Alþýðublaðið - 13.04.1955, Qupperneq 5

Miðvikutlagur 13. apríl 1955
ALÞYÐUBLAOIÐ
s
VIRKISEYJAN MALTA
Bréfakassinn:
„ÁST Maltabúa og ákvörð-
un Evrópu staðfestir yfirráð
hins mikla og sigrar.di Breta-
veldis yfir eyju þessari."
Eitthvað á þessa leið hljóða
hin latnesku orð yfir hallardyr
um brezka landstjórans á
Möltu. Þetta með ávörðun Ev-
rópu, árið 1814, þegar höllin
var byggð, er auðvitað ákvörð
un sigurvegarans, 'Og hvað ást
Maltabúa á Bretum viðkemur,
þá hefur hún víst ekki ávallt
verið mikil í viðskiptum eyj-
arskeggja við herraþjóðina.
í>vert á móti hefur sambúðin
oft verið þannig, að fremur
hefur mátt kalla hatur en ást.
SAMBLAND MARGRA
KYNÞÁTTA ...
Milli heimsstyrjaldanna, er
ítölsku fasistarnir cfldust að
magt og veldi og Mussolini hélt
áróðursræður sínar gegn Bret-
landi og talaði um ,,mara,
mara nos[rum“, gáfii Maltabú-
ar Bretum ástæðu f.l áhyggju
og alvarlegra öryggisráðstaf-
ana. Flokkaskipling hafði orð-
ið, jafnvel áður en Mussolini
kom til sögunnar, og var deil-
an um tungumálið efst á baugi
og í beinu sambandi við sögu-
legar slaðreyndir og forna
siði. Þetta vekur spurningu:
Hvers konar fólk og af hvaða
stofni eru Maltabúar og hver
er þjóðtunga þeirra9 Um for-
feðurna er ekki vitað, enda
skiptir það ekki miklu máli,
því það, sem við í dag köllum
Maltabúa, hlýlur að vera sam-
hland af óskyldum þjóðflokk-
um, sem hafa sigrað eyjuna og
xáðið þar um langan tíma. í
söguheimildum segir. að hinir
fyrstu ráðamenn hafi verið frá
Fönikiu. Þeir ríktu þar lengi
og sáðu fyrstu þjóðareinkenn-
um meðal fólksins. Síðan komu
Rómveriar með latínuna. Eft-
ir þá Vandalar og Gotar. en
þeir voru ekki nægilega lengi
itil þess að frá þeim gætti var-
anlegra áhrifa í máli og menn
Ingu. En það gerðu vafalaust
Arabarnir.
. . . OG MARGRA ÞJÓÐ-
TUNGNA.
Á þessum öldum var ritmál-
Ið fyrst latína og siðan ítalska,
sem einnig var talmál hinna
xnenntuðu yfirstétta. en al-
menningur talaði arabiska mál
3ýzku. blandaða sikileyskum
og ílölskum orðum. eða það.
sem kallað var maltiska. Það
er því tæplega rétt er Malfa-
búar telia mál sit.t eitt hið elzla
mál í heimi, en hitt er víst. að
enginn utan eyinnna talar það
mál. Enginn vafi er um arab-
ískan unnruna béss. enda líkast
því má]i, bótt Arabi myndi
ekki skilja bað, fremur en ít-
ali, jafnvel bótt mö'-g- orð eiffi
uppruna sinn í ítólsku og lat-
ínu.
ÍTATXKAN RÁÐANDI.
En fól'kið? Þegar maður lítur
Maltabúa. efast eneinn um að
hann er Evrópumaður af Mið-
jarðarhafsættinni. Á beim er
enginn munur o? Suður-ítöl-
um. sérstaklega B’kilevingum.
sem erU næslu nábúarnir. enda
fleslir innflytiendur frá Suður
Evrónu. og ítölsk ábrif einna
sterkust. An.nálar Mö]tu og lög
voru skrifuð á ítöÞku, sem
setíð befur verið réltarmálið.
a]]f til \mrra dao-o. Þá eru bað
‘ei.nnig i'alskar lisíir og bvgg-
ngarstíll, sem selur svip sinn á
bæina.
Það er víst, að Bretar höfðu
engin áhrif á eyjunni fyrr en
þeir komu þangað um 1800. og
jafnvel síðan hefur áhrifa
þeirra lílið gætt, því eins og í
öðrum nýlendum einangruðu
Bretar sig þama. Þeir komu
ekki til þess að setjast að fyrir
fullt og allt, blönduðu ekki
blóði við eyjarskeggja, hvorki
þá né síðar.
