Alþýðublaðið - 29.07.1955, Page 5

Föstudagur 29. júlí 1955
ftLÞYÐUBLA&IS
í
Sigvaldi Hjálmarsson:
ANNVIR
STOKKHÓLMI í júní
SVENSKA RIKSBY GGEN,
byggingarfyrirtæki alþýðusam
bandsins sænska, byggði Ársta
Centrum og eúmig á þriðja
þúsund íbúðir í Ársta. Það, var
nokkru eftir 1940, að þetta fyr
irlæki fékk leyfi hjá yfirvöld
um Stokkhólmsborgar til að
byggja 1000 íbúðir í Ársta.
Þar að auki var gert ráð fyrir,
að það byggði þar 700 íbúðir
til viðbótar, og svo fór, að það
reisti þar enn síðar 750 íbúðir.
HUGMYNDIN UM MIÐBORG
INA.
Þáver^nd’i formaður fýrir-
tækisins, Uno Áhrén prófessor,
vakti máls á þeirri hugmynd að
skipuleggja sérstaka.miðborg í
Arsta, kjarna, sem Jífið í allri
borginni gæti snúizt um., Gáll
ar svefnborganna voru- honum
Ijósir. Ársta átti ekki að vera
svefnborg um aldur og ævi.
Hún átti að vera borg, sem
feæri bað nafn með sóna.
Tveir arkitektar, bræðurnir
Erik og Tore Ahlsén, tóku að
sér það starf að sk'puleggja
og reisa ’hana samiímis íbúð-
unum. En margt fer öðru vísi
en ætlað er, og það reyndist ó-
framkvæmanlegt að iáta þessa
ráðagerð slandast. Stríðið var
skollið á. Miklir erfiðieikar
steðjuðu að byggingarstarfsem
ánni. Ströngum reglum varð að
hlíta um byggingarleyfi vegna
efnisvandræða. Og þar v'.ð
bættist, hve brýn nauðsyn var
að hraða íbúðabyggingum. í-
búðasvæðið varð því fullbyggt
nokk^u á undan miðborginni,
er gera skyldi Ársta að sann-
nefndri borg. Olli það nokkr-
•um vandkvæðum og heilabrot-
um um, hversu unnt væri að
fylgja upprunaiegurn áætiun-
um og hvernig miða mætti
fram'kvæmdir við stundar-
þarfir íbúanna, er { íbúðirn-
ar voru að flytja.
Niðurstaðan varð því sú, að
miðborgin var byggð í áföng-
um á nokkurra ára tímabili.
Fyrstu hlutar miðborgarinnar
voru lilbújnir 1947 og 1949.
Síðan var einhyerju bætt við
á hverju ári. Þannig var kvik
myndasalurin.n ii,lbú.inn. 1951,
til dæmis að.taka og leikhúsið
og tómstundasalarkynnin ölt
1953. Veitingasalurinn kom
fyrst 1954. Ársta Centrum er
því öldungis glænýtt fyrirbæri.
Nú hafa orðið eigendaskipti
á Ársta Centrum. Nokkur um
xæða var.um það, þegar til stóð
að fara að byggja leikhús, bóka
safn og tómstundahúsnæði,
Ihver reka skyldi þessar stofn
anir í framtíðinni. Var þá
sfofnað hlutafélag, eins kohar
dótturfyrirtæki Svenska Riks-
byggens. Það nefnist Stock-
Borgir verða lif. - IV.
MANNINN
BORGARUMHVERFIÐ
OG MAÐURINN.
Strætisvagninn var farinn
fram hjá og stundarkorn líður,
unz sá næsti kemur. Gefst því
holmsbyggen, og á Stokkhólms
borg meiri hluta fjárins.
STÖRF ARKITEKANNA.
1 Þeir bræðurn'.r, Erik og
Tore Ahlsén, lögðu sál sína í
það starf sitt, að skipuleggja1
hina nýju miðborg. Hafa þeir
bæði verið djarfir í ákvörðun
um og samvizkusamir, þótt um
árangurlnn hafi verið og muni
verða deilt eins og jafnáh.
