Alþýðublaðið - 06.08.1955, Blaðsíða 5

Alþýðublaðið - 06.08.1955, Blaðsíða 5
Laugardagur 6. ágúst 1955 u»feuBuew Etna - fjall fegurðar og hantfara, „ETNA tekin að gjósa,“ seg ir í útvarps- og blaðafregnum. Og það fer ekki hjá því, að þær ( fregnir hafi djúplæg á'hrif á alla þá, sem þekkja eitthvað tll þessa fagra, en gnmma fjalls og umhverfis þess. Þær vekja með mönnum sýn, ekki aðeins af hinum himinguæfandi gos- mekki og glóand; hraunflaumi, heldur og fólki, slegnu ótta og skelfingu. Og fólkið starir til fjallsins. Er líf vort í hættu? Mun hraun flaumurinn eyðileggja heimili vor og víngarðana, sem tekið hefur okkur áratuga stárf að komg í rækt. Þar sem hættan virðist mest, þar sem hitinn frá hraun elfunum gerir andrúmsloftið eins og í grennd við bakarofn, krjúpa bændur og konur þeirra, börn og öldungar, hlið við hlið, frammi fyrir Maríu- líkneskjum og dýriingamynd- um, tuldra bænir af heitri á- kefð, og lofa því, að skreyta ölt ’uru dýrlinganna, ef þeir vernda líf og eignir þeirra. Eitt er víst, — hve ógurlegt, sem eldgosið verður og hversu gífurlegu tjóni se.rn það kann sð valda, þá kemur engu af þessu fólki til hugar að flýja fjallshlíðarnar. Um leið og gos iið rénar og hinum dauðu er komið í jörðina, hefst barátta þess aftur fyrir að skapa sér ný heimili og nýja vínakra, þar sem hinn glóandi hraun- síraumur rann. EKKI FEGURÐIN, HELDUR FRJÓSEMIN Þannig hefur það verið um þúsundir ára. Og þannig verð- ur það vafalaust, á meðan mannfólkið helzt við líði. Það er fyrst og fremst hin slórfenglega fegurð fjallsins, sem hrífur ferðamanninn mest. Hvergi er fegurra en við rætur Etnu, þegar fjalljð gnæf ir við bláan himin, reifað sól- anóðu, og þá ekki hvað sízl, jþegar það faldar hvítu skauti nýfallinnar mjallar. En það er ekki fegurð um- hverfisins, sem fyrst og fremst íbindur bændurna þarna átt- högum sínum, heldur frjósemi ijallahlíðanna, en þar er ein- hver sá gróðurríkasti jarðveg- ur, sem um getur. Þar vaxa hinir fjölbreyltustu og gómsæt ustu ávextir, vínviðurinn, korn íð og mangolundir. Vínþrúg- urnar þar eru frægar um heim allan. Já, þar vaxa fíkjur og ban- an ar og sykurreyr. En bænd- nrnir verða að vinna hörðum ihöndum við ræktunina, og erf iiðið og gróðurinn bindur þá ■ ETNA er, ásamt Heklu og j \ Vesuvíus/, eití kunnasía: : eldfjall jarðar. — Fyrir; ■ skömmu hófst þar eídgos, ■ j en venjulega s/afar mikil j : eyðiíegg/ng af gosum úr: ■ Etnu, því að byggð er upp í : j m.’ðjar hlíðar og ekrur mikl j ■ ■ ■ ar. ■ átthögum sínum þeim órofa- böndum, sem jafnvel ógnir dauðans og gereyðingarinnar geta ekki rofið. Og þetta fagra fjall.heíur valdið slikum ógnum hvað eft- ir annað. Síðan sögur hófust, eru talin þar hundrað og ftmm tíu gos, og mörg þeirra hafa verið talin með mestu náttúru hamförum, er um getur. Já, þegar maður stendur í grennd við Etnu, má með sanni segja, að maður sé í nánd við smiðju frumafla þeirra, sem mótuðu ásýnd jarðarinnar. Þarna er umhverfið