DEILT UM TUNGU.
í deilumálum Breta og Malta
búa hefur logstreitan um málið
^ ÞAÐ HEFUR löngum ver-
^ ið rós/ursamt á MöUu. Eyjar
^ skeggjar hafa lotíð Bretum
(um langt skeift, og'sætt mik
Villí kúgun öðru hverju. En
Snú virðist heldur hafa dreg-
S ið til samkomulags með
SBre/um og þegnum þeirra
)þar . . .
verið einna hörðust. Bretar
ergja sig yfir. að þessi litli
þjóðflokkur (nú um 275 000
manns), sem hefur lotið þeim
á aðra öld, . skuli ekki skilja
enska fungu. Síðan í stjórnar-
tíð Sir Thomas Maitlands,
landstjóra 1813 lil 1824, var
reynt að koma enskunni á sem
réttarmáli í stað ítölskusnar,
en andstaðan var svo sterk, að
því var hætt. Þegar málið var
vakið að nýju um 1830, með
sama árangri, úrskurðaði Breta
konungur: „ítalska skal vera
hið opinbera ritmál á allri
þessari eyju vorri.“
Árið 1849 fékk Malta nokk-
urs konar stjórnarnefnd og
málslofu. Fulltrúar voru tíu,
þar af skyldu fjórir útnefndir
af landstjóranum. en hinir sex
skyldu kosnir af fólkinu. Land-
stjórinn tryggði sér auðvitað
meirihlutann, því þessir fjórir
úfnefndu voru einiægir Eng-
landsvinir og hinir skiptir, en
Maltabúar voru ekki ánægðir
með þetta, svo að árið 1887
varð stjórnin að ganga skrefi
lengra. Hin svokölluðu ,.Nissi“
lög gáfu íbúunum — að vísu
ekkj sjálfstjórn — en fulltrú-
um fólksins meirihluta í mál-
stofunni. Þannig gekk það ti-1
aldamóta, að deilan um tung-
una reis stöðugt upp að nýju,
og varð til þess að Bretar tóku
upp fyrri sljórnarháttu og
unnu síðan markvíst að þvf að
auka brezk áhrif, sem leiddi til
þess að árið 1902 var fyrirskip
að að enskan skyldi fyrst vera
iafn rétthá ítölskunni, en síðar
ítalskan hverfa með öllu.
Þessu mótmælti menntastéttin
harðlega, með prófessora, lög-
fræðinga og kennara í broddi
fylkingar.
SLAKAÐ Á KLÓNNI.
í fyrri heimsstyrjöldinni
ríktu herlög á Möitu, sem voru
■látin gilda áfram eftir að
stríðinu lauk. Þetta leiddi til
skipulegrar uppreisnar á eyj-
unni. Stjórnarskrifstofurnar
voru teknar með valdi og
brezki fáninn rifinn niður. I
átökunum særðust margir og
nokkrir lélu lífið. í slíkum lil-
fellum slakar Brelinn ávallt á
klónni, eftir að hann hefur
sýnt mátt sinn, og árið 1921
fékk Malta sjálfsljórn. Hinn 1.
oklóber það ár setti prinsinn
af Wales fyrsta loggjafarþing
Möltu, í umboði föður síns.
Ekki varð nú samt alll í sált
og samlyndi, því þinginu
fylgdu stjórnmáladeilur. •—
Markalínan var dregin um að-
stöðuna lil Englands og af þóf-
inu um tungumálið. Öðrum
megin stóð kirkjan og Þjóðlegi
flokkurinn í andstöðu við
Brela, en hins vegar Stjórna-
flokkurinn. Báðir þessir flokk
ar voru borgaralegir, en á milli
þeirra, eða réttara sagt til
vi.nstri við þá, var mannfár A1
þýðuflokkur, sem fv]gdi Stjórn
arflokknum í vingjarnlegri að-
stöðu til Breta.
HÖRÐ KÖSNINGA-
BARÁTTA.
Kosningabaráttan 1930 var
afar hörð. Kirkjan iagði fram
sinn skerf með því að lýsa yfir,
að þeir, sem kysu gegn Þjóð-
lega flokknum. myndu ekki
öðlast syndakvittun, svipað og
ítalska kirkjan gerði í síðustu
kosningum, er hún tilkynnti,
að þeir, sem kysu með komm-
únistum, skyldu bannfærðir.
Kosningaúrslitin urðu síðan
þau, að Þjóðlegi flokkurinn
fékk 22 menn kjörna, en
Stjórnarflokkurinn aðeins sjö
og Alþýðuflokkurinn þrjá.