Menn verða að gera sér ijóst
hvílíkur vandi var þeim á herð
ar lagður. Reynsla var engin
af slíkri skipulagningu í Sví
þjóð. Það var engum fullljóst,
hverra húsakynna væri þörf
til að mynda stíka miðborg og
hversu stór og ihvernig útbúin
þau ættu að vera. Það var of
seint að koma með nýjar hug
myndir, þegár sjá’lft bygging
' arstarfið var komið langt áleið
is eða því lokið. Alit þurfii að
vera fyrirfram 'hugsað til þraut
ar.
j Þess var æskt, að haft yrði
|Samband við samtök íbúanna í
Ársta og tekið tillit til óska
(frá þeim. En fólkið var þá al-
veg nýfilutt og naumast búið
að áila sig á hlutunum. Bræð-
urnir tóku því það ráð að
leita ýmissa féiagsslofnana
óg stjórnarvalda til að fá hug
myndir um, hvers væri þörf
í slíhri ntiðborg, sem iskapa
átti. Hver aðili gal gefið hug-
myndir um, hvers mundi að
líkindum verða þörf fyrir þá
starfsemi, sem hann hafði með
|höndum. Tillöguuppdráttur var
fljótt gerður og biriur, og síð-
sn var það skipuiag rætt í
Arsta, þar sem bvggðin var óð
um að aukast og emhig félags
lífið, eftir því sem árin liðu.
Þannig fengu íbúar Ársta-
byggðarinnar hluldeild í því
starfi að ráða gérð og tilhöaun
hinnar nýju miðborgar. Áður
höfðu verið gerðar athusailr
um, hver væri verzlunarþörf-
in í byggðinni. Þannig skýrð
j.ist fyrir bræðrunum sú mynd
smátl' og smátt, sem þeir gerðu

Torgið í Ársta. — Ljósmynd: S. H.
Ljósmynd: S. H.
sér um miðborg Ársla í fram-
tíðinni.
! HVERT ER GILDI MIÐBORG
l
ARINNAR?
I Miðborg Ársta er nýlega tek
in í notkun í heild sinni, sVo
að of snemmt er að fella nokk
urn fullnaðarúrskurð um það,
hversu lekizt hefur með þessa
markverð tiiraun. En eftir því
sem virðist eru íbúarnY sæmi
lega ánægðir með miðborgina.
Félagslíf hefur hlómgazt og
samskipti einsiaklinganna feng
ig á sig þann blæ, sem m'nnir
á sjálfstæða borg, borg, sem
skapazl hefur fyrir venjulega
þróun og náð því að verða'íbú
unum þægileg og holl heim-
kynni. Lengi verður sjálfsagt
rætt um einstök atriði í fyrir
komulagi borgarinnar, og
naumast fer hjá því, að skoðan
ir manna verði skiptar um
| „abstrakimálverkin" á hús-
veggjunum við torgið. En hvað
sem um þau er sagt, verður þó
að viðurkenna, að þessi aðferð
til að lífga upp á umhverfið,
þar sem sumum finnst, að grá
j Ir steinfleiir eigi einir að
ráða ríkjum, er frumleg og ný
stárleg. Og því ekki að taka
slíkri nýbreytni með þolin-
mæðl? Falli hún aimenningi í
geð, verður henni haldið við,
én annars kostar verða vegg
irnir bara málacýr að nýju.
Og gaman væri að vita. hvort
be.’r eru ek'ki ærið margir, sem
finnst að sþstraklmálverkín
veiti hús^röðunum hressilegt
og þægilegt yfirbr3gð.
En það er annað, sem skiptir
meira máli en lllirnir á hús-
veggjunum. Þeim má breyta,
en húsaskipun, rýmí og heild
arskipan er erfiðara að breyta.
Hvernig tekst m ðborginni,
sem heild og einstökum ihlut-
um hennar að gegha hluivérki
sínu gagnvart manninúm?
Þessari spurningu er enn þá
örðugt að svara. svo að óyggj
andi sé. Vonandi verður það
þó hægt, áður en iangt líður.