og fjallið sjálft í sí- felldri breytingu. Þeir fornu sagnfræðingar, sem rituðu forðum greinabeziu lýsingar af Etnu, myndu sjálfir ekki þekkja hana í dag. HÖRMUNGAÁR Það eru hörmungaár í sögu Etnu, þegar hamíarir hénnar hafa valdið mestu tjóni og ógn um, — 396 f. Kr., 1329, 1669, 1910, 1923, 1928, 1950, en senni lega hafa hamfarir fjallsins orðlð hvað mestar árið 1669. Þá mynduðust nýjar gígkeilur, lil dæmis Monte Rossi, sem enn gýs, og hraunílaumurinn, sem sérfræðingar áætla, að numið hafi meira en milljarð teningsmetra, lagði meðal ann ars hina fögru, íornu borg Cataníu í eyði. Margir munu álíta, aðmjall- arfaldur Elnu sé aðeins til skrauts, en svo er ekki. Hann er eign hans hágöfgi, erkibisk- upsins af Cataníu, er græðir á honum of fjár! Þar er nefni- lega stunduð „ístekja" yfir sumarmánuðina, og þótt ís þessi sé seldur dýru verði, er eftirspurnin alltaf mikil. Jafn- vel í fornöld var ís þaðan flutt ur til halla hinna rómversku höfðingja á ströndum Miðjarð arhafsins, og þegar við í dag sitjum í einhverri veilinga' stofunni í nærliggjandi borg- um, er drykkur okkar kældur með ís af Etnutindi, — eign hans há'göfgi, erkibiskupsins. Skömmu fyrir ánð 1950 var reist nýtízku ísvmnslustöð efst uppi í fjallinu, en hún eyðilagð ist gersamlega í eldgosinu það ár, og sömuleiðis talsvert af jökulhettunni. Nú fyrir skömmu var lokið við að end- urreisa ísvinnslustöðina, og hefur hún nú sennilega afiur farið forgörðum. AÐDRÁTTARAFL ETNU Fegurð, frjósemd, ógn og eyðilegging móta hið undur- fagra umhverfi Etnu. Það er þvf sízt að undra, þólt hún freistl margra fjallgöngu- manna. Ekki er þar þó um neitt fjallgönguafrek að ræða, svipað Alpafjöllum eða öðrum frægum tindum og torgengum. heldur hrífandi reynsju, sem enzt gelur mönnurn ævilangt. Fjallgangan sjálf er ekki erfið- ari en það, að hver sæmilega hraustur maður geiur innt það afrek af hendi. Hægt er vitaniega að fara fótgangandi alla leið frá Mess- ína, en einnig er hægt að takaj sér far með Eetnubrautinni. Upp fjallið er að vísu bratt að fara, en ákjósanlegur hvíidar- síaður í 1100 m. hæð. Athug- anastöðin, ein hin kunnasta og mikilvægasla í sinni röð í Ev- rópu, er í 2041 m. hæð. Þar er gott að dveljast yfir nóttina, áður en maður hefur tinda- gönguna sjálfa, sem tekur um tvær og hálfa klukkuslund. Fjallganga þess: er erfiðis- ins virði. Af Etnutindi er víð- sýnt mjög yfir hið sólgullna Miðjarðarhaf og Suður-Ítalíu. Og nú er þetla furðufjall enn einu sinni að breyta svip. Enginn veit hvað verður, þeg- ar Etna vaknar af blundi. M inningarorð JOHANN TÓMASSON, Aust urgöíu 32, Hafnarfirði, andað- isl í St. Jósefsspítalanum í Hafnarfirði þann 27. júlí s.l. eftir langa og slranga sjúk- dómslegu. Hafr.lfirðingar e.ga þar á bak að sjá einum af vin- sælustu og mætustu borgurum bæjarins, og munu lians marg- ir sakna. Jóhann var Rapgæingur að ætt. Fæddur að Moshvoli í Hvolhrepp 26. sept. 1882. Var hann því læpra 73 ára er hann