, góða mín“; og bætti
svo við: „og rétt“. Það var
fyrsta viðurkenningarorðið,
sem hún fekk á ævinni.
Árið, sem Guðbjörg fermd-
ist, flutti fólkið á annan bæ.
Um líkt leyti var haft við orð
að taka hana frá því, því að
illa færi um hana, en úr því
várð ekki. Hins vegar gekk
Guðbjörg sjálf strax eftir að
búið var að ferma hana til
hreppstjóra. og krafdist þess,
að hann réði hana snnað. Var
hún síðan vinnukona á ýms-
um bæjum. En eftir nokkurra
ára vinnumennsku fór hún til
Reykjavíkur og réðist til Guð
bjargar Torfadóttur, ekkju
Sigmundar prentara. Hún bjó
bá að Skólavörðustíð 8 og
hafði menn í þjónustu og fæði.
Vann Guðbjörg þar baki
brotnu, en við gott atlæti. Allt
af áður hafði hún átt í höggi
við hörku og hrakyrði. Nú
mætti hún fagurgalanum
fyrsta sinni eins og hún komst
eitt sinn að orði við mig. Og
hún þekkti hann ekki, áttaði
sig ekki nógu fljótt á honum.
Þarna var í fæði nýútskrifað
ur snikkari'. meilfa að segja
frá Kaupmannahöfn. Það var
glæsilegur maður og forfram-
aður. Hún hélt sig heitbundna
honum. Hún var ótrúlega vilja
sterk og ákveðin bá þegar, en
af því að hún hafði ekki mætt
1 fyrr blíðmælum, urðu .þau
I henni að falli. Hún hafði hald
1 Framhald á 7. síðu.