Tveir Árstabúar, Gunnar
Ásarn og Berlil Mathsson, hafa
tekið s.ér fyrir hendur að gera
mannfélagsfræðilega raimjókn
á miðborg Ársla. Niðurstöðurn
ar eiga svo að sýna, hvert gildi
einstúkar vsiofnanir 'hafa,
hverjar virðast fullnægjandi
og hverjar ek’ki, og hversu mið
borgin í heiild orkar á tóm
stundavenjur íbúanna með
þeim tækifærum, sem þar eru
í boði. Þessi rannsókn er ekki
einasta merkileg fyrir Ársta og
Stokkhólm, heldur allar borg
ir, sem nú eru vaxandi og að
skapast.
ar, þegar verið er að búa til
borgir. Einhver ákveðin skil-
yrði í skipulag:, einhverjir yf
irlætislitlir möguleikar, reyn-
ast ef til vill, ef að er gáð,
heppilegir til að iaða menn til
að haga lifnaðarháttum sínum:
og breytnj þannig, að til mann
bóta horfi. Borgin er ramminn
utan um borgarlífið. Möguleik
arnir fara eftir þvf að mikJu
leyti,. hvernig hún er úr garði
gerð. Óskaborgin veitir mönn-
enn lækifæri til að virða fyrirjum þau skilyrði, sem beina
sér hið iðandi líf staðarins og þeim inn á jákvæða braut og
hugleiða aðferðir þessar mann|þroskar hina ákjósanlegu hæfi
leika og siði, en leiða athyglina
hjá þeim, er öfugt stefna. Ef
þetta er rétt hlýtur að vera á
færi manna að komást að raun-
um, hvað horfir til góðs í sk.'pu
lagi og gerð borga. Það hlýtur
að fara eftir einhverjum meg
inreglum, sem unnt er aö
ieiða í tjós, og vafalítið eru
þær í samræmi við það, sem
í dagiegu tali er kallað hollar
lífsvenjur, þó.l þar inni á
milli geti leynzt fúablettir og
rot, sem mikil vanheilindi
stafa af.
Frá þessu sjónarmiði verður
starf arkitektsins, sem borgina
félagssmiðju, sem hér er í
gangi.
Það er fullyrt, að umhverfið
orki á einstaklinga og þjóðir,
að loftstag, landslag og þau lífs
skilyrði, sem náttúran býður,
setji svipmót sitt á skaphöfn
manna, brýni ýmist vilja, veki
mannlund, auki glöggskjiggni
og skýrieik ellégar orki eggj-
andi á neikvæðar lyndiseink-
unnir og slævi jákvæða hæfi-
Teika. — Ef þessu er þannig
farið um hin náttúriegu skil-
yrði, hlýtur það einnig að vera
svo um umhverflð í borgunum,
þar sem það er að veruiegu
| leyii af manna hóndum gert. skipuleggur, ærið mikils vert.
Þetta leiðir til þeirrar niður- Bræðurnir, írem teiknuðu
'stöðu, að mannvirkin orki á|Ársta, orka á mannssálir með
manninn, ekki eJnvörðungu ' verkum sínum. Og þeir félag
meðan hann glímir við að arnir, sem byrjað bafa rann-
■skapa þau, heldur einnig eftir [sóknir á samfélagsháttum hér
það, er hann télur sig aðeins f Arsta. hafa framlengl þá eftlr
noia þau eða njóta þeirra. Og grennslan, sem hafin var, þeg
i frá þessu sjónarmiði hlýður i3r menn voru að velta því fyr
borgin. sem maðurinn reisir ir sér, hvers þyrfti með í hinni
yfir sig og afkomendur sína, nýju miðborg, til þess að hún
að vera öflugt áhrifavald á ^yrði þeirn kostum búin, sem
:ru ieknir að
mannfélagið og e.nstaklinginn.
LEIÐIR TIL HOLLARI SAM-
FÉAGSHÁTTA.