lézt. Foreldrar hans voru Tóm- as Jónsson frá Uppsölum og Þuríður Einarsdóitir bónda á Moshvoli. Ungur að árum flutt isl Jóhann með móður sinni úr átthögum sínum út í Árnes- sýslu og dvaldi þar fram undir tvítugsaldur. Dvaldi því næst í Reykjavík um stutt skeið, en til Hafnarfjarðar flyzt hann 1903 og bjó þar til æviloka, eða me!r en í hálfa öld. Jóhann hóf sjómennsku ung ur að árum. og má segja að sjó- mennskan hafi verið aðallífs- starf hans. Sjósókn byrjaði hann á áraskipum á Stokks- eyri. Stokkseyri er, eins og vit að er, mikil brimveiðistöðu og er ekki heiglum hent að stunda sjómennsku þaðan. Eftir að hann flutlist suður, stundaði hann sjómennsku yf- ir 30 ár, á vélbátum, skútum og togurum, ýmist háseti, stýri maður eða skipstjóri. Jóhann var harðduglegur verkmaður að hverju sem hann gekk og ágætur félagi. Hann var farsæll í skipstjórn, glöggur og athugull. I Fyrir rúmlega 20 árum ,hætti Jóhann sjómennsku og hefur hann lengst af síðan var ið forstjóri Vinnumiðlunar- skrifstofu Hafnarfjarðar, eða í s.l. 18 ár. Rækti hann það starf sem önnur með stakri saro- vizkusemi og kostgæfni. ! Jóhann tók iriikmn og virk- an þátt í félagsmálum í bæn- j um. Hann var einn af stofnend um Vmf. Hlífar og e!nn af að- alhvatamönnum að stofnun þess félags. Eftir að hann hætti sjómennsku, álti hann um | skeið sæti í stjórn Hlífar og ' studdj alltaf þann félagsskap með ráðum og dáð. Sem viður- (Frh. á 7. síðu.) Lömunarveikin hefur Fréftir frá Egypfalandi - og ARBEIDERBLADET norska birti fyrir skömmu viðtal við egypzkan lögfræðing, sem staddur er á ferðalagi í Noregi. Heitir hann Naguib, en er þó ekkert í ætt við Naguib þann, sem mest hefur komið við sögu Egypta að undanförnu. Hins vegar kunni Naguib þessi ýms- ar fréttir að segja frá Egypta- landi, sem búast má við, að ýmsum hér á landi þyki ekki ófróðlegar. MISSKIPT AUÐI „Auði er misskipt i Egypía- landi,“ segir lögfræðingurinn. „Óðalsbændurnir eiga jarð- næði allt. Sala baðmullarinnar ræður lífi og dauða. En nú verður þessu breytt. Hin nýju stjórnarvöld hafa ákveðið, að jarðnæðinu skuli skipt milli leiguliðanna, og er sú skipting þegar hafin. Jarðvinnslutæki okkar eru seinvirk. Þó hafa (Frh. á 7. síðu.) SÆNSKIR vísindamenn og læknar hafa að undanförnu rætt þá tilgátu, hvort senni- legt geti talizt að lömunarve.k in hafi upphaflega verið frá skandíinavískum runnin og breiðzt þaðan til annarra landa heims. Hafna þeir þessari iil- gátu á þeim forsendum, að hún verði ekki neinum rökum studd. Liggi mun nær að á- lykta, að lömunarveikin sé hitabeltlssjúkdómur, sem smám saman hafi numið lönd, þar sem loftslag er kaldara. Fram að þessu hefur þetta lítt verið rannsakað, en samkvæmt þing skýrslu alþjóða heilbrigðis- slofnunar.inhar, eru athuganir á þessu sviði í undirbúningi. FARALDURSLÝSING FRÁ 1795 Fyrstu lýsingar lækna á lömunarveikifaraldri eru frá Bretlandi, árið 1795, Ítalíu 1813 og Indlandi 1823. Charles Bell, skozkur