Landstjórin tók nú fram fyrir
hendur þingsins og gaf út til-
skipun, þar sem bönnuð var
kennsla í ítölsku í almennum
skólum, á þeim forsendum, að
of erfitt væri börnum að læra
tvö tungumál, því enskan
skyldi kennd. Reiðin yfir þessu
broli á sjálfsákvörðunarrétti
Maltabúa var svo almenn, að
■lýsa varð hernaðarástandi á
eyjunni og afnema áðurnefnda
tilskipun. Malla var nú aftur
komin í nýlenduhóp Breta og
stjórnað sem slíkri, þ. e. a. s.
frá London.
BARÁTTA GEGN ÍTÖLSK-
UM ÁHRIFUM.
Nú verður að hafa í huga
hvað var að gerast utan Möltu,
(Frh. á 7. síðu.)
Er ekki nóg komið!
• í FYRSTA SINNI á ævinni,
og vonandi Lka í síðasta sinni,
langar móg til þess að gera
nokkrar athugasemdir við
framkomu þeirra manna, sem
þjóðin hefur kjörið ti'l þess að
stjórna málum sínum. Það
mun öllum vitanlegt. sem lesa
dagblöðin og taka eitthvað eft-
ir því, sem þeir lesa að fjár-
málaráðherra- þjóðarinnar hef-
ur hælt sér mjög af því afreki,
að hafa getað kvalið út úr
: þjóðfélagsþegnunum um 100
milljónir umfram þá upphæð,
sem hann áætlaði að hægt væri
að ná.
Þessi upphæð hefur verið
kúguð út úr þjóðinni með hin-
um ,'llræmda og margfajda sölu
skalti, sem lagður var á allar
vörur, til þess að rétta við
vandræða fjármálastjórn íhalds
ins á nýsköpunartímabilinu.
Þessi aukaskattur, söluskatl-
urinn, álti ekki að innhelmtast
nema um eins árs skeið, en
hefur alltaf verið framlengd-
ur siðan, eins og allir aðrir
ska[tar, sem þing'.ð hefur fund
ið upp. Þar sem tekizl hefur
að kúga út úr þjóðinni allt að
100 milljónum meira en gert
var ráð fyrir, gæti maður lálið
sér detta í hug, að þetta fé
mættl nota til beirra fram-
kvæmda, _sem mest eru aðkall-
andi. Svo virðist þó ekki vera.
Á yfirstandandi alþingí bar
Skúli Guðmundsson fram til-
lögu um það, að lagður væri
aukaskattur á benzín til þess
að byggja upp brú, sem komin
væri að falli. Átti þessi skatt-
ur að kallast brúarskattur og
leggjast í sjóð. er nefndist brú-
arsjóður. Gerðl hann ráð fyrir,
að brú sú, er hann sérslaklega
átti við í frumvarpinu. mundi
kosta allt að tveim milljónum
króna. Þessa upphæð mátli
ekki íaka af þeim 100 milljón-
um, ssm búið var að kúga út
úr þjóðinni, framvfir það, sem
(fjárlög gerðu ráð fyrir. Held-
ur átti að leggja enn einn skatt
á bíle'gendur til þessarar fra5ti
kvæmdar.
Það virðist vera stefna al-
þingismanna að koma yfir á
almenning, auk allra lolla og
skatta, er munu vtra heims-r
mat, sem. mestu af þeim út-
gjöldum, sem ríkissjóð'. annars
ber að slanda straum af. Má
[þar t.d. nefna, að þeir, sem
jþurfa að nota eldspýlur, verða
lað greiða 10 aura aukagjald á
hvern stokk, til styrklar föt]-
juðum og lömuðum. Þá befur
einnig verið fundið upp ráð ti-1
• t'l þess að vel-ta yfj.r á almenn-
ing þeim kostnaði, sem það
! hefur í för með sér að klæða
jlandið skóg'.. Er það gerl með
því að líma 20 aura miða á
. hvern sígarettupakka, af þeim.
.tegundum, sem helzt seljast'.
^Nú er það vitað mál. að ríkis-
.sjóði ber að sjá framangreind-
j um aðilum fvrir rekslursfé. En
i hér hafa aj|'l'ng'ismtínn tekiS
, þá stefnu, sem að framan grein.
,ir, að velta sem mestum út-
gjöldum á almenning, auk
hinna fjallháu skalta og tolía.
Sum blöðin hafa þegar skrif-
að mikið um það, hvað almenn.