Það opnast ýmsir möguleik-
þörf er þá. Þeir
nema nýtt land. Ef tll vill á
rannsókn þeirra eftir að vekja
(Frh. á 7. síðu.)
Jafnfefli KR og Yals 1:1
ÍSLANDSMÓTIÐ hélt loks'og sent knöiinn prýðilega fyr-
'áfram, eftir langt hlé, síðastlið ir markið, eftir að harni hafði
ið miðvikudagskvöld, með leikjlei'kið á annan KR-bakvörð-
milli Vals og KR. En ieiks inn. Dálítinn sprett tóku svo
þessa hafði verið beðið með (KRingar efiir að markið kom,
nokkurri eftirvæntingu, þar en Valsvörnin stóð af sér á-
sem úrslit hans gátu ráðið hlaup þeirra, Einar Halldórs-
miklu um flutning íslandsbik-1 son og Árni Snjóilfsson léku
| arsins frá Akranesi lil Reykja-^þar með mikilli prýði, að ó-
víkur og um leið hvar bezta gleymdum Helga Daníelssyni,
knattspyrnufélag íslands yrði sem enn einu sinni sannaði
næsta ár. með þessum leik, að hann er
J Leiknum lauk með jafntefli. okkar iangsnjallasti markvörð-
'1:1, svo allt virðist benda til. ur_nú.
í seinni hálfleik hertu KR-
ingar sig, enda var það þeim
mikið atriði að ná að minnsta
kosti jafníefli, en helzt sigra.
Þrátt fyrir allt komust þeir þó
ekkí í jafntefii'saðstöðu fyrr
en á 17. mínutu.
Var það Ólafur Hannesson,
sem skoraði, efíir sendingu frá
Sigurði Bergssyni. Fleiri mörk
skemmtiilegur, eftir leikfærn- j voru ekki skoruð í leiknum,
inni að dæma. Mega úrslit,sem lauk mgð jafntefli, einjnog'
hans 1:1 teljast sanngjörn. En fyrr segir.
tækifærin á báða bóga til.þessj En á.3Ó. mínútu komst Þor-
að skora fleiri mörk voru vissu þjörn þó í gótt íæri óg átti
lega til staðar, ef þeir, sem að J einnig, gott. skot A markið. en
slóðu, hefðu kunnað að hag- Helgi varði af mikilli snilld.
svo
: þess að KR muni bera sigur úr
býlum í mótinu. En KRingar
! ,.burstuðu“ núverandi íslands-
meistara með 4:1, sællar minn
ingar. KR á nú eftir að leika
við Fram og Þróít.
*
Ekki verður þessi leikur
Vals og KR lal.nn sérlega
nýta þau. Strax í leikbyrjun
voru KRingar í marktækifæri,
en knötlurinn lenti í marksúl-
Le kurinn í hei’d var sýni-
lega aíllt of hraðúr fvrir leik-
tækni og hugsún leikmann-
unni úr fáimkenndu og tilþrifa j anna. Samleikur var næsta lít
litlu skoti, var þetta þeirra ill. Sjaldan sá maður knöttinn.
fyrsta marktækifæri af mörg-! ganga milli fleiri manna en
um. Annars átti Vainr meira í þriggja, oftast áðeins tveggja,
fyrri hálfleik, en KRJngar hins og sá síðari sendi hann svo til'
vegar sóknharðari í þeim (mólheria. Áberandi voru og
seinni. Það var ekki fyrr en á .klúðurslegar aðgecðir uppi við
25. mínútu leiksins, sem Val mörkin. Upplögð tækifæri'
tókst að skora þetta eina mark voru einskisnýtt. Knötturinn
sitt. En fram að þeim tímajsendur margar stikur í loft
höfðu Valsmenn átt ýms góð.
tækifæri. Mark þetta skoyaði
Hilmar, eftir að Hörður F'elix-
son hafði haft allán veg og
vanda að undirbúningi þess,
upp, yfir markið eSa þá fram-
hjá. Mátti í því sambandi..ekki!
á milli sjá hvort íiðanna dugði
belur.
------^ eb. Í