læknir, skrifaði rilgerð um lömunarveikifarald ur á eynni St. Helenu árið 1836, árlð 1868 tóku fjórtán manns í Noregi veikina á lík- um tíma, og það sem eftir var aldarinnar, gaus veikin öðru hverju upp sem íaraldur á mörgum stöðum. Lömunar- veikifaraldur, svipaður þe!m, sem nú eru venjulegir, gerir þó fyrst vart við sig um alda- mótin. Sennilegl þykir, að löm unarveikin sé nú orðin land- læg í allflestum löndum heims, meðal annars í hitabeltislönd- unum, enda þótt hennar gæti þar minna vegna þess hve margir þar hafa sýkst til ó- næmis. EÐLI VEIKINNAR BREYTT Um leið og veik:n hefur tek- ið að herja sem faraidur, hefur eðli hennar einnig fekið breyt- ingum. Fyrst í siað voru það einkum börn að fjögurra ára aldri, sem tóku ve'kina, nú taka menn hana svo að segja á hvaða aldri sem er. Fyrir fjöru tíu til fimmtíu árum voru 90% þeirra, sem veiktust, innan fjögurra ára aldurs, nú er meiri hluti þeirra, sem veikist, á aldrinum sjö til tuttugu og fimm ára, að minnsta kostj á Norðurlöndum. í Bandaríkjun- um eru 35% af þeim, sem taka veikina, eldri en 15 ára, og í Svíþjóð er þessi hlutfallstala enn hærri. OSIGRUÐ ENN Enda þótt vísindamönnum beri saman um, að Salk-bólu- efni veki nokkrar vonir um, að takast megi að sjgrast á löm- unarveikinni, lelja þeir mörg- um spurningum i sámbandi við hana enn ósvarað með öllu. Enn vita menn ekki með vissu hvernig sjúkdómurinn bersí, ekki heldur hvers vegna hann geisar helzt sem faraldur að hausíinu til. Talið er líklegt, að skolpræsi e'.gi einhvern þátt í útbreiðslu lömunarveikinnar, og um skeið var talið, að flug- ur bæru hana, en því hafnað síðar. Nú eru menn hins vegar aftur teknir að hafa flugurnar grunaðar í því samhandi. TímariUð Horgunn LENGI var lesandinn búinn að hlakka lil að sjá þetta hefti Morguns. Og þegar lesandinn lítur yfir fyrstu blaðsíðuna, þá blasir við gamla vitleysan, að hafa viðlag eða aukaselningar- brot með stórum stafi. Þessa fyrirsögn átti að rita þannig: „Úr ýmsum áttum, eft ir ritstjórann.“ Skiptir liflu máli, hvort högg er þarna eða ekki. Morgun'blaðið er við og við í far.'ð að hverfa frá gömlu vit- leysunni og hafa það, sem rétt ara er. 1 Hefst nú frásögn heftisins um merkilegt spiriíistaþing í Helsingfors og för tveggja for- ustumanna Sálarrannsóknafé- lags íslands, þeirra dómpró- fasts, séra JÖns Auðuns og frú-< ar Soffíu Haraldsdóttur. Hefur för þeirra orðlð þeiiu og þjóð vorri til sóma. Þá endutekur sig enn gam'Ja ókærnin á blaðsíðu 89, þar sem getið er ræðu Haralds prófess- ors Níelssonar, eftir þarf endi- lega að vera með stórum staíi. Ræða prófessorsins er frá- bær að efni, máli og áhuga, eins og vænta mátti. Ritsljórinn skrifar minning argrein um Einar kennara Loftsson. Spír.'tism/nn — Gúðsgjöf er ljómandi skemmtilegt brot íii' fyrirlestri eftir danska ritböf- undinn Thit Jensen. Ritstjór- inn þýddi. Svefntal Sólveigar og Úr sát (Frh. á 7. síðu.) j

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.