Ingur sé ánægður með þessar
ráðstafanir og telji ekki ósenni
legt, að reykingamenn reyki
ennþá meira til þess að geta
borgað sem mesl í landgræðslu
sjóð. Þá telja blöðin, að þeir
reykingamenn, sem reykja að-
allega pípu eða vindia séu ó-
ánægðir með það, að ekki séu
einnig límdir miðar á revk-
tóbak og vindlana. Ekki vanf-
ar það, að áróður sé hafinn til
Framhald á 7. síCíí.
Sigurður Þórðarson sexfugu
VARLA munu söngmenn
Karlakórs Reykjavíkur, eldri
og yngri, öðru sinni hafa sung
ið af jafnmikilli sönggleði eða
fyrir verðugri áheyranda en
síðastliðinn föstudag, er kórfé
lagar hylltu söngsljóra sinn
sexlugan. Og vel mátti söng-
stjórinn, Sigurður Þórðarson,
vera slollur yfir söng þeirra og
fagna glaður hamingjuóskum
þeirra, því áð þessi kór er hans
verk, val raddanna, samþjálf-
un þeirra og það vald, sem þær
hafa á hinum fegurstu verkefn
um. Þegar þeir kórfélagar
hylllu Sigurð á heimili hans,
sýndu þeir ekki aðeins þakkar
hug sjálfra sín, heldur og
allra, sem notið hafa söngs
kórsins í rösklega aldarfjórð-
ung, allra, sem yndi hafa af ís-
lenzkum karlakórsöng og ís-
lenzkri söngmennt;
Sigurður stofnaði Karlakór
Reykjavíkur 192ð og hefur
stjórnað honum til þessa dags.
Ferill kórsins hefur verið
glæsilegur frá byrjun. Hann
hefur ekki aðeíns farið margar
söngferðir víða um lönd í þrem
heimsálfum, heldur verið ein
af máttarstoðum rótgróins og
þróttmikils þáttar í sönglífi
þjóðarinnar.
Kórfélagarnir, sem heim-
sóltu Sigurð sextugan, gerðu
meira en að þakka honum með
söng fyrir slofnun kórsins og
söngstjórn frá öndverðu. Þeir
'færðu honum höfðinglega gjöf,
sem þjóðin öll raunar skuldaði
Sigurði, eins og fleiri tónskáld
um sínum. Þessi gjöf var fjár-
1 upphæð, sem verja á til þess
að gefa úl verk hans og kynna
SIGURÐUR ÞÓRÐARSON
þannig betur en unnt hefur
verið hingað til sla.rf hans sem
tónskálds. Þólt maour komi í
manns stað í röðum kjól-
klæddra söngmanna og kórinn
geli lifað margar kynslóðir, þá
er líklegt, að líf söngvanna
j sjálfra, tónverkanna, verði enn
lengra.
Tónlistin hefur verið höfuð-
áhugamál
Sigurðar
ar, og á hennar sviði ber afrék
hans hæst. HaUn hlaut snemma
tilsögn í tónfræðum, en hefur
þó sennilega talið, að meira
þyrfti en sönginn til brauð-
strits í voru landi, og lauk
námi í Verzlunarskólanum,
áður en hann hélt utan til frek
ara' tónlistarnáms í Þýzka-
landi og Austurríki. Þessa tvi-
‘þættu skólagöngu hefur Sigurð
ur hagnýtt vel, því utan alls
starfs síns fyrir karlakórinn,
sem hlýtur að falla mjög effir
venjulegan vinnutíma, þar sem.
kórfélagar eru nær sllir áhuga
menn, hefur Sigurður um
langt skeið verið skrifstofu-
stjóri ríkisútvarpsins. Hefur
hann gegnt því starfi af slíkri
reglusemi, heiðarleik og starfs
tryggð, að til hreinnar fyrir-
mjmdar verður að lelja.
Sigurður fæddist að Gerð-
hömrum í Dýrafirði og er son-
ur séra Þórðar, prests. þar og
síðar prófasts á Söndum í Dýra
firði, og Maríu konu hans ís-
aksdóttur. Kona Sigurðar er
Áslaug Sveinsdóttir Árnason-
ar, sem lengi var bóndi að
Hvilft í Önundarfirði.
Hinir mörgu vinir Sigurðar
senda honum á sextugsafmæl-
inu þakkir fyrir liðin ár og
unnin störf og óskir um langa
og góða ævidaga, bæði við
skyldustörfin og önnur áhuga-
mál hans.
Þórðarson I